Þjóðviljinn - 24.07.1980, Síða 5

Fimmtudagur 24. júll 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Fréttaskýring
I Hungursneyð
i / Austur-
\Afríku
Mesta hörmungasvæði heims
hefur llklega undanfarið verið
svokallað austurhorn Afriku.
Þar hefur mánuðum saman
geisað hungursneyð sem enginn
veit hve mörgum hefur þegar i
hel komið. Samkvæmt sumum
fregnum eru tvær miljónir
manna á þeim slóðum I bráðri
hættu á hungurdauða, sam-
kvæmtöðrum fimm. Allmikið af
matvælum og öðru til hjálpar
hefur borist til hungursvæðanna
frá Vesturlöndum, en sums-
staðar að minnsta kosti nýtist
það ekki að fullu vegna
óstjórnar og óaidar.
Austur-Afrikumenn að bana komnir af hungri.
---------------------------------,
stóli fyrir rúmu ári. A0 honum •
var að sjálfsögðu landhreinsun, |
en hitt er verra aö I noröurhluta I
landsins að minnsta kosti hefur |
alls engin stjórn komið i stað ■
vondrar stjórnar. Núverandi I
stjórn ásamt með tansanska
hernámsliðinu virðist eiga fullt 1 |
fangi með að halda I horfinu i ■
suðurhlutanum og lætur hinn I
fátækari og á margan hátt I
frumstæöa noröurhluta að |
mestu eiga sig. ■
Verster ástandið i Karamoja, I
norðausturhéraði landsins, sem I
hafði fyrir hungursneyðina um |
250.000 ibúa. Nálægt sl. áramót- ■
um dóu þar 200 til 500 mánns úr I
hungri daglega, að sögn I
hjálparstofnana. Erföavenjur I
Karamajong, eins og ibúar •
landshlutans eru kallaðir, hafa I
hér haft alvarlegar afleiðingar. I
Karamajong lifa mest af bú- I
fjárrækt og aðalfæða þeirra er •
mjólk og blóð, sem þeir taka I
húsdýrum sinum, hið sama er I
ÍÞurrkar, uppblástur gróðurlendis j
| og grímm sturlungaöld leggjast á eitt j
■ Hungursvæöið nær yfir
I mestan hluta Sómalflands, suð-
• austurhluta Eþiópiu, hluta af
IDjibúti, noröurhluta Keniu og
Oganda og talsverð svæði 1
Súdan og Zaire. Hér er um að
• ræða þurrlendissvæöi og viða
Ihálfgerðar eyðimerkur, þar
sem fólk framfærir sér helst
með kvikfjárbúskap og margir
J eru að meira eða minna leyti
j hirðingjar. Af ýmsum ástæðum
(m.a. mikilli fólksfjölgun og
I miður skynsamlegri nýtingu
J lands, ef til vill einnig þurrara
veðurfari) virðast lifsskilyrði
fara versnandi bæði á þeim
• slóðum, sem hér um ræöir, og
I* öllu beltinu fyrir sunnan
Sahara; sá mikli eyðisandur er
sagður færast út suður á bóginn
um nokkra kflómetra árlega,
! jafnt og þétt.
Meginástæöan til yfirstand-
andi hungursneyðar I Austur-
[ Afriku er þurrkatimabil, sem
! staðið hefur yfir i hátt á annað
ár. En valdhafar hlutaðeigandi
rikja eiga lika sína sök, ýmist
vegna hrottalegra tiltekta eða
kæruleysis. Erfðir og ástand
samfélagsins I sumum héruö-
um, svo og afleiðingar styrj-
alda, koma hér einnig við sögu.
