Þjóðviljinn - 02.10.1980, Qupperneq 6

6 SIÐA — ÞJÖÐVILJINN Fimmtudagur 2. október 1980.
r
Inngangur
Að undanförnu hefur átt
sér stað nokkur umf jöllun í
blöðum um f jarvarmaveit-
ur í Neskaupstað og víðar.
I tilefni af því þykir
Rafmagnsveitum ríkisins
rétt að koma með nokkrar
útskýringar> sem geta orð-
ið til þess að varpa Ijósi á
þessi mál. Er þá rétt að
rekja fyrst að nokkru for-
sögu málsins.
A árinu 1977 hófust Rafmagns-
veitur rikisins handa um að láta
gera heildarathugun á þvi hvern-
ig standa bæri að húshitunarmál-
um i þéttbýli á landinu, þar sem
möguleikar á öflun jarðvarma
eru taldir litlir. Gerðar voru
frumathuganir á hagkvæmni
fjarvarmaveitna i 26 þéttbýlis-
stöðum. 1 framhaldi af þvi var
siðan gerður heildar samanburð-
ur á þvi að hita viðkomandi þétt-
býlisstaði upp með beinni rafhit-
un annars vegar og' með fjar-
varmaveitum eða R/O — veitum
hins vegar. Meö R/O-veitum er
átt við að komið sé á fót kyndi-
stöðvum i þéttbýli og þær látnar
hita vatn meö rafskauts- eöa oliu-
kötlum. Vatnsdreifikerfi er lagt
um bæinn til að dreifa varman-
um. Niðurstöður áðurnefndrar
athugunar sýndu, að heldur hag-
kvæmara er aö stefna að beinni
rafhitun á þéttbýlisstöðum, ef
litið er á þá sem eina heild. Sé
hins vegar litið á hvern af hinum
26 þéttbýlisstöðum fyrir sig kem-
ur i ljós, að hagkvæmt getur verið
að koma upp R/O-veitum á
nokkrum af þessum þéttbýlis-
stöðum. Þeir staðir, sem hag-
kvæmastir reyndust fyrir R/O-
veitur á orkuveitusvæði Raf-
magnsveitna rikisins,voru Seyð-
isfjörður, Neskaupstaður, Höfn,
Ólafsvik, Stykkishólmur og
Grundarfjörður.
Það sem hefur mest áhrif á það
hvort hagkvæmt er að koma á
fjarvarmaveitu á viðkomandi
þéttbýlisstað er hvort viðkomandi
vatnsdreifikerfi sé tiltölulega
ódýrt, hvort fresta megi fram-
kvæmdum við flutningsvirki og
hversu mikill sparnaður i upp-
byggingu raforkuvera geti orðið
með tilkomu fjarvarmaveitna.
sparar uppsetningu á margfalt
dýrara varaafli I formi diesel-
véla.
4. Meiri möguleikar á að taka við
hitaveitu, ef jarðhiti fyndist i
framtiðinni á viðkomandi
stöðum.
5. Einnig meiri möguleikar á að
taka við varmaorku frá öðrum
orkugjöfum eins og t.d. varma-
dælum, varmageymum eða af-
gangsvarma frá iðjuverum.
6. Sparnaður við tiltækt afl i
virkjunum vegna möguleika á
að aftengja rafskautskatla i
kyndistöðvum samstundis ef
æð bilar i raforkukerfinu.
Ókostir fjarvarmaveitna :
1. Fjármagnsfrekar fram-
kvæmdir i upphafi.
2. Tvöfalt dreifikerfi um bæina,
þ.e. bæði fyrir rafmagn og heitt
vatn.
3. Kyndistöðvar fjarvarmaveitna
munu nota svartoliu að hluta til
við framleiðslu á heitu vatni.
Hækkun oliuverðs umfram al-
menna verðbólgu leiðir þvi til
lélegri afkomu kyndi-
stöðvanna.
4. Meira orkutap ivatnsdreifikerfi
en I rafdreifikerfi. Svipað afl-
tap er þó á þeim timum þegar
mest aflnotkun er.
Um beina rafhitun með þilofn-
um er það aö segja, að hún hefur
einnig sina kosti og galla. Sem
dæmi um kostina má nefna:
1. Stofnkostnaður húseiganda er
mun minni við uppsetningu á
þilofnakerfi heldur en vatns-
hitakerfi.
2. Hitastýring getur verið mjög
góð og betri en fyrir vatnshita-
kerfi.
