Þjóðviljinn - 08.08.1980, Side 7

Þjóðviljinn - 08.08.1980, Side 7
Föstudagur 8. ágúst 1980. ÞJÓÐVILJXNN — SIÐA 7 Kæri félagi Steinþóra Einars- dóttir! Mig langar til aö senda þér héöan aö noröan á þessum merkisdegi þær innilegustu af- mæliskveöjur, sem ég get tjáö! Þessar afmælisóskir minar eru ekki nýjar af nálinni. Þær eiga rætur sinar aftur i 4. og 5. áratug- num, og eru raunar frá fleirum en mér, — á þeim árum þegar býsna margir Islendingar töldu sálar- heill sinni og réttlætinu best borgiö meö þvi aö fylkja sér undir merki hamars og sigöar og ganga I Kommúnistaflokkinn. Vakning þessi sinnti litiö um viöbrögö atvinnurekenda og af- stööu smáborgaranna — útilokun frá vinnu, brottrekstra úr skólum og af heilsuhælum. Barsmiö og pústrar höföu svipuö áhrif og þegar á aö hegna gæs meö þvi aö skvetta á hana vatni. Þaö er i þessu timabili, sem kveöjurnar á afmælinu þinu i dag eiga rætur, árunum, þegar þaö þótti ævintýri likast aö gista bæinn okkar sumarlangt, afla sér fjár og „frama” og ekki hvaö sist aö kynnast hinni ungu hreyfingu, kommúnismanum, sem talinn var blómstra hér. Um f jármálaþáttinn fer ýmsum sögum. En fullyrt er aö fólkiö I bænum hafi ekki brugöist ævintýragjörnum hugsjóna- mönnum, sem lögöu leiö sina hingaö. Þaö er sagt, aö maöurinn lifi ekki á einu saman brauöi, og skil ég þaö svo aö blanda beri sjálfkjörinn til aö ganga I fylk- ingarbrjósti, vegna þess álits, trausts og vinsælda, sem hann naut, og næst honum stóö jafnan Steinþóra eiginkona hans. Þau Gunnar og Steinþóra voru I fullan þriöjung aldar I hópi þess fólks, sem mestan svip setti á Siglufjörö, og áttu mikinn þátt I aö móta sögu hans. Gunnar var jafnan I sviösljósinu, en allir, sem þekktu hann og þau hjón bæöi, vissu, hvilikan bakhjarl hann átti i eiginkonu sinni og heimili. Þegar gamlir vinir Gunnars Jóhannssonar minnast hans, þá minnast þeir ævinlega Steinþóru um leiö. Þessi þrekmikla og harö- skeytta kona, sem enn nýtur hylli vina og samherja umfram flestar yngri konur, þótt hún sé oröin niræö, er þó ekki virt fyrir þaö eitt aö vera góös manns ekkja, heldur fyrir eigin veröleika og eigin þátt i islenskri alþýöuhreyf- ingu. Gamlir félagar muna kjark hennar og áræöi, stælta skapgerö hennar, dugnaö hennar, störf I félagasamtökum verkalýösins, og kolamolana, sem hún var sögö hafa kastaö i Dettifossslagnum. Og þrátt fyrir háan aldur er hún enn meö i verkalýöshreyfingunni, þótt hún tjái hug sinn meö ööru móti en foröum. Þeir sem koma inn i húsakynni verkalýösfélags- ins Vöku á Siglufiröi hafa fyrir augum bókasafn þeirra Gunnars, sem hún ásamt öörum erfingjum hans gáfu félaginu, og fagra hannyröagripi, sem hún hefur jpÍ-aJSÍ « | 'Æ kæfa þá glóö, sem lifnar, meö ein- hverju samsulli frá ábyrgöar- fullum „aöilum Vinnumarkaöar- ins.” Margar fleiri minningar myndu kalla á hliöstæöur I pólitiskum efnum. Og best gæti ég trúaö aö okkur Steinþóru þætti saman- buröurinn ekki þaö fýsilegur aö hann sé æskilegt umtalsefni. En þetta langa æviskeiö, sem Steinþóra hefur lifaö, leiöir hug- ann aö þvi hversu stórkostlegar breytingar hafa oröiö I þjóölifi okkar. Enginn vafi er á þvi aö stærstu og markveröustu fram- farirnar jafnt á verklegu sem félagslegu sviöi eiga rætur i verkalýösbaráttunni. Verkalýös- hreyfingin hefur knúiö á um úrbætur og framfarir til hagsbóta fyrir hiö vinnandi fólk til sjós og lands. Og