Þjóðviljinn - 29.02.1980, Side 9

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 29. febrúar 1980
Föstudagur 29. febrúar 1980 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Vinnuverndarvika byggmgarmanna
Adbúnadur og atvinnu-
sjúkdómar
öryggisef+irliti ríkisins berast aldrei tilkynningar um
atvinnusjúkdóma. Sömu sögu er að segjaum Trygginga-
stofnun ríkisins og Landlæknisembættið.Helmingur alls
verkafólks í Danmörku þjáist af bakverkjum. 82%
verkafólks í Svíþjóð telur sig eiga við heilsufarsleg
vandamál að stríða. Meirihluti verkafólksins í báðum
löndum kennir óþægilegum vinnustellingum og aðbúnaði
sinum um.
Cr félagsmálapakkanum
Svonefndur félagsmálapakki
vinstri stjórnarinnar siöustu og
verkalýðshreyfingarinnar fól i
sér iagasetningar um margvisieg
réttindi verkafólks og hækkun
fjárframlaga til fræbsiumáia og
annarrar starfsemi verkalýös-
félaganna. Mörg atribi I þessum
vibtæku réttindalögum hafa þó
eflaust fariö framhjá fjöida fólks.
Viö skulum lita á þann kafla
laganna, sem fjallar um rétt
verkafólks til uppsagnarfrests frá
störfum og til launa vegna sjúk-
dóms- og slysatilfella.
Um uppsagnarfrestinn er það
að segja i sem stystu máli, að þeir
sem hafa unnið samfellt eitt ár
hjá aðiljum.sem stunda atvinnu-
rekstur innan sömu starfsgrein-
ar, hafa eins mánaðar
uppsagnarfrest. Þeir sem unniö
hafa þrjú ár samfellt hafa
tveggja mánaða uppsagnarfrest,
en þeir sem unniö hafa fimm ár
eða lengur hafa þriggja mánaða
uppsagnarfrest. Uppsagnarfrest-
urinn er gagnkvæmur.
Vegna slysa sem starfsmaður
Eftir Tryggva
Þór Aðalsteinsson
Þab er engin tiiviljun ab bygg-
ingaribnaöarmenn skuli efna til
sérstakrar vinnuverndarviku nú’
um þessar mundir. Slys og at-
vinnusjúkdómar eru iskyggiiega
algengir mebai þess fólks, sem
starfar i þeim greinum sem til
byggingaibnaöarins teijast. Þab
bera skýrslur öryggiseftirlits
rikisins meö sér, svo ekki verður
um viilst. I skýrslu, sem öryggis-
eftirlitib lét frá sér fyrir nokkru,
ketnur fram, ab á árunum 1970-
1977 er þaö einmitt I byggingar-
ibnabi og viö verklegar fram-
kvæmdir, sem slys eru tibust, eba
22.1% allra slysa, sem tiikynnt
voru öryggiseftirlitinu á þessu
timabili. Eru þá ótalin öll þau
slys, sem ekki eru tilkynnt. ! tré-
smfðaiönaðinum einum er svo tii
vibbótar 13.7% aiira slysa á sama
timabili. Þetta eitt, út af fyrir sig,
ætti ab vera nægjanlegt tilefni til
verður fyrir á vinnustað, á beinni
leið til eöa frá vinnu, eöa vegna
atvinnusjúkdóma, skulu greidd
laun sem hér segir;
Allir skulu fá greidd laun fyrir
dagvinnu i allt aö þrjá mánuöi
samkvæmt þeim taxta sem
viðkomandi tók laun eftir, enda sé
unniö hjá aðila sem fæst viö at-
vinnurekstur I viðkomandi starfs-
grftn. Auk þess skal starfsfólk á
fyrsta ári hjá sama
atvinnurekanda eigi missa I neinu
af launum slnum, I hverju sem
þau eru greidd, I tvo daga fyrir
hvern unninn mánuð.
