Þjóðviljinn - 13.11.1980, Qupperneq 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 13. nóvember 1980.
UOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjóöfrelsis
Útgefandi: (Jtgáfufélag ÞjóBviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Hitstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ó'.sfsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Ólafsson.
Umsjónarmaöur sunnudagsblaös: Guöjón Friörikssoii.
Afgreiösiustjóri: Valþór Hlööversson.
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Ingi-
björg Haraldsdóttir, Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason,
Sigurdór Sigurdórsson.
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Otlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson.
Afgreiösia: Kristín Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir,
Bára Siguröardóttir.
S'mavarsla: Clöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir,
Karen Jónsdóttir.
(Jtkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Slöumúla 6,
Keykjavik, slmi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
A Imannatryggingar
# Fyrir tæpri viku undirritaði Svavar Gestsson félags-
málaráðherra reglugerð um hækkun bóta almanna-
trygginga frá 1. nóv. s.i..
• Þessar hækkanir nú eru í samræmi við niðurstöður
kjarasamninga, sem undirritaðir voru í lok okótber-
mánaðar.
#Tekjutrygging aldraðra og öryrkja hækkar nú frá 1.
nóv. um 10%, en aðrar bætur almannatrygginga um
8,5%.
#Eftir þessa hækkun nemur greiðsla almannatrygging-
anna til einstaklinga, sem njóta fullrar tekjutryggingar
og búa einir sér, kr. 251.305,- á mánuði. Hjón, sem njóta
fullrar tekjutryggingar, fá hins vegar frá almanna-
tryggingunum kr. 373.876,- á mánuði.
#Auk þessarar hækkunar kemur til framkvæmda á
þessu og næsta ári sérstök 10% hækkun til aldraðra og
öryrkja, sem njóta tekjutryggingar, samkvæmt ákvæði í
stjórnarsáttmála núverandi ríkisstjórnar, en það ákvæði
er einnig tekið upp í yf irlýsinguna, sem ríkisstjórnin gaf
út í tengslum við nýgerða kjarasamninga.
#Af þeirri sérstöku 10% hækkun komu 5% til fram-
kvæmda 1. júlís.l. en önnur 5% bætast svo við þann 1. júlí
á næsta ári.
#Flestum sem eiga að lifa á greiðslum almannatrygg-
inganna þykja þessar upphæðir lágar, og þarf engan að
undra. Þeim mun furðulegra er til þess að hugsa, að
fyrir aðeins 10 árum sfðan var kaupmáttur þessa lág-
markslífeyris hinna verst settu þegna okkar vel-
megunarþjóðfélgs aðeins lítið brot af því sem hann þó er
nú. Fyrir aðeins 10 árum námu lágmarkstekjur lífeyris-
þega að raungildi innan við 40% þess lífeyris með tekju-
tryggingu, sem greiddur var á síðasta ári. Svona stóðu
málin þegar viðreisnarstjórnin hrökklaðist frá völdum í
byrjun þess áratugar sem nú er að Ijúka, en þá hafði
Alþýðuflokkurinn farið með mál aldraðra og öryrkja í
ríkisstjórn í 15ár samfellt. Hans smán mun lengi uppi.
k.
Lífeyrissjóðir
#i yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar frá 27. október s.l. er
boðað að samfelldu lífeyriskerfi fyrir alla landsmenn
verði komið á eigi síðar en 1982. Þar segir einnig að sú
endurskoðun sem nauðsynleg er með tilliti til þessa skuli
hafa það að meginmarkmiði „að lífeyriskerfið tryggi
öllu fólki á vinnumarkaði sömu lifeyrisréttindi óháð því
hjá hverjum það starfar
#Opinberir starfsmenn .hafa um langt skeið búið að
verðtryggðum lífeyrissjóði, og þannig notið ákveðinna
sérréttinda, þar sem ríkissjóður hefur að verulegu leyti
staðið undir verðtryggingunni. Með kjarasamningi ríkis-
ins og B.S.R.B. fyrr á þessu ári var dregið verulega úr
skuldbindingum ríkissjóðs í þessum efnum og þar með
úr réttindum ríkisstarfsmanna umfram aðra.
#( yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar í tengslum við
almennu kjarasamningana í lok október er svo boðið upp
á að létta af atvinnuleysistryggingasjóði upphæð sem
svarar 1850 miljónum króna á næsta ári vegna greiðslu
fæðingarorlofs. A móti þessu er þar gert ráð f yrir að at-
vinnuleysistryggingasjóður standi á næsta ári undir út-
gjöldum að upphæð 820 miljónir króna til að hækka
lifeyrisgreiðslur hjá almennum lífeyrissjóðum verka-
fólks innan A.S.I., — en þeirri kvöð verði síðan léft af,
sjóðnum I áföngum.
# Þeir sem nú njóta lifeyris samkvæmt lögum um ef tir-
laun til aldraðra eru nú um 4000 manns. Og svo tekið sé
dæmi, sem mun nálægt meðaltali af einhleypingi með 15
stiga lífeyrisréttindi.þá mun lífeyrisgreiðsla til hans
utan almannatryggingakerfisins hækka alls um nálægt
30% vegna kjarasamninganna og yfiriýsingar ríkis-
stjórnarinnar í tengsium við þá — auk verðbótahækkana.
Hér kemur til um 10% hækkun til samræmis við hækkun
grunnlauna og svo þriggja stiga hækkun lífeyrisréttinda
i samræmi við yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar. Mikilvægt
er að í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar er tekið fram að
hækkuð greiðsla úr lífeyrissjóði sem þessu svarar skuli
yfirleitt ekki valda skerðingu tekjutryggingar
viðkomandi hjá almannatryggingunum. k.
klippt
I Stéttskiptar
Idyggðir
Þaö er stundum talaö um þaö,
J aö nú á timum lifi fólk I þjóö-
I félagi kröfugeröarinnar og lifs-
I gæöakapphlaupsins. Rikjandi
* andi sé sá aö heimta meira og
J meira af „öörum” og af „þjóö-
I félaginu”, en hins vegar geri
I menn ekki aö sama skapi
' miklar kröfur til sjálfs sin.
I' Þessi kenning getur veriö
hentug þegar veriö er aö mót-
mæla launakröfum og viöleitni
J verkafólks til aö búa vel I hag-
■ inn fyrir sig, og hafa hægri
I sinnar, formælendur atvinnu-
I rekenda og dyggöalifernis
J þeirra, iöulega beitt henni i
• sinum málflutningi. Hins vegar
I er þaö mála sannast, aö hvergi
I gætir kröfugeröar um óhófs-
, lifnaö og innantómt lifsgæöa-
■ kapphlaup meira en meöal yfir-
I stéttar I þeim þjóöfélögum þar
I sem verkalýöshreyfingunni
, hefur tekist verr en hér á tslandi
■ viö aö bæta almenn Hfskjör og
I tryggja skaplegan jöfnuö I
I tekjum. 1 þessu sambandi mætti
, lita til engilsaxneskra landa,
■ Bretlands og Bandarikjanna.
I Sáttfysi við
tómleikann
Þessi mikla misskipting lifs-
■ gæöanna eftir stéttum setur
I svip sinn á obbann af þvi efni
I sem islenska sjónvarpiö aflar úr
, engiisaxneskum löndum.
i' Stundum eru þessi einkenni bein
I og milliliöalaus: myndirnar
j sýna berlega eymd lágstéttanna
, andspænis glæsileik há-
i stéttanna, en oftar en ekki gætir
I stéttaskiptingarinnar meö
I óbeinum hætti: sjónvarpsefniö
, er gert til afþreyingar fyrir þá
■ lágstétt sem ekki hefur lært aö
gera kröfur. Rusliö er taliö
[ fjandans nógu gott i lýöinn!
, Hástéttin hefur hvort eö er aö-
■ stöðu til aö eyöa sinum tlma
i utan fjölmiölunar og forheimsk-
unnar. Sterkasta aflið gegn
■ þessari kröfugeröarsnauöu fjöl-
Imiölun Engilsaxa er sókn