Þjóðviljinn - 09.10.1980, Síða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 9. október 1980
I Þjóöviljanum 19. sept. og
Timanum 20. sept. má lesa grein
undir nafni Varmaveitu á Nes-
fkaupstaö — Valkostur i húshitun.
Höfundur er Viðar ólafsson verk-
fræöingur hjá Verkfræðistofu
Siguröar Thoroddsen h.f. (VST),
sjálfur höfundur að frumathugun
2 varmaveitu á Neskaupstað.
Þar er að finna forsmekk af
kunnáttu höfundar og liklega er
þessi grein einnig dæmi um 50 ára
reynslu á sviði verkfræði og um
vönduð vinnubrögð.
I nefndri grein opinberar Viðar
fávisku sina um fjarvarmaveitur
og reynir þar að gera litið úr
gagnrýni minni áður i blöðum um
fyrirhugaöa fjarvarmaveitu i
Neskaupstaö (í dagblööunum
Tímanum, Þjóðviljanum og
Austra 10.-11. sept.).
1 inngang segir hann mig fjalla
um málið af þekkingarskorti og
skilningsskorti og ég sé reiður út
af, að vegur beinnar rafhitunar sé
gerður of litill o.s.frv.
ráö fyrir 13.7—15.0 kr/kwh meðan
bein rafhitun hafi kostað 16.80
kr/kwh eða um 81—89% af veröi
beinnar rafhitunar. Hér skal
nánar skýrt að 13.7 kr/kwh eða
81% er 19 ára meðaltalsverð, en
15.0 kr/kwh eða 89% er byrjunar-
verð.
Nú var það svo, að febrúar-
áætlunin var vitlaust áætluð og
það svo aö um munaöi. A borgar-
fundi um veituna á Norðfirði 25.
ágúst siöastliöinn upplýsir Viðar
aö hinn rétti stofnkostnaöur
dreifikerfis væri 800 Mkr (595
Mkr áður) eöa 34.5% hækkun og
kyndistöðvar 350 Mkr (245 Mkr
Fjarvarma-
veita í
Neskaupstað
Frá Neskaupstað
99
Óraunhæft fyrirtæki
99
vatnskerfið miðað við þilofna-
kerfið og með hliðsjón af tölum
frá Norðfirði og Stöðvarfirði, er
þá
(100—76,6) . 100 = 30,5%
Þaö má vel vera að I augum
manns meö verkfræðimenntun að
baki sé svo ástatt fyrir mér. En á
hvaða plani er verkfræðingurinn
sjálfur? Það kann að vera mjög
torsótt leið að komast að þvi,
vegna þess að I heilsiðu grein um
sama málefni, er nær algjört
myrkur.
Hann segir mig I umfjöllun
veitast að ýmsum aðilum sem að
orku og húshitunarmálum vinna,
svo sem VST og öðrum verkfræði-
stofnunum, Landsvirkjun, Orku-
stofnun og Rarik, með ásakanir
um óhæfni og illan vilja.
Þetta eru hans orð, en það
skyldi þó aldrei vera, að ekki sé
eitthvað til i þeim.
Hins vegar er orkustefna
Islendinga orðin að alþjóðlegu
hiátursefni og skal engan undra
þótt svo sé. Hver skyldi vera
ábyrgur fyrir þvi?
Undir dálkaheitinu húshitun,
segir höfundur það vera stefnu
hins opinbera að taká innlenda
orkugjafa i notkun I stað gasoliu á
næstu tveim tii þremur árum.
Ekki er nema gott eitt um þetta
að segja, en að stökkið skyldi ein-
ungis vera hálft þ.e.a.s. yfir i
svartoliu, oliu sem kemur
væntanlega til með að vera illfán-
leg innan nokkurra ára og enginn
veit um verð i framtiðinni, það
getur tæpast veriö stefna hins
opinbera. Núverandi verð svart-
oliu brenndri I svartoliukatli er
ca. 14,50 kr. kWh.