Allir sem öðlast hafa rétt fast-
ráöinna starfsmanna, þ.e. hafa
verið ráðnir I a.m.k. eitt ár
samfellt hjá sama atvinnu-
rekanda, skulu ekki missa i neinu
af launum sinum I hverju sem
greidd eru i 1 mánuð auk dag-
vinnulauna.i 3 manuöi eða 4 mán-
uðisamtals. Starfsfólk, sem ráðiö
hefur veriö hjá sama atvinnurek-
anda i 3 ár samfellt, skal eigi
missa neitt af lunum sinum, i
hverju sem greidd eru, i 1 mánuð
auk dagvinnulauna i 4 mánuði eöa
5 mánuði alls.
Eftir 5 ára samfellt starf hjá
sama atvinnurekanda eru tryggð
laun i 1 mánuð, I hverju sem
greidd eru auk dagvinnulauna I 5
mánuði eða 6 mánuði alls.
Hinsvegar gilda aörar reglur
um fjarvistir er stafa af almenn-
um veikindum eða slysum. Þá
gilda þær reglur, að á fyrsta
starfsári hjá sama atvinnurek-
anda skal enginn missa i neinu af
launum, I hverju sem þau kunnu
aö vera greidd, i 2 daga fyrir
hvern unninn mánuð.
Allir fastráðnir starfsmenn,
sem ráðnir hafa verið i eitt ár
samfellt hjá sama atvinnurek-
anda, skulu I alls engu missa af
launum sinum i einn mánuð.
Eftir 3 ár eru full laun I einn
mánuð, auk dagvinnulauna i einn
mánuð. eða samtals i 2 mánuði.
Eftir 5 ár eða meir eru greidd
laun i 1 mánuð að fullu, i hverju
sem þau hafa verið greidd, auk
dagvinnulauna i 2 mánuði eða i 3
mánuði alls.
Varla er hægt aö segja að á
íslandi hafi farið fram kannanir á
útbreiðslu atvinnusjúkdóma. Þær
kannanir sem fram hafa farið á
atvinnusjúkdómum eru svo sér-
tækar, að ómögulegt er aö draga
af þeim ályktanir er gefi bend-
ingar um hvar skórinn kreppi
helst.
Hér á landi var áriö 1956
gefin út reglugerö um tilkynningu
og skráningu atvinnusjúkdóma.
Þar segir að tilkynna skuli at-
vinnusjúkdóma til viðkomandi
hérabslæknis, sem síðan tilkynnir
þá áfram til öryggiseftirlits
rikisins.
Stundum er sagt aö deila megi
um það hvaö séu atvinnusjúk-
dómar. En ef kannaður er fjöldi
tilkynntra atvinnusjúkdóma á
Islandi virðast ekki vera efa-
semdir eöa deilur meðal lækna
hvað séu atvinnusjúkdómar. At-
vinnusjúkdómar eru aldrei til-
kynntir öryggiseftirlitinu ef frá
eru talin nokkur bráö eitrunartil-
felli.Af þessu má ætla að læknar
á tslandi deili ekki um hvað séu
atvinnusjúkdómar. Þeir virðast
öruggir á þvi að atvinnusjúkdóm-
ar séu engir á Islandi.
En hvað eru atvinnusjúkdóm-
ar? Ef við leitum svaranna I
reglugerðinni frá 1956, þá segir
þar: Atvinnusjúkdómar eru sjúk-
dómar er eiga beint eöa óbeint
rætur að rekja tii óhollustu I
sambandi vib atvinnu manna
hvort heldur er vegna eölis at-
vinnunnar, tilhögun eba abbúnab
á vinnustaö.”Eigum við þá að
trúa þvi að engir bæklunar-, bil-
unar-, eitrunar- eða ofnæmis-
kvillar eigi rætur að rekja til eðlis
vinnunnar, tilhögunar eða aðbún-
aðar?
Danmörk: Fjórð-
ungur fjarvista vegna
vinnuslits
t könnun, sem danska Alþýðu-
sambandið lét gera á heilsufari
félagsmanna þess, kom i ljós aö
helmingur þeirra, sem könnun
náði til, þjáðust af bakverkjum.