þó okkur mörgum finn- ist komiö skar á byltingarlogann, þá sjáum viö samt og skiljum aö stéttabaráttan vitt og breitt um heiminn er háö undir merkjum hinna sósialísku kenninga, og viöa hafa stórkostlegir árangrar náöst. Þótt hægt fari nú hér hjá okkur, þá er gliman samt sem áöur háö, gliman viö atvinnurek- endavaldiö, sem enn kyrjar gamla sönginn um aö atvinnu- vegirnir beri ekki kaupiö, sem borga þarf, — þennan söng hefur Steinþóra Einarsdóttir heyrt allt frá þvi hún fór aö skilja máliö —• en samt hefur áfram þokast i framfara átt. Lifiö hefur ekki fariö mildum Steinþóra Einarsdóttir 90 ára saman i einhverjum hlutföllum brauöi og hugsjón. Frá þessum árum minnist ég tveggja húsa táknrænna meö til- liti til þessarar blöndunar. Þaö eru kirkjan okkar kommúnist- anna á Skólabalanum og Hóla- vegur 10, þar sem þú haföir eld- húsiö þitt, Steinþóra! Þaö virtist óeðlilega mikiö troðin slóö milli þessara tveggja húsa, og leyfi ég mér fyrir hönd þeirra, sem hana tróðu, aö senda þér hugheilar hamingjuóskir á 90. afmælisdaginn, og þakkir fyrir gömlu árin! Óskar Garibaldason Siglufiröi. Þaö mun hafa veriö áriö 1928 sem þau hjónin Gunnar Jóhanns- son og Steinþóra Einarsdóttir fluttust hingaö til Siglufjaröar. Þá voru miklir umbrotatimar, aöeins áratugur frá lokum heims- styrjaldarinnar fyrri og bylting- unni i Rússlandi, fasisminn I upp- siglingu, heimskreppan i aösigi. Boöarnir frá þessari ólgu i veröldinni bárust hingað norður til Islands og ollu margvlslegu umróti. Hér var verkalýös- stéttin i örum vexti, samtök hennar# fagleg og pólitisk, enn á gelgjuskeiði og borgarastéttin, sem taldi sig eina borna til arf- töku eftir dönsku mömmu, stóö i ströngu viö aö halda þessum óstýriláta unglingi i skefjum. Úrslitin i stéttaskærum þessara ára réöust ekki hvaö sist i höfuö- staö sildveiöanna, sem voru ein helsta gjaldeyrisuppspretta þjóöarbúsins. I þeim átökum var Gunnar Jóhannsson ævinlega gefiö félaginu hvern 1. mai undanfarin ár. Þegar ég fluttist til Sigluf jaröar 1944 var fariö aö siga á Séinni hluta sfldarævintýrisins og staöa Sigluf jaröar nokkuö brey tt frá þvi sem áöur haföi veriö, og þá var aö mestu af sú tiö þegar heimili Gunnars og Steinþóru var einn helsti samkomustaöur ungra og róttækra aökomumanna, sem sumir hverjir voru þar lika i fæöi og húsnæöi um lengri eöa skemmri tima, stundum vist fyrir litiö gjald. Samt kom ég oft á heimili þeirra meöan þau bjuggu á Siglufirði og kynntist þeim bæöi þar og i félagsstarfi. Þau kynni uröu mér bæöi til ánægju og þroska. Fyrir þau og mikils- veröan skerf i baráttu fyrir sam- eiginlegum málstaö vil ég fyrir mina hönd og margra annarra þakka Steinþóru nú, þegar hún fyllir niunda tuginn, um leiö og ég sendi henni innilegustu afmælis- kveöjur og óskir um velfarnaö á komandi árum. Benedikt Sigurðsson. I dag á Steinþóra Einarsdóttir 90 ára afmæli og viö hjónin sendum henni hjartanlegar heillaóskir meö þökkum fyrir góö kynni og vináttu allt frá okkar fyrstu fundum. Þaö rifjast upp fyrir mér, aö þegar ég kom fyrsta sinni hingaö til Sigluf jaröar fyrir um 37 árum snemma morguns á sunnudegi, þá varö mér strax kunnugt um aö mikiö stóö til hjá Sósialistafélagi Siglufjaröar þann dag. Hin árlega hlutavelta átti aö vera þá um daginn I Alþýöuhúsinu, og mér til mikillar ánægju fékk ég strax verk að vinna i þágu félagsins. Meðal þeirra, sem þarna voru I trúnaöarstörfum I fjáröfluninni, var kona, sem vakti athygli mina. Hún var lágvaxin en þétt á velli, glaöleg og sköruleg og virtist ófeimin viö aö láta álit sitt i ljós og segja fyrir verkum. Félagar- nir nefndu hana Steinþóru. Seinna kynntumst við nánar, og sem starfsmaöur Sósialistafélagsins um 10 ára skeiö átti ég mikiö saman viö Steinþóru aö sælda, sérstaklega i fjáröflunarstarfinu, en þar gegndi hún oftast mjög erfiöu og þýöingarmiklu hlut- verki. Þegar okkar kynni hófust átti hún aö baki áratuga baráttuskeiö viö hliö manns sins, Gunnars Jóhannssonar, sem látinn er fyrir allmörgum árum. Þau Gunnar og Steinþóra voru eins og tvær ólikar hliöar á sama hlutnum, en þessi hiutur var barátta verkalýösins fyrir bættum kjörum, meiri rétt- indum til lifsins. Og Htilmagninn, hinn minnimáttar I þjóðfélaginu átti trausta forsvara, þar sem þau voru. t þessari baráttu bættu þau hvort annað upp, þvl verk- efnin voru oft æriö ólik, og til lausnar þurfti oft aö beita per- sónulegu mati og aðferðum. Þaö haföi ekki áhrif á Stein- þóru, þó aö maöur hennar tækist á hendur ábyrgöarmikil störf og gegndi viröingarstööum, svo sem aö vera forseti bæjarstjórnar Siglufjaröar, alþingismaöur um langt árabil auk viðamikilla trún- aöarstarfa i verkalýðshreyfing- unni og pólitlskum samtökum al- þýöunnar. Viö hlið manns sins stóö hún traust og sterk og ávallt meö reisn og sóma. Þegar 90 ára manneskja meö jafn viöburöarrikt æviskeið og Steinþóra Einarsdóttir á aö baki, litur yfir farinn veg, hlýtur mörgu þaö bregöa fyrir sem vekur upp samanburö á nútiö og fortiö. T.d. ef i minningunni er staldraö viö einstaka atburöi i baráttusög- unni, — samningaþóf og verk- fallsátök. Varla myndi á þeim dögum þaö hafa hvarflaö aö nokkrum manni, sist Steinþóru og Gunnari, aö þola atvinnurek- endum þaö aö þvæla samninga- málum mánuöum saman á meöan kjör verkafólks rýrna jafnt og þétt. Nei, þá var ööruvisi aö málum staöiö, þá stóöu leiötogar verka- fólks augliti til auglitis viö viö- semjendur á hverjum stað, og þeir geröu verkafólkinu grein fyrir málum á fundum, fengu skammir eöa samþykki beint og umbúöalaust, og frá málum var gengiö i lifandi samstarfi viö fjöldann. 111 örlög hafa skapaö annan hátt á málum i nútfðinni. Nú viröist helst sem ómennsk tölvan sé oröin hinn eini ráögjafi, en mötun hennar sé gerö af sérfræöingum, sem eru langt ofan og utan viö hinn breiöa fjölda. Þessi fjöldi er svo látinn biöa og biöa á torgi þjóðiifsins eftir þvi hvort reykur komi úr strompi þjóöhagsstofn- unar, kjararannsóknarnefndar eða máske úr tölvuhúsi háskól- ans. En hjá þessum fjölda örlar litiö á baráttuhvöt, allir neistar hinnar byltingarsinnuöu glóöar, sem svo oft tendruöu eldana áöur fyrr, viröast kulnaöir, og séu ein- hverjir aö reyna aö blása lifi i þær glæður, sem finnast, þá er eins og ótti gripi um sig og reynt er aö höndum um Steinþóru Einars- dóttur, hún hefur þolað harm og söknuö vegna ástvinamissis og hörö lifskjör á flestum sviöum fram um miöjan aldur. En hún hefur lika orðiö gæfu aönjótandi, I fátækt þeirra hjóna varö hún svo ótalmörgum til hjálpar, og viö hliö manns sins I félagsmálabaráttunni tók hún þátt I sköpun margra þeirra þátta, sem drýgstir uröu til heilla fyrir launafólk landsins. Kærleiksrik fórnfýsi viö skylda og vandalausa var einn af sterkustu eölisþáttum hennar. Þaö er lika mikil gæfa, aö heilsan hefur veriö nokkuö góö, lundin létt og skapið hressilegt og hugurinn jafn eitilharöur og áöur fyrr. Ég veit aö félagi Steinþóra viröir mér til betri vegar þessa kveöju á afmælinu. Ég ætlaöi aö hafa þetta örstutt, en eins og oft áöur þegar hún var nálæg, þá varö umhugsunin um félagsleg og pólitisk mál svo áleitin, og aö hugsa til hennar er varla hægt ööruvisi en meö einhverju sliku ivafi. Nú læt ég þessu lokið og endur- tek heillaóskir okkar Þórunnar til hennar á þessum merkisdegi. Viö óskum henni góðrar heilsu og ánægjulegra daga eftirleiðis, og hver veit nema eitt veggteppið enn frá henni veröi sýnt á næstu 1. mai hátiðahöldum. Og að lokum er sú ósk heitust aö islensk alþýöa megi tendra I hug sinum og hjarta hinn bjarta loga þeirra hugsjóna, sem lýstu og yljuðu Steinþóru hvaö best á lifs- leiöinni, uröu hvatning til baráttu og leiðsögn á erfiöum stundum. Einar M. Albertsson erlendar bækur Jean Paul: Die wunder- bare Gesellschaft in Neu- jahrsnacht. Mit 27 Zeichnungen von Alfred Kubin. Deutscher Taschenbuch Verlag 1979. Nýársnótt var nótt furðulegra fyrirbæra og undra. Jean Paul skrifaöi þessa sögu áriö 1800 og kom hún út i fyrsta skipti 1801. Þetta ævintýri var fundiö fé fyrir Kubin, enda eru myndirnar sem hann geröi fyrir útgáfu Pipers forlagsins 1921 snilldarlegar. Þetta er annaö bindiö I „bibliotek Kubin”, dtv. útgáfunnar. Geschichte der Stadt Rom im Mittelalter vom V. bis zum XVI. Jahr- hundert. Ferdinand Gregorovius. Heraus- gegeben von Waldemar Kampf. Deutscher Taschenbuch Verlag 1978. Dtv. gefur verkiö út I sjö bind- um, merkt I-IV. en fyrstu þrjú bindin eru gefin út hvert I tveimur heftum. Rit þetta kom út á ár- unum 1859—1872. Þetta var fyrsta verkið sem sett var saman um timabiliö frá hruni Rómaveldis og fram á 16. öld, sem fjallaöi um sögu Rómar. Fyrstu þrjú bindin fjalla um hámiöaldir, tvö næstu ná fram á 13. öld, sjötta og sjöunda um 14. og 15. öld og sjöunda bindiö um upphaf 16. ald- ar. Þegar Gregorovius tók aö vinna aö þessu verki voru heim- ildir litt útgefnar og rit um þetta timabil ónóg. Hann varö aö afla sér heimilda úr handritasöfnum sem oft voru litt aögengileg. Undirbúningsvinnan var mjög timafrek. Gildi þessa verks liggur einkum I snilli höfundar sem rit- höfundar, hann dregur upp minnisstæöar myndir af atburö- um og einstaklingum. Hann lýsir á lifandi hátt baráttu aöals og klerka, baráttu aöalsættanna um valdaembætti kirkjunnar og baráttu Rómverja gegn erlendri ásælni. Snilld höfundarins I lýs- ingum, frásagnargleöi hans og hnökralaus still bera skáldinu vott og þessi einkenni gera verk- iö sigilt, minnsta kosti sem skáldræna sagnfræöi. Saga Róm- ar þessa timabils veröur ekki rakin án sögu páfa og kirkju og þaö efni er svo viöamikiö aö þaö rúmaöist engan veginn innan þess ramma sem ritinu var upp- haflega ætlaöur. Einnig skortir mikiö á aö atvinnusögu Rómar séu gerö skil. Höfundurinn var andsnúinn kaþólisisma og má merkja þá afstöðu^ Vissir þættir verksins standast þvi ekki kröfur sagnfræöinnar, en þrátt fyrir þaö lifir verkiö sem merkilegt bókmenntalegt/sagn- fræðilegt verk. Þessi útgáfa er endurútgáfa endurskoöaörar út- gáfu frá árunum 1953—1957. 234 myndir fylgja, auk registra og efnismikillar ritgeröar um verkiö eftir útgefandann Waldemar Kampf.

x

Þjóðviljinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.