1 hönnunarforsendum fjar-
varmaveitna er þetta einn af
hinum mörgu brauðfótum sem
áætlanir fjarvarmaveitna byggja
á. Undir hvað er varmaveita
gerir höfundur mikið úr orku-
forða jöfnunargeymis stöðv-
arinnar sem er ca. 600 rúmm að
rúmtaki, sem til svarar ca. 30%
af orkuþörf tengdra húsa veit-
unnar á sólarhring til að byrja
með, siðan minnkar þetta hlutfall
með árunum samkv. áætlun. Með
öðrum orðum ca 7 tima forði að
vetri til I jöfnunargeymi. Hitt er
svo annað mál að fyrirhuguð
staðsetning jöfnunargeymis i
hliðinni fyrir ofan bæinn, að
mörgu leyti varhugaverð I tilfelli
óhapps og/eöa skriðufalla. Það
sama gildir fyrir birgðageymi
svartoliu.
Hvers vegna varmaveita? Þar
gerir höfundur þvi skóna að
nýtingartimi hámarksafls al-
mennrar notkunar og húshitunar
sameiginlega sé að meðaltali ná-
lægt 55% eða 4800 stundir. Einnig
er svo að skilja að ekki fyrir-
finnist aðrir notendur á kerfinu og
þvi siöur að til séu þegar ein-
hverjir notendur afgangsorku.
Allt virðist því vera nýtt fyrir
höfundi, enda virðist raforkubú-
skapurinn hingað til meira eða
minna hafa farið framhjá honum.
Verðsamanburður
Viðars
1 dálk undir nafni varmaveita I
Neskaupstað kemur hann inn á
veröútúr varmaveitunni og segir
hann að febrúaráætlunin hafi gert
áður) eöa 42.8% hækkun. Meðal-
talshækkun er þvi 36.9% á stofn-
kostnaði frá þvi i febrúar.
Nú telur hann verðlag á stofn-
kostnaði oliu, launum o.fl. hafi
hækkað um 20—25% og raforku
um 9% frá þvi I febrúar. Hann .
áætlar samkvæmt þvi stofn-
kostnað I febrúar vitlausan um
allt að 20%.
Siðan skrifar Viðar: Sé það
verðlag notað er áætlað orkuverð
miðað við sömu forsendur og áður
16,2—17,6 kr/kwh á meöan bein
rafhitun kostar 18,31 kr/kWh eða
um 89—96% af verði beinnar raf-
hitunar.
Hér gleymir hann tveimur
mikilsveröum liðum og er annar
sá að hann áætlar stofnkostnað i
febrúar vitlausan allt aö 20% og
er hinn, að á fundmum kom fram
að verð til dreifikerfis yrði að
nokkru hærra en hálfur raf-
hitunartaxti.
Það passar að sjálfsögðu ekki
fyrir hann að taka tillit til þessa
hér, þvl það eitt nægir til að for-
sendurnar bresti fyrir fjar-
varmaveitunni. Einungis með
hans eigin tölum er verö út úr
dreifikerfi komið fram úr raf-
hitunartaxta.
A fundinum á Norðfirði
25. ágúst siðastliðinn kynnir
Viðar verð til notenda ca 14.70
kr/kWh eða 80% af rafhitunar-
taxta. Afram orðrétt i sama dálk:
Nú er það svo að verölag sveiflast
mjög ójafnt. Einnig eru ýmsar
forsendur skýrslunnar enn i
athugun svo sem vextir, hlutfali
afgangsraforku og verð hennar.
Að teknu tilliti til þessa er það enn
mat okkar, að til iengri tima litið
muni varmaveitan skila orku-
verði sem er 80—90% af verði
beinnar rafhitunar og er þá miðað
við að verðlag á raforku þróist
svipað og annað verðlag i
landinu.
Ætli það sé ekki þetta sem sýnir
svart á hvitu dæmi um vönduð
vinnubrögö og 50 ára reynslu á
sviði verkfræði. Hvernig getur
mönnum dottið i hug að álita það
sem sjálfsagðan hlut að raf-
hitunartaxti Rarik fylgi almennu
verðlagi i landinu-, þvi skyldu viö-
skiptamenn Rarik ekki geta búist
við þvi að þeir greiöi niður stofn-
kostnað sinna kerfa eins og aörir
og beri hag af þvi I formi lægra
orkuverðs.
Kostir og ókostir
Viöar ólafsson verkfræðingur
finnur I sinni upptalningu um
kosti og ókosti fjarvarmaveitna,
nær eingöngu kosti, og er þá
jafnan viðmiðunin bein rafhitun.
Við skulum lita nánar á kostina
og sjá hversu veröugir þeir eru.