Margir héldu þvi fram að starfiö
væri aðalorsök vandamálsins. Af
3.3 miljónum Dana, eldri en
fimmtán ára, þurftu 216.000
læknisaöstoö vegna gigtar. Tvær
aðalástæður gigtarsjúkdóma eru
taldar vera rangar vinnustell-
ingar og léglegur aðbúnaðaur á
vinnustaönum.
Fjóröungur allra fjarvista
vegna veikinda i Danmörku
reynist eiga rót sina að rekja til
vinnuslits eöa skyldra sjúkdóma.

Sviþjóð: Atvinnu-
sjúkdómum fjölgar
árlega
82% sænsks verkafólks telur sig
eiga viö heilsufarsleg vandamál
að striða. 41% aðspurðra taldi
vandamál sin alvarlegs eðlis.
Meir en helmingur taldi einhæfni
vinnunnar og rangar vinnustell-
Atvinnusjúk-
dómar eru nær
engir hér á landi
samkvœmt
læknaskýrslum!
ingar vera aöalorsökina fyrir þvi
hvernig komið var fyrir þeim.
40% þeirra tæplega 3900, sem
svöruðu spurningunum, töldu
dragsúg á vinnustaðnum vera
aðalorsök veikinda sinna og ann-
ar eins hópur nefndi hávabann
sem púkann i spilinu.
A árunum 1956—1971 fjölgaöi
atvinnusjúkdómum I Sviþjóð um
3—4% á ári. I ljós kom viö nánari
athugun að hávaði, ryk og ýmis
efni og efnasambönd ollu flestum
atvinnusjúkdómum á þessu ára-
bili. Uppleysiefni valda flestum
atvinnusjúkdómum af völdum
efna og efnasambanda.
Aðbúnaðurinn
öllum atvinnurekendum er
skylt ab sjá um ab á hverjum
vinnustab sé ætib til staöar mat-
stofa, salerni (vatnssalerni),
fatageymsla, hreinlætisaöstaöa
og sjúkragögn, samkvæmt
eftirfarandi samkomulagi:
Sérstakrar varúðar skal gætt
varðandi lakkklefa. Skulu þeir
útbúnir eftir ábendingum sér-
fróðra manna eða stofnana, skv.
ströngustu kröfum heilbrigðis-
eftirlits viðkomandi sveitar-
félaga.
Atvinnurekanda er skylt að
halda húsnæði vel hreinu og sjá
um viðhald hreinlætisgagna.
Starfsmönnum er skylt aö gæta
fyllsta hreinlætis i allri
umgengni.
Við skammtimaverk, þ.e. verk-
framkvæmd, sem eigi varir leng-
ur en i allt aö eina viku, eru ekki
geröar gröfur til að framan-
skráöar reglur gildi. Þó er at-
vinnurekanda ætlö skylt ab sjá
um aö starfsmenn hafi greiöan
abgang ab góbri abstöbu til kaffi-
drykkju, aö salerni og til geymslu
á fatnaöi og verkfærum og til
meöferöar á efni.
Séu forsendur til framan-
greindrar aöstöðu ekki fyrir
hendi; þ.e. aðalæöar til vatns- og
skolplagna hafi ekki veriö lagðar
i næstliggjandi götu eða að
viðkomandi lóö eftir þvi sem við
á, skal atvinnurekanda heimilt að
hafa kamar i stað vatnssalernis
enda lúti hann sömu reglum við
frágang og þrifnað sem önnur að-
staöa.
Óheimilt er ab hefja
framkvæmd fyrr en
framangreind abstaba er fyrir
hendi. Viö nýbyggingu húsa er
byggingafulltrúum heimilt ab
neita úttekt á frárennslislögnum i
grunna, sé framangreind aöstaöa
ekki fyrir hendi.
