Þjóðviljinn - 24.10.1979, Qupperneq 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 24. október 1979
Miðvikudagur 24. október 1979 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
á dagskrá
Hið sameinaða íhald boðar nú atlögu gegn
félagslegri þjónustu, menningarstarfsemi,
heilbrigðiskerfi og almennri velferð sem
markað hafa framsókn alþýðu til mann-
sæmandi lifs- og menningarlegrar reisnar.
ólafur Ragnar
Grimsson.
Gegn þrí-
einu íhaldi
t Utvarpsumræöum siöasta dag
þingsins rakti Ólafur Ragnar
Grimsson þann aðdraganda sem
á undan fór brotthlaupi krata úr
stjórn. Sfðan vék hann að þeim
kostum sem landsfólkinu er boöið
upp á og sagði:
Áætlunarverk
fhaldsins
Þegar Sjálfstæðisflokkurinn
hefur á ný náð tökum á Stjórnar-
ráði tslands og kosningarnar
boða áframhaldandi bandalag
ihalds og krata, þá er nauðsynlegt
að þjóðin átti sig vel á þvi hvað
i vændum er. Stefnuskrá Sjálf-
stæðisflokksins, boðskapur
Vinnuveitendasambandsins og
Verslunarráðsins, kröfugerð
Alþýðuflokksins á Alþingi og
innan fráfarandi rikisstjórnar,
allt talar þetta einum rómi um
ómengaða hægri stefnu, aftur-
hvarf til siðasta áratugs, afturför
i stað framsækni.
Hiö sameinaða ihald boðar nú
aðför að kaupmætti almennings,
nýjar fórnir launafólks svo að
braskararnir geti tekiö allt sitt á
þurru þrátt fyrir holskeflur verð-
bólgunnar. Afnám veröbóta á
laun, fjötrar á samtök launafólks,
bann við kjarabótum — allt þetta
verður á boröum þingmanna á
jólaföstu vinni ihaldsöflin sigur.
Erlend stóriðja
Hið sameinaöa ihald boöar nú
stórfellda erlenda stóriðju.
Draumar Morgunblaðsrit-
stjórans frá siöasta áratug um 20
álver i eigu útlendinga skulu
gerðir að veruleika. Erlendir
fjármálafurstar skulu fá enn
meiri ítök i efnahagslifi
Islendinga. Þaö er táknrænt að
um leið og H. Ben & Co. er að fara
á hausinn, Flugleiöir riöa til falls
og Eimskip er að komast i
rekstrarþrot þá birtist höfuðpaur
hluthafaklfkunnar í Sjálfstæðis-
flokknum i sjónvarpinu og gerir
bandalag við erlenda auðmagniö
aö úrslitakröfu. Afsal landsrétt-
inda og orkugjafir til útlendinga
eiga greinilega aö vera bjarg-
hringur gjaldþrota burgeisa i
Geirshirðinni og skiptir þá engu
þótt efnahagslegu sjálfstæði
þjóðarinnar veröi stefnt i hættu.
Niðurrifsstefna
Hið sameinaða Ihald boöar nú
atlögu gegn félagslegri þjónustu,
menningarstarfsemi, heiibrigðis-
kerfi og almennri velferð sem
markaö hafa framsókn alþýðu til
mannsæmandi lifs og menningar-
legrar reisnar. Nú ætlar íslenska
ihaldið aö 'ramkvæma niður-
rifsstefnu evrópska Ihaldsflokka
gagnvart þeirri velferðarþjónustu
sem eflst hefur verið á siðustu
áratugum og talsmenn auðmagns
telja til hæstu óþurftarverka
sósialista. Nú er það máttur
markaðarins og kraftur pening-
anna sem ráöa eiga ferðinni. Það
ertáknrænt aðá fyrstu minútum i
embætti sinu skuli hinn nýi
menntamálaráðherra ihaldsins
afneita nauösyn á betra húsakosti
rikisútvarpsins. En þaö þarf
engan að undra, þvi aö á siöasta
vetrivarhannhér á Alþingi helsti
talsmaður þess að auðvaldið ætti
að ráöa ferðinni i fjölmiðlum
Islendinga.