Hann segir veituna geta skilað
viðunandi orkuverði til notenda.
Þetta er órökstudd fullyrðing, þar
sem engar sönnur hafa ennþá
verið færöar á verð út úr fjar-
varmaveitu og I öðru lagi er ekk-
ert sniðug ályktun, að 4—5 falt
verð Hitaveitu Reykjavikur sé
viðunandi fyrir t.d. ibúa á Nes-
kaupstað.
Hann segir varmaveitu nýta af-
gangsorku sem annars færi for-
görðum t.d. sumarrennsli og orku
sem er til staðar fyrst eftir gang-
setningu nýrrar virkjunar.
Þetta eru nokkuð skrýtnar hug-
myndir sem hann hefur myndað
sér um kerfið, þar sem munur á
vetrapog sumarálagi á kerfinu er
á annað hundrað megawött, en
fjarvarmaveitur fyrirhugaðar
eru upp á nokkra tugi megawatta.
Og aflþörf i fjarvarmaveitum að
sumri til einungis að stærðar-
gráðu einn tugur megawatta. Ef
þetta sumarrennsli á að nýtast i
fjarvarmaveitum sem er ca 30%
af orkuþörf veitunnar og er þá af-
gangur 70% orkuþarfar nánast
forgangsorka, ef um rafmagn er
að ræöa. Reiknimeistarar hafa
hins vegar gert ráð fyrir raforku
til fjarvarmaveitna um og yfir
90% að meðaltali, og skilgreina
það sem afgangsraforku. Það má
nánast reikna út hvað sem er nú
til dags og fá út svar að eigin geð-
þótta ef forsendurnar eru bara
nógu vitlausar.
Hann segir varmaveiturnar
veita taisvert öryggi með sitt
100% varaafl.
Hér er um misnotkun á orðinu
varaafl að ræða, þvi að þetta
varaafl kemur aðeins tveimur
aðilum að notum þ.e. annars
vegar orkuöflunaraðilanum i
þessu tilfelli Landsvirkjun og er
þá rekið sem toppstöð og hins
vegar þeim sen tengdur er við
hana, sé rafmagn til i rekstur
stöðvarinnar.
Hann segir að varaaflið megi
einnig nýta til frestunar fram-
kvæmda við virkjanir og flutn-
ingsvirki ef það telst hagkvæmt
fyrir heiidina.
Reiknimeisturum fjarvarma-
veitna gleymdist að reikna með,
að við byggingu veitnanna, þá
flýta þeir fyrir framkvæmdum
við flutningsvirki, en þá hluti eiga
aðrir að borga. Þeir koma hins
vegar með þá fullyrðingu aö veit-
urnar geti orðið til að fresta
framkvæmdum og það skal
reikna þeim til tekna. Þetta er
órökstudd fullyrðing og vægast
sagt mjög hæpin aö teknu tilliti til
smæöar veitnanna og hvað
dreifðar þær eru, þó svo að ekki
sé horft til verös á svartoliu i
framtið.
Varmaveiturnar eru sveigjan-
legar með tilliti til þess að nýta
nýja orkugjafa. Þannig má hugsa
sér að þær geti notað kol, vetni,
Heimir
Sveinsson
tækni-
frœðingur
skrifar:
mó, rekavið og önnur brennslu-
efni.
1 fyrsta lagi þá eru stöðvarnar
ekki útbúnar með nýtingu þess-
ara orkugjafa i huga og i öðru lagi
þá er upptalningin svo óraun-
veruleg að hún er ekki svara
verö. Það má eflaust bæta viö
þessa upptalningu I svipuðum dúr
svo sem gömul föt, gamla skó og
gömul hús svo eitthvað sé nefnt.
1 afgangi upptalningar kosta er
hann orðinn svo barnalegur að
engu tali tekur, ruglar um að nýta
þurrar borholur án þess að gera
sér nokkra grein fyrir hinum
hrikalega kostnaði sem það hefur
i för með sér fyrir örfáar fjöl-
skyldur tengdar veitunni.
Helstu ókosti finnur hann fáa,
enda er ekki við öðru að búast af
honum. Þeir sem hann finnur
eru: Stofnkostnaður þeirra er hár
og sömuleiðis er orkutap þeirra
eitthvað meira en orkutap beinn-
ar rafhitunar.