1 Sómalilandi er nú um það bil
hálf miljón (sumir segja heil)
flottamanna frá fylkinu
Ogaden, sem skagar vestan úr
Eþlópiu inn I miðju Sómali-
lands. Ibúar I Ogaden eru flestir
sómalskir og una illa yfirráðum
Eþlópíu. Þetta leiddi til striðs
milli Eþlópíu og Sómalilands,
sem lauk með miklum hrakför-
um sómalska hersins snemma
árs 1978 fyrir kúbönsku hjálpar-
liði Eþlóplustjórnar. Ogaden fór
eins og nærri má geta ekki var-
hluta af eyðileggingunni, sem
þvi striöi fylgdi, og I kjölfar þess
komu þurrkarnir. Sómalskir
skæruliðar, flestir llklega ætt-
aöir frá Ogaden, hafa slðan
haldiö uppi skæruhernaði gegn
eþiópska hernum. Sómalir full-
yröa aö Eþiópar beiti nú fullum
fetum sviðnu jarðar aðferðinni
til að „friða” Ogaden, þorp séu
jöfnuðu við jörðu, brunnar eitr-
aðir, búpeningur skotinn niöur.
Neyðin ýkt?
Þetta er einkum haft eftir
Sómölum, en grunur leikur að
vlsu á aö þeir færi bæði hernaö
Eþiópa og hungursneyðina
sjálfa i stilinn til að fá þeim mun
meiri aöstoð frá Vesturlöndum.
I þessu sambandi sjá sómalskir
valdhafar, sem ráöa einhverju
sárfátækasta riki heims, sér
trúlega leik á borði aö slá sér
mynt úr margumtalaðri þrætu
austurs og vesturs. Enda má
ætla að sú hjálp, sem Sómalir
hafa fengið frá Vesturlöndum
(og hún er veruleg), hafi sum-
part fengist vegna þess að þeir
eru fjendur Eþiópiu, skjólstæð-
ings Sovétrikjanna.
Ogaden á valdi skæruliða
Blaðamaður frá sænska blað-
inu Dagens Nyheter sem i vor
feröaöist bæði um Sómaliland
og Ogaden, fékk frá öllum tals-
mönnum sómalskra stjórnvalda
sömu söguna um landauðn af
völdum eþiópska hersins I
Ogaden. En I Ogaden sjálfu
höfðu viðmælendur hans flestir
litt eða ekkert séð til Eþiópa svo
mánuðum eða árum skipti.
Blaðamanninum skildist að
landshluti þessi væri þegar að
mestu á valdi skæruliða þaðan
ættaðra, og hefði eþfópski her-
inn lltiö haft sig þar I frammi
lengi. Hinsvegar sá hann flutn-
ingabfla sómalska hersins flytja
fólk úr þorpunum I Ogaden til
flóttamannabúða I Sómalilandi.
Aö honum læddist sá grunur að
stjórnvöld Sómalilands vildu fá
sem flest fólk I búðirnar til að fá
ástæðu til að krefjast þeim mun
meiri hjálpar. Erfitt er að
ganga úr skugga um þetta, þvi
aö Sómalir leyfa engum utanaö-
komandi að rannsaka þetta mál
og verða erlendar hjálparstofn-
anir I þvl efni að byggja ein-
göngu á upplýsingum frá
sómölsku stjórnarvöldunum
sjálfum.
Reyndu að leyna
hungursneyðinni
I Keniu kemur hungursneyðin
mest niður á þjóðflokki þeim er
Turkana heitir og býr I noröur-
hluta landsins. Stjórn þessa
lands hirðir aldrei þó að þeir
drepist og skarst fyrst I leikinn
er biskup einn I þeim héruöum,
mikill áhrifamaður, beitti áhrif-
um sinum á Daniel arap Moi
forsætisráðherra. Ráöamenn
Keniu óttuöust að land þeirra,
sem hefur verið vinsælt á
Vesturlöndum vegna vináttu
ráðmanna i garð þeirra landa
og kapitalisma i efnahagsmál-
um, fengi á sig óorð ef fréttist af
hungursneyöinni og reyndu þvi
framan af að leyna henni. Þar
að auki lita núverandi vald-
hafar, sem flestir eru af þjóö-
flokkunum Kíkújú og Luo, niöur
á Turkana, sem eru hirðingjar
og halda fast við forna siði.