Það er þvi Ijóst að vinni thalds-
öflin sigur verða hér á jólaföstu
samþykkt fjárlög sem skera
munu á lífæðar samneyslunnar i
landinu. Það er nauösynlegt að
almenningur i landinu átti sig á
þvi að nú ætla fhaldsöflin að
ráðast meö hnifnum að
menningarstofnunum og vel-
ferða rþjónustu. „Skerum,
skerum” voru kjörorð Sverris
Hermannssonar i útvarpinu fyrir
skömmu.
Atvinnuleysi
En það er ekki aðeins stór-
felldar kjaraskerðingar, erlend
stóriðja, auknar hernámsfram-
kvæmdir og atlaga að
menningarstarfsemi og félags-
legri þjónustu sem eru i farangri
íhaldsaflanna. Það er einnig eitt
sem þeir forðast umfram allt að
nefna: Atvinnuleysið. Atvinnu-
leysiö er hin raunverulega bak-
trygging þess markaöskerfis
auömagnsins sem nú á aö endur-
reisa á Islandi. Það er gjaldið
sem almenningi er ætlaö að
greiða fyrir að endurvekja gömlu
Viðreisnina.
Eina vörnin
Atburðir siðustu mánaða og ára
hafa sýnt að gegn hinum sam-
einuðu ihaldsöflum er aðeins ein
vörn: Sterkt og öflugt Alþýðu-
bandalag. Flokkur launafólks
gegn liösmönnum atvinnurek-
enda. Flokkur þjóðfrelsis gegn
auknum erlendum itökum.
Fiokkur menningarlegrar reisnar
gegn lágkúru braskarakerfisins.
Flokkur samhjálpar gegn
miskunnarleysi auðmagns-
drottnunar.
íhaldsforystan
i Framsókn
A siðustu mánuðum og árum
hefur komið skýrt I ljós að engin
von er til þess að Framsóknar-
flokkurinn verðskuldi traust
vinstri manna. Ferillhans i hægri
stjórninni 1974-1978 og samstaðan
með Alþýðuflokknum i efnahags-
málaumræöum innan fráfarandi
stjórnar eru óyggjandi vitnis-
burður i þessum efnum. Enda
lagði Steingrimur Hermannsson
rika áherslu á það hér i dag að
enginn ágreiningur væri milli
Framsóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins i efnahagsmálum. Slikt
er skiljanlegt þegar haft er I huga
að Framsóknarflokkurinn gengur
nú tilkosningaundir nýrri forystu
Steingrims Hermannssonar,
Tómasar Arnasonar og
Guðmundar G. Þórarinssonar
sem allir hafa i áratugi verið
postular einkaframtaks og
erlendrar stóriðju. Þeir hafa fyrir
Iöngu yfirgefið upphaflegan
stefnugrundvöll Framsóknar-
flokksins um félagshyggju og
raunsanna samvinnustefnu.
Skýrar linur
Aiþýöubandalagiö stendur þvi
eitt gegn þrieinu bandalagi
Ihaldsins: Stórihaldsins I Sjálf-
stæðisflokknum, litla Ihalds
dúkkuráðherranna i Alþýðu-
flokknum og draumaihalds nýju
forystunnar i Framsóknar-
flokknum. Linurnar i islenskum
stjórnmálum eru þvi skýrar og
afdrá ttarlausar.
Alþýðubandalagiö heitir á alla
sem vilja raunverulega vinstri
stefnu að veita okkur lið. Við
heitum á alla sem vilja verja
hagsmuni launafólks, verja
félagslega þjónustu, menningar-
leg verðmæti, og sjálfstæði
þjóðarinnar að taka nú höndum
saman. Það hefur sjaldan verið
meira i húfi. Aðeins afdráttarlaus
fylgisaukning Alþýðubanda-
lagsins megnar aö koma i veg
fyrir hin illu verk ihaldsaflanna.