Hár stofn-
kostnaður veídur
miklum fjár-
magnskostnaði
Hann lætur litið yfir orku-
tapinu, en það er hvorki meira né
minna en allt að 39% meira en við
þilofnahitun sem hefur verulega
þýöingu fyrir hinn almenna borg-
ara.
Orkutap i dreifikerfi er a.m.k.
helmingi meira i varmaveitu en i
rafdreifikerfi. (Hér er reiknað
með 14% á varmaveitu og 7% á
rafdreifikerfi).
Það sem að húseiganda beint
snýr og hefur verulega þýðingu
fyrir hans hagsmuni, þaö er
munur á vatnskerfi og þilofna-
kerfi. Til að skýra þetta nánar
skal hér birt meðaltals orku-
notkun sambærilegra húsa á
Stöðvarfirði, Norðfirði og Egils-
stöðum.
76,6
eða I krónum talið og er þá miðað
við Norðfjörð, 450 rúmm hús og
núverandi verð.
( 98,6 — 75,5) x450xl8,3 1 =
190.332,— kr/ári.
Af þessari niðurstöðu má draga
þá ályktun, að ef fjarvarmaveita
á að koma til greina fyrir hinn al-
menna borgara, sem tengjast á
veitunni, þarf verð veitunnar að
vera ca 60% af rafhitunartaxta.
Ökostir eru margir i viðbót við
áður nefnda upptalningu og skulu
hér tekin nokkur dæmi.
1) Óþörf fjárfesting, þar sem raf-
dreifikerfi sem fyrir er getur
með tiltölulega litilli viðbótar-,
fjárfestingu annað sama
hlutnum. Rafdreifikerfið þarf
að vera, nema þvi aðeins að
einhver spekingurinn finni það
út að betra sé að nota gas.
Verða þá bæirnir grafnir að
nýju til að leggja gasleiðslur
um þá, hver veit um fram-
tiðina. Það hefur nú annað eins
verið sérhannað fyrir landann,
svo að gas-sjónvarp, gas-
þvottavél o.s.frv. ætti ekki að
standa I vegi fyrir þvi.
2) Stuttur endingartími dreifi- og
húskerfa einungis 1/3 af raf-
kerfi.
3) Bilanagjarnt kerfi og er allt úr
leik við bilun á stofnæð.
4) Verði kyndistöð úr leik vegna
eldsvoða, sprengingar eða
skriðufalla svo eitthvað sé
nefnt, geta afleiðingarnar
orðið hörmulegar ef at-
burðirnir eiga sér stað að vetri
til.
Reynsla annarra
Um reynslu af varmaveitum,
telur höfundur að mikiö sé byggt
af þeim i Norður-Evrópu, en til-
tekur ekki hverskonar byggð sé
um að ræða.
Eitt er vist aö höfundi hefur
ekki tekist aö finna sambærilegt
bæjarfélag á við Neskaupstað i
Norður-Evrópu. Þar er um mun
þéttari byggö að ræða.
Stöðvarfjöröur: Meöalnotkun: 20hús m/raftúpuhitun 22 hús m/ þilofnahitun 114,7 kWh/rúmm/ári = 100% 87,7kWh/rúmm/ári = 76,5%
Norðf jörður:
Meðalnotkun: 20hús m/raftúpuhitun 20 hús m/ þilofnahitun 98,6kWh/rúmm/ári = 100% 75,5kWh/rúmm/ári = 76%
Egilsstaðir: Meðalnotkun: 4hús m/ raftúpuhitun 7hús m/ þilofnahitun 103,3 kWh/rúmm/ári = 100% 84,lkWh/rúmm/ári = 81,4%
Stærð húsnæðis er fengin úr fasteignaskrám.
í úrtaki á Stöðvarfirði er um að
ræða mikið af eldra húsnæði, sem
og sýnir sig i meðalnotkun. Of fá
hús eru i samanburöi á Egils-
stöðum, en gefur þó visbendingu i
sömu átt og á hinum stöðunum.
Meðaltals kostnaöarauki fyrir
Rekstur á Isafirði segir Viöar
hafa gengið vel aö sögn (hvers?).
Þar er einungis kominn grunnur
aö kyndistöövarhúsi, en bráða-
birgða svartoliukatlar ca 3MW
eru staðsettir I bráöabirgöahúsi
og kælivatn og afgas disilvélar