Veröi um brot eða vanefndir að
ræða á samkomulagi þessu af
hálfu atvinnurekanda og hann
sinnir eigi umkvörtun er
viðkomandi verkalýðsfélagi
heimilt að stöðva alla vinnu á
viðkomandi vinnustað þar til
brotið hefur verið leiðrétt, enda
hafi verkalýðsfélagið tilkynnt
viðkomandi félagi meistara að-
vorunina.
(ÚrSBM-fréttum
Ungt fólk helstu fórnarlömb vinnuslysa
I tilefni vinnuverndarviku byggingamanna
stórra átaka á svibi vinnuverndar
og aukins öryggis vib þessi störf,
þó hvert og eitt óhapp sé aubvitaö
tilefni til abgerba og fyrir-
byggjandi ráöstafana.
En það kemur annaö fram I
þessari skýrslu öryggiseftirlits-
ins. Það er sú óhuggulega staö-
reynd að það er unga fólkið, sem
kemur til starfa á vorin, sem
veröur helst fyrir slysum viö
vinnu. Þetta er ekki slst alvarlegt
fyrir byggingaiðnaðarmenn, þar
sem einmitt fjöldi æskufólks
streymir til starfa við bygg-
ingavinnu og hliöstæö störf á
sumrin. Þaö er ein ástæöa vinnu-
verndarviku Fræðslumiðstöövar
byggingamanna, og þeirrar
áherslu sem Samband bygginga-
manna hefur lagt á vinnuum-
Línurit 1 Vinnuslys 1970-1977
Atvinnugrein 0/0 5 10 15 20
Fiskiðnaður 7,0
Matvæla- og fóðurvöruiðnaður 3,4
Vefnaðar- og fataiðnaður 5,1
Prentiðnaður í,°
Trésmíðaiðnaður 13,7
Skinnaiðnaður 1,4
Stcin-, leir- og gleriðja 1,8
Málmiðnaður 19,5

Efnaiðnaður 2,2
Byggingaiðnaður og vcrkl. framkv. 22,1

Flutninga- og birgðastörf 15,3
Rafmagnsiðnaður U
Þjónustugrcinar 3,0
Aðrar atvimiugreinar 3,4
hverfismálin.
Tölur þær, sem birtar eru I
skýrslunni viðvlkjandi skiptingu
slysa eftir aldursflokkum,sýna ,
að hvorki meira né minna en
25.6% allra þeirra sem skýrslan
nær til er á aldrinum 16-20 ára.
Næst hæsti flokkurinn eða 15.1%
er aldurshópurinn 21-25 ára. Enn-
fremur kemur fram að einmitt i
mal, þegar skólum lýkur, verða
flest slysin, auk októbermánaðar,
þegar skammdegiö gengur I garð.
En hvað segir þetta okkur?
Þetta segir okkur auðvitað það aö
æskufólkið sem kemur til starfa i
atvinnulífinu yfir sumarmánuð-
ina er nær berskjaldað gegn öll-
um þeim hættum, sem þvi eru
samfara að vinna við margvisleg
störf án allrar leiösagnar eöa
kennslu. Þaö gildir jafnt um
störfin sjálf, sem og þær hættur,
sem ber að varast.og þau öryggis-
atriði sem hafa þarf i huga.Notk-
un hvers konar öryggistækja og
verndar, sem e.t.v. er til staöar á
vinnustööunum, er nýju starfs-
fólki framandi og það tileinkar
sér varla slika hluti án þess aö þvi
sé leiðbeint um notkun þess og
jafnframt hvatt til aö nota sllka
hluti. Hryggileg dæmi um ungt
Línurit 2 Vinnuslys 1970-1977
Aldursflokkar 0/0 5 . 10 15 20 25
15 ára og yngri 2,4
16—20ára 25,6 i
21—25ára 15,1
26—30ára 11,2 1
31 —35ára 5,5
36 — 40ára 7,8
41 — 45 ára 5,2
46— 50 ára 7,2 i
51 — 55 ára 5,2 i i •’
56—60 ára 4,5
61 — 65 ára 5,1
66—170 ára 2,8
71 árs og.cldri D
Skipting vinnuslysa eftir atvinnugreinum. Flest slysin verba I byggingaribnabi og vlb verklegar
framkvæmdir. Erfitt er þó ab segja til um hvaba atvinnugrelnar eru hættulegastar, þar sem áreiban-
legar tölur um mannfjölda I sumum þelrra eru illfáanlegar. En f ibngreinum verba flest slys á hvert
mannár Itrésmlbaibnabi.