Graskögglafram/eiðslan
1500 tonnum minni en í fyrra
Graskögglaframleiöslan I
landinu mun nií vera um 1500
tonnum minni en I fyrra, að þvi
er Árni Jónsson, landnámsstjóri
tjáöi okkur i gær. Aö visu eru
þeir ennþá aö á Stórólfsh voli en
tööugjöldin munu samt vera þar
alveg á næsta leyti.
Ég hef ekki alveg nákvæmar
tölur yfir graskögglaf ramleiösl-
una i ár en ég hyggaö hún muni
nema um það bil 9700 tonnum,
sagöi Arni Jónsson. 1 fyrra var
framleiðslan 11.200 tonn svo
þarna munar um 1500 tonnum.
Sambandið mun hafa hugað aö
innflutningi á graskögglum,
sagöi Arniogþóað þaö flytti inn
1500 tonn þá er ekki meira af
kögglum á markaðnum en I
fyrra en þörfin hinsvegar mun
meiri því nú kemur mikill hluti
af graskögglunum i staðinn
fyrir heyfóður en ekki
sem fóöurbætir, eins og venjan
hefur veriö.
Innlenda framleiöslan er öll
pöntuð. Veröið er um 120 kr. kg.
frá verksmiðjunum.
Nú er flutningskostnaður á
graskögglunum aö sjálfsögðu
misjafniega háreftir þvi hvert á
iand þeir eru fluttir. Við
spurðum Arna Jónsson að þvi
hvort um einhverja verðjöfnun
yröi að ræöa á flutningskostnað-
inum. Arni taldi að Bjargráöa-
sjóöur mundi veita einhvern
flutningsstyrk til þeirra, sem
lengst ættu tildráttar, bæði með
flutning á heyi og graskögglum.
1 haust kom til tals skömmtun
á graskögglum en um hana er
ekki aö ræða að öðru ley ti en þvi
sem um hefur talast milli for-
ráðamanna verksmiðjanna og
fóðureftirlitsins hjá Búnaðar-
félagi tslands. En til opinberrar
ihlutunar kom ekki. -mhg.
Viðtal við Alexei Arbúzof höfund„Gamaldags kómedíu”
Aiiexei Arbúzof og kona hans — bæöi eru þau leikarar (Ljósm. Jón)
Herdis og Rúrik i Gamaldags kómedlu. Svipar mjög til sýninganna
heima...
Þad er aldrei of seint
að byrja upp á nýtt...
Alexei Arbúzof er sá
rússneskur leikritahöfund-
ur sem kunnastur er og
mest leikinn víða um lönd.
Hann er nú hér á landi
ásamt konu sinni í sam-
bandi við frumsýningu
Þjóðleikhússins á nýlegu
leikriti hans, Gamaldags
kómedíu, en þar fjallar
hann af sinni velviljuðu
mannþekkingu um tvær
rosknar manneskjur sem
reyna að losna úr viðjum
dapurra minninga og ein-
semdar og vakna til nýrrar
gæfu.
Vond byrjun
— Þér hafðiö skrifað leikrit i
bráöum fimmtiu ár, hvernig var
fyrsta leikritið? spurðum við
Arbúzof fyrst af öllu.
— Það var skelfilegt bull. Ef að
ungur maður kæmi með annan
eins þvætting til min, þá mundi ég
ráðleggja honum aö leggja eitt-
hvað annað fyrir sig.
Þetta var áriö 1930. Þá voru tvö
ár liðin siöan ég lauk námi i
leikskóla Gajdebúrofs I Lenin-
grad. Eg kom þangað ungur að-
eins 16 ára. Svo ungir menn voru
ekki teknir I skólann, en ég
breytti fæðingarárinu á pappirum
minum og komst svo inn með
svindli.
Þarna læröi ég til leikara, en
byrjaði snemma aö fást við leik-
stjórn lika. Og það hefur verið
mér ómetanlegt að koma meö
þessum hætti inn i leikskáldskap-
inn innan frá ef svo mætti segja
Örlög leikverka
— Þér hafið samiö meira en 30
leikrit. Er eitthvert þeirra I sér-
stöku dálæti hjá yöur?