óöld í Karamoja
1 tJganda steypti tansanskur
her harðstjóranum Idi Amin af
aö segja um matseðil fleiri þjóö- t
flokka með svipaða búskapar- j
menningu á þessum slóðum. ,
Meöal þeirra er það forn siöur ■
að einn ættflokkurinn stelur eða I
rænir búpeningi frá öörum, ef |
svo ber undir, og þótti sérstak- ■
lega mikill garpskapur af ung- I
um og upprennandi mönnum að I
leggja slíkt fyrir sig. Af þessu |
hafa Karamajong aldrei vanist .
fullkomlega og á slðustu I
mánuöum, þegar bókstaflega I
engin yfir- eða stjðrnarvöld |
skiptu sér af þeim, hafa þeir ■
tekiö upp á þessu af endur- I
nýjuöum krafti.
Enginn hörgull á vopnum J
Þetta hefur leitt til hinnar I
mestu sturlungaaldar, þar sem I
allir berjast við alla. óöldin er |
enn verri sökum þess, að nú ■
geta allir vopnast sem enn geta I
vopni haldið fyrir sulti. Það I
helsta, sem flutt var inn i tíö Idi |
Amins, voru vopn handa her ■
hans, og með upplausn þess I
hers dreiföust þessi vopn um I
allt og gat hver tekið til sin svo I
mikiö af þeim sem hann vildi. ■
Þetta tækifæri forsómuðu I
Karamajong ekki. Þar að auki I
eru margir fyrrverandi her- I
manna Amins enn á rápi um •
norðurhluta landsins, vopnaðir I
og fara með ránum. Bæöi þeir I
og Karamajong-striösmenn I
ræna að vild birgðum sem •
hjálparstofnanir senda, en I
spilltir áhrifamenn valda þvi I
raunar, að mikið af þeim birgð- I
um kemst aldrei til hungur- '
svæöanna, heldur er selt á I
svörtum markaði I höfuöborg- I
inni Kampala.
_____________________-d.Þ_j
Kínverjar stíga á bak hjólhestum
Kínverjar eru orðnir mestu
hjólreiðamenn heims; ekki I
kappreiðum heldur i daglegu llfi.
Þar eru nú tæplega áttatlu
miljónir reiðhjóla I notkun. t
fyrra voru framleidd i Klna
meira en tiu miljónir reiðhjóia.
Kinverjar eru farnir að flytja
mikið af reiöhjólum úr landi —
meðal annars til tslands.
I Peking eru nú þrjár miljónir
reiðhjóla i notkun, og eru ekki
fleiri sllkir gripir I öörum borg-
um. Blaðið China Reconstructs
segir, að reiðhjól sé nú tákn um
velmegun I fjölskyldum með
sama hætti og armbandsúr og
saumavélar.
Sama blað segir, að hinn mikli
fjöldi hjólreiðamanna i höfuö-
borginni hafi skapað viss
vandamál. Ekki sé nóg gert til aö
leysa þá umferðarhnúta sem
myndast þegar sem flestir eru á
leið úr og i vinnu. Reiðhjól urðu
völd aö 60—70% umferðarslysa I
Peking I fyrra og 30% af þeim
sem slösuðust I umferöinni voru
hjólreiðamenn.
China Reconstructs segir, að
útbreiösla reiðhjóla sé ekki liður I
að vinna gegn mengun eða spara
orku. Kina sé blátt áfram þró-
unarland og bifreiðar séu tiltölu-
lega fáar miðað viö fólksf jölda og
allar i opinberri eigu. Þaö er enn
ekki komiö aö þvl að spyrja þeirr-
ar spurningar hvort einkabilismi
verður tekinn upp segir blaðið
ennfremur.
Reiðhjólið er á góðum vegi meö
aö verða þjóöarfarkostur I Kína.
En það á sér allfræga sögu þar
um slóðir; kínverskir sirkus-
meistarar hafa getið sér frægð
fyrir kúnstir á hjólum, og fyrir
um fimmtiu árum vann ungur
Kinverji sér það til frægðar aö
hjóla kringum hnöttinn. Kinverj-
ar efna og til sérkennilegrar
keppni á reiðhjólum: sá vinnur
sem hjólar hægast einhverja
vegalengd, verður siðastur I
mark. Þetta er náttúrulega ekki
aflraun heldur jafnvægislist.
— áb.
Hjólasafn mikið á aðaltorgi Peking (sem nú á vlst að skrifa Beijing), Tien an Men