Skipting vinnuslysa eftir aldursflokkum. Aberandi er hve mörg slys eru I aldursflokknum 16—20 ára.
Sennilegasta skýringin er, ab ungt fólk kemur reynslulítib I hættuleg störf á vorin, en þá verba flest slys I
þessum aidursflokki. A hinum Norburlöndunum er þetta óþekkt fyrirbrigbi. 1 Danmörku verba t.d. flest
siys I aldursflokknum 26—30 ára, enda er fölk þar I landi á aldrlnum 16—20 ára mikib vlb nám allt árlb
eba gegnir herþjónustu. Sýnir þetta glöggt hversu naubsynlegt er ab fræba nýllba I starfi um öryggis-
rábstafanir á vinnustöbum.
fólk, sem fullt af starfsþreki og
vilja til aö takast á viö verkefnin,
en oröib hefur fyrir örkumlun
ævilangt eða jafnvel dauöa,tala
skýrustu máli I þessu sambandi.
Allt vegna skorts á upplýsingu og
leiösögn sér eldri og reyndari
manna um þaö sem varast ber og
hafa þarf I huga.
En hvað ber að gera til að
stemma stigu viö þessu? Aö sjálf-
sögðu þarf samstillt átak margra
aöila. Hér koma fyrst I hug-
ann skólar landsins. Er ekki
nauðsynlegt að á þeirra vegum
veröi efnt til fræðslu um öryggis-
og heilbrigöismál vinnustaða
fyrir efstu bekkina? Eru atvinnu-
rekendur og samtök þeirra gerð
nægjanlega ábyrg I þessum
efnum? Er ekki nauðsynlegt aö
krefjast þess að atvinnurekendur
upplýsi og fræði allt nýtt starfs-
fólk um öryggi gegn slysum og
þau héilbrigðismál sem vinnu-
staöinn snerta?
Þetta á ekki slst viö um
unga fólkiö. Höfum viö i verka-
lýöshreyfingunni e.t.v. sofið á
verðinum I þessu efni? Höfum við
haft írumkvæöiö hver á slnum
vinnustað aö ganga fram I þessu
máli og leiðbeina þeim sem eru
aðhefja störf? Vafalaust má full-
yrða aö svo hefur ekki verið — þvl
miöur. En framtak Sambands
byggingamanna og Fræöslumið-
stöövar þess I þessu efni er mikil-
vægt framlag til fækkunar vinnu-
slysa og atvinnusjúkdómatilfella.
Brýna nauðsyn ber til að taka á
atvinnusjúkdómum I réttu sam-
hengi viö tiðni þeirra og alvarleg-
ar afleiöingar. Vinnuverndar-
vikan er timabært framtak og
vonandi veröur hún tilefni til þess
aö fleiri gefi heilbrigöi og öryggi
vinnandi fólks meiri gaum en
verið hefur.
Dæmigerbur Islenskur „vinnuskúr”. Þarna eru geymd verkfæri og fatnabur og þar
ab auki gegnir skúrinn hlutverki kaffistofu. Þessi aöbúnaöur er óleyfilegur sam-
erb.

I 1U

i Tvær ólfkar kaffistofur. ónnur björt, hrein og þokkaleg, en hin heldur sóbaleg, enda
„húsbúnaburinn” ekki upp á marga fiska.
22,1% allra vinnuslysa verba I byggingaribnabi og viö abrar verklegar framkvæmd-
r