— Já, og kannski likar mér ekki
endilega best við þau leikrit sem
best hafa gengiö. Mest held ég
upp á „Sæludagar ógæfumanns-
ins”. Þaö er um tortryggni, um
þaö hvernig heimurinn er á kafi i
vantrausti á fólki og þaö tortimir
manninum andlega og jafnvel
likamlega.
En viðast hafa farið Saga frá
irkútsk, Vesalings Marat, ( var
sýnt I Þjóöleikhúsinu 1968 undir
nafninu Fyrirheitiö) og svo
Gamaldags kómedia. Þaö var
reyndar veriö aö frumsýna þaö I
Róm fyrir þrem dögum — ég gat
auövitaö ekki veriö á tveim stöö-
um I einu og ákvaö aö fara hingað
þvi hingað hafði ég aldrei komiö
áður.
Mér finnst mjög gaman af þvi
að bera saman túlkanir og lausnir
sem menn hafa fundið á verkum
minum i hinum ýmsu löndum.
Það er mjög spennandi, en til
þess þarf lika góöar taugar og
maöur má heldur ekki vera alltof
fastheldinn á sinar eigin hug-
myndir um það hvernig eigi að
færa upp tiltekið verk. Til eru þeir
höfundar sem geta ekki þolaö aö
vikið sé frá þeirra hugmyndum.
Ég er ekki þannig, kannski ein-
mitt af þvi aö ég er sjálfur leik-
stjóri og á þvi auöveldara með að
viðurkenna i verki að leikhúsiö er
alltaf meðskapandi og þaö sem
mér finnst best, er að stundum
kemur eitthvaö þaö frani i sýn-
ingu sem höfundurinn haföi ekki
komiö auga á i verki sinu sjálfur
og við það stækkar leikrit hans.
Þegar ég sá Vesalings Marat i
London haföi ég séö þaö I einum
tiu uppfærslum heima i sósialisk-
um rikjum, en mér fannst ég ekki
hafa skilið verkiö sjálfur fyrr en
eftir sýninguna i London.
Út um heim
Sú skoöun réði reyndar mjög
miklu um örlög min sem leikrita-
skálds, þvi eftir hana fór Vesa-
lings Maratum öll enskumælandi
lönd — meira að segja Suður -
Afriku. Þá var þaö land i banni
hjá mörgum leikskáldum en ég
gat ekkert gert, þvi að við vorum
þá ekki aðilar að alþjóðlegum
samþykktum um höfundarrétt.
— Oft kvarta menn yfir þvi aö
sovésk leikrit séu mjög staðbund-
in, útlendingar muni ekki kunna
Fyrsta leik-
ritið var
bölvaður
þvættingur
að meta þau. Hvernig stendur á
þvi að yöar verk hafa átt svo
greiöa leiö út um heiminn?
— Kannski er þetta tengt þvi að
fólk vill fræðast um innra líf
sovésks fólks. Min leikrit sýna
yfirleitt ekki manninn i starfi eins
og svo mörg verk hjá okkur. Þau
eru fyrst og fremst um persónu-
leg vandamál. Og þarna gerist
það, aö fólk hér fyrir vestan sér i
þessum persónulegum vanda-
málum mannlif sem er um margt
öðruvisi en það á að venjast en
um leið er þaö ekki svo fjarlægt,
aö það geti ekki þekkt aftur i þeim
eigin ugg og vonir.
Hamingja á
ævikvöldi
— Hvernig munduð þér sjálfur
lýsa Gamaldags komediu?
— Aö nokkru leyti er höfundur
þessa verks striðið sem skildi
eftir óafmáanleg spor i lifi okkar
fólks. Einsemd mannsins er það
skelfilegasta sem til er — og örlög
mjög margra manna, sem misstu
þá sina nánustu eru oft dapurleg.
Og svo er sú einsemd sem menn
koma sér i sjálfir með ýmsum
hætti. 1 þessu leikriti er lika
annað á dagskrá. Lif manna er
. lengra en áöur og ég á þá ekki að-
eins viö það að menn lifi fleiri ár,
heldur það, aö sá maöur sem nú
er fimmtugur er yngri en fimmt-
ugur maður var á nitjándu öld.
En af venju halda menn samt
áfram að telja sig eldri en þeir I
raun og veru eru. Nema þeir sem
halda sér ungum með áhuga á
starfi og fólki með virku lifi.
Þannig eru einmitt báðar þær
persónur sem ég lýsi i Gamaldags
komediu. Mig langaði til að sýna,
að einnig á ævikvöldinu getur
maðurinn orðiö hamingjusamur.
Hœtti viö
sjálfsmorö
Ég fæ stundum bréf frá
áhorfendum minum sem hjálpa
mér mjög mikið. Einn ungur
maður sem hafði séö Rodion i
Gamaldags komediu skrifaði
mér og játaði að hann hefði ekki
heimsótt föður sinn i þrjú ár —
„en ég lofa yður þvi”, sagði hann
,,að i sumar fer ég til gamla
mannsins”. Ég skrifaðist i mörg
ár á við stúlku sem hafði ætlað að
fremja sjálfsmorð en hætti við
það þegar hún heyrði i útvarpi
leikrit eftir mig sem heitir Tanja.
Henni fannst aö þeim Tönju svip-
aði mjög saman og reyndi að
breyta eins og hún, og hún skrifaöi
mér lengi og sagöi mér frá þvi
hvernig hún reyndi að halda
áfram leikritinu I sinu eigin llfi.
Bréf af þessu tagi hjálpa höfund-
inum mikið, þau sýna beina Ihlut-
un hans I lif fólks.
Vesalings Marat segir „jafnvel
aöeins degi fyrir dauða sinn getur
maðurinn byrjað nýtt lif”. Þetta
segir ungur maöur. En þessi
hugsun lifir i mörgum öðrum
persónum minum — þær finna að
þær þurfa að breyta einhverju þvi
i lífi sinu sem stendur i vegi fyrir
gæfu þeirra.
Reykjavik-
Tókió
— Hvað sýnist yður um Gamal-
dags komediu hér á sviði og við-
brögð við henni?
— Sýningin er gott verk og
vandaö og viðbrögð mjög svipuð
þvi sem ég sá og heyröi i Moskvu
og Leningrad. Ég held aö sýning-
in sé allmiklu nær uppfærslum
heima en þvi sem ég sá t.d. i
Paris eða Amsterdam. Og af við-
brögðum viö einstaka tilsvör ræð
ég að þýöandinn hafi unnið sitt
verk vel.
Japanska sýningin á þessu
verki var afar sérstæð. Þar var
gerö i fyrsta skipti sú tilraun að
stefna saman leikurum af tveim
gjörólikum skólum. Lýdia var
leikin af listakonu sem starfar við
teikhús sem vinnur i evrópskri
hefö. En Rodion var leikinn af
einum þekktasta fulltrúa Kabúki-
ieikhússins japanska. Kabúki-
ieikhúsið er mjög lokaö og sér-
stætt að formmáli, tjáningarað-
ferö, verkin sem þar eru flutt eru
tengd japanskri fortiö. Otkoman
varð mjög sérstæö — ég varð aö
sjá sýninguna þrisvar áður en ég
gat sætt mig við það jafnvægi
sem var reynt að skapa milli
„evrópskrar” leikkonu og
Kabúkimeistarans sem er einn
þeirra fáu leikara i Japan sem
ber titilinn „Lifandi minnisvaröi
undir vernd rikisins”.
Sýningin i Paris er hinsvegar sú
besta sem ég hefi séð, einstaklega
vönduö og þokkafull. Hún gekk
Framhald á bls.12
viðta8|«8agsrins
Framhalds-
skólinn til
umræðu
Um siöustu helgi var haldin
tveggja daga ráöstefna á vegum
Hins islenska kennarafélags á
Hótel Loftleiöum um franthalds-
skóla, en eins og kunnugt er ligg-
ur nú fyrir Alþingi viðamikið
frumvarp um samræmingu fram-
haldsskólanáms. Þjóðviljinn sló á
þráðinn til Jóns Ilnefils Aðal-
steinssonar formanns félagsins til
að spyrja um þessa ráðstefnu.
— Var þetta fjölmenn ráð-
stefna, Jón?
— Hana sóttu um 50 manns viös
vegar að af landinu og einnig var
boðið til hennar fulltrúum
menntamálaráðuneytisins, Há-
skóla tslands og Kennaraháskóla
tslands. Þarna komu menn frá
öllum landshlutum t.d. Isafirði,
Akureyri, Egilsstöðum, Neskaup-
stað, Suðurlandi og Akranesi,
Keflavik auk skóla á Reykjavik-
ursvæðinu.
— Um hvað snerust umræður?
— Mál framhaldsskólanna var
tekið fyrir frá ýmsum hliðum og
meðal annars höfð hliðsjón af þvi
frumvarpi sem liggur fyrir Al-
þingi. Umræðuefninu var skipt i
fjóra efnisflokka og voru átta
framsögumenn. Málshefjendur
um framhaldsskóla i strjálbýli
voru þau Gerður óskarsdóttir
skólastjóri i Neskaupstaö og
Tryggvi Gislason skólameistari á
Akureyri. Framsögu um verk-
menntun á framhaidsskólastigi
höfðu þeir Steinar Steinsson
skólastjóri Iðnskólans i Hafnar-
firði og Jón Böðvarsson skóla-
meistari i Keflavik. Um tengsl
framhaldsskóla og gildi stúdents-
prófs höfðu framsögu Þorsteinn
Vilhjálmsson dósent og örnólfur
Thorlacius yfirkennari og um á-
fangakerfi: bekkjakerfi voru
málshefjendur Heimir Pálsson
konrektor og Guðni Guðmunds-
son rektor.
— Eru framhaldsskólakennar-
ar ánægðir með hið nýja frum-
varp?
-- Það var nú ekki rætt ýtarlega
á ráðstefnunni en margir lýstu þó
yfir ánægju sinni með það i stór-
um dráttum og þingið lýsti yfir á-
huga sinum að sett sé löggjöf um
framhaldsskóla. Jafnframt lagði
þingið til að felld verði úr gildi lög
um viðskiptamenntun á fram-
haldsskólastigi sem felur i sér að
sérstaða Verslunarskólans og
Samvinnuskólans verði afnumin.
— Voru ekki gerðar einhverjar
athugasemdir við frumvarpið um
framhaldsskóla?
— Þingiö fagnaði þeim ákvæð-
um i frumvarpinu að rikissjóður
Jón Hnefill
Aðalsteinsson,
formaður
Hins íslenska
kennarafélags
beri allan stofnkostnað fram-
haldsskóla og að námsvistargjöld
verði felld niöur en taldi hins veg-
ar að kostnaðaraðild sveitarfé-
laga bjóði til vandkvæða nema
lögboðið verði fast gjald á hvern
nemanda.
— En eru ekki skiptar skoðanir
umágæti áíangakerfis annars
vegar og bekkjakerfis hins veg-
ar?
— Fram komu á ráðstefnunni
þessar hefðbundnu skoðanir um
ágæti hvors kerfis um sig en þessi
sjónarmið voru samræmd i álykt-
un þingsins. Þar segir að bæði
kerfin hafi ótviræða kosti og eigi
rétt á sér hlið við hlið þannig að
nemendur geti valiö milli þeirra.
Segir eitthvað á þá leið að nám i
framhaldsskóla verði samræmt
að nokkru marki þannig að nem-
endur geti auðveldlega skipt um
skóla enda verði þess vandlega
gætt að samræmingin takmarki
ekki svigrún einstakra náms-
greina og einstakra skóla til
skipulagningar og þróunar náms-
efnis. —GFr.
„Bæði áfanga-
kerfi og
bekkjakerfi
hafa
ótvíræða
kosti”