3. Fjárfesting viðað koma á fullri
rafhitun dreifist yfir lengra
timabil og kostnaður við raf-
dreifikerfi innanbæjar er mun
minni heldur en fyrir vatns-
dreifikerfi.
Ókostir beinnar rafhitunar eru
m.a. þessir:
1. Ef tryggja á fullkomið varaafl
kallar það á mikla fjárfestingu,
en varaafl i dieselvélum er
a.m.k. tiu sinnum dýrara en i
svartoliukötium.
2. Ekki er fyrir hendi möguleiki
Þar sem ekki finnst jarðvarmi þarf að athuga hvort sé hagkvæmara — bein rafhitun eða fjarvarma-
veita.
Um fjarvarmaveitur
Ýmsir fleiri þættir geta haft áhrif
á hagkvæmni eins og t.d. syarn-
aöur við uppbyggingu á dýru
varaafli og það hversu ástatt er
um rafdreifikerfi byggðarlagsins.
Valkostur við
húsahitun
Stjórnvöld hafa lýst þvi yfir að
stefnt skuli að þvi að útrýma gas-
oliu til upphitunar húsa og skuli
innlendir orkugjafar leysa oliuna
af hólmi sem viðast á næstu ár-
um. Jarðvarmi veröur áfram
virkjaður þar sem hann fyrir-
finnst og hagkvæmt er að nota
hann. A hinum svokölluðu köldu
svæðum hafa Rafmagnsveitur
rikisins og Iðnaöarráðuneytiö
komist að þeirri niðurstöðu, að
stefna beri að blöndu af fjar-
varmaveitum og beinni rafhitun.
Fjarvarmaveitur hafa óneitan-
lega marga kosti bæði fyrir raf-
orkukerfið i heild svo og notend-
ur, en þær hafa einnig sina galla.
Skal nú vikiö nokkuð aö þessum
þáttum.
Kostir fjarvarmaveitna:
1. Aukið svigrúm til frestunar á
fjárfestingu I orkuverum og til
að nýta ódýra afgangsorku frá
þeim.
2. Betri nýting þess raforkukerfis
sem fyrir er með meiri dreif-
ingu á sólarhringinn með
vatnsjöfnunargeymi og jöfnun
yfir árið með kyndingu svart-
oliukatia.
3. Ódýrt varaafl sem veitir meira
öryggi fyrir notendur eða
til þess að nýta ódýra afgangs-
orku i landskerfinu nema með
þvi þá að keyra dýra dieselorku
á móti.
3. Mjög dýrt er fyrir húseiganda
aö skipta yfir i vatnshitakerfi
og eru því þilofnakerfi óhentug
þar sem von er i hitaveitu.
Annars konar form eru einnig
til á nýtingu rafmagns til húshit-
unar og-er þá helst um að ræða
raftúpur með vatnshitakerfi. Um
notkun þess gilda svipuð rök og
fyrir þilofnahitun nema hvaö
varðar stofnkostnaö húseiganda,
hitastýringu og sveigjanleika til
að taka við hitaveitu, ef jarð-
varmi fyndist i nágrenni
umræddra bæjarfélaga. Safnhit-
un með rafmagni er enn eitt
formið, en með henni má jafna
álag yfir sólarhringinn sem leiðir
til meiri nýtingar á flutnings-
virkjum, en býður i sjálfu sér ekki
upp á nýtingu á afgangsorku i
kerfum þar sem umtalsverð
miðlun á sér stað á milli árstiða
eins og búast má við aö veröi hér i
framtiöinni.
Utreikningar á
orkuveröi
I framhaldi af áðurnefndum
samanburðarathugunum létu
Rafmagnsveitur rikisins verk-
fræðistofur kanna nánar hag-
kvæmni fjarvarmaveitna I fyrr-
nefndum þéttbýlisstöðum. í þeim
athugunum var áfram stuðst við
raforkuverö til kyndistöðva fjar-
varmaveitna sem ekki hafði verið
samið um, en sem átti þó grund-
völl i almennum gjaldskrám raf-
orkufyrirtækja.
I mars 1980 var þvi settur á
laggirnar vinnuhópur á vegum
Rafmagnsveitna rikisins og
Landsvirkjunar þar sem sæti áttu
starfsmenn þessara fyrirtækja
ásamt starfsmanni frá verkfræði-
stofu Helga Sigvaldasonar h/f.
Vinnuhópurinn hóf störf sin um
mánaðamót mars-april 1980.
Markmið verkefnisins taldi
vinnuhópurinn vera eftirfarandi:
Að leggja fram valkosti um
það, hvernig háttað skuli verð-
lagningu á raforku frá Lands-
virkjun inn á rafskautskatla
R/O-veitna, sem Rafmagns-
veitur rfkisins munu væntan-
lega reisa á næstu árum.
Aö athuga fjárhagslega afkomu
Rafmagnsveitnanna annars
vegar og Landsvirkjunar hins
vegar, út frá magni afhentrar
raforku i breytilegum vatns-
árum.
Vinnuhópurinn skilaði frá sér
áfangaskýrslu i ágúst 1980, sem
nefnist „Verðlagning á raforku til
R/O-veitna”.
Miðað var við gildandi verðlag i
mars-april 1980. Gert var ráð fyr-
ir að fjarvarmaveitur kæmu á
áðurnefnda sex staði á orkuveitu-
svæöi Rafmagnsveitna rikisins.
Endurskoðuð var afl- og orkuþörf
þessara veitna fram að aldamót-
um. Eftirlikingar voru siðan
gerðará rekstri virkjana fyrir ár-
in 1981—2000 miöaö við vatns-
rennsli áranna 1950—1974. Miöað
var við hagkvæmustu virkjunar-
leiðir fram að aldamótum með og
án Kröfluvirkjunar. Niðurstöð-
urnar sýndu magn afhentrar raf-
orku til fjarvarmaveitna miðað
við breytilegt söluverð á henni.
Gert var ráð fyrir að rjúfa ávallt
afhendingu á afgangsorku til
stóriðju áður en afhending til
fjarvarmaveitna væri rofin. 1 ljós
kom að um all háa afhendingu á
raforku er um að ræða þegar
söluveröið er farið að nálgast
svartoliukostnað eða 94—96%.
Afhendingin fer niður i 84—89%
þegar verðið er komiö niður undir
söluverð á afgangsorku til stór-
iðju.
Þetta þýðir i stuttu máli að
framleiðsla á heitu vatni með
svartoliu I kyndistöðvum veröur á
Söluverð á heitu vatni frá
kyndistöð er hér áætlaö um 60%
af verði á raforku til beinnar hit-
unar, en I samningum vegna fjar-
varmaveitu á Höfn er hlutfallið
núna 50%. Samt sem áður á að
vera hægt að selja heitt vatn til
notenda fjarvarmaveitna á um
90% af verði á raforku til beinnar
hitunar. Þess má geta, að
Rafmagnsveitur rikisins geta
tryggt sér svipað verð á raforku
bilinu 6—16% af heildarfram-
leiðslu allt eftir verölagningu á
raforku og þróun i virkjunarmál-
um.
Vinnuhópurinn komst að þeirri
niðurstöðu, að stefna beri að
gjaldskrá i tveim þrepum, sem
tryggi annars vegar mikla af-
hendingu á raforku og einnig
rekstrarafkomu kyndi-
stöðva fjarvarmaveitnanna.
Uppgjörsárið yrði væntanle.ga frá
1. mai til 30. april árið eftir. Greitt
yrði tiltölulega lágt verð fyrir
orkuna á fyrri hluta þessa
timabils, en á siðari hluta þess
yrði verðið mun hærra.
Þegar starfsmenn Landsvirkj-
unar hafa lokið sinum athugunum
verður væntanlega gefin út
heildarskýrsla um þessi mál.
Afangaskýrlan skýrir fyrst og
fremst fjárhagslega afkomu Raf-
magnsveitna rikisins sem eig-
anda kyndistööva og flutnings-
virkja. En þegar farið er að fjalla
um þessi mál opinberlega er ekki
úr vegi að lita aðeins á hugsan-
lega kostnaðarskiptingu og er þá
miðað við 5% raunvexti og núver-
andi verðlag:
til fjarvarmaveitna og fram kem-
ur hér að framan með þvi að
kaupa eftir almennri gjaldskrá
Landsvirkjunar, þar sem þaö á
við, en auka nýtingartimann m.a.
meö svartoliukyndingu i kyndi-
stöövum þegar mest álag er i raf-
orkukerfunum. Sú aöferð leiðir
hins vegar til þess, að oliunotkun i
kyndistöðvum verður nokkuð jöfn
á milli ára óháð þvi hvernig ástatt
er I virkjunarmálum, þ.e. jafnt i
kr/kWh
Dreifikerfi sveitarfélags...............................5,53
Kyndistöð RARIK ........................................2,49
Flutningskostnaður RARIK................................3,14
Oliukostnaður i kyndistöð...............................0,80
Meðaiverö til Landsvirkjunar............................4,52
Alls 16,48
Greinargerd frá Rafmagnsveitum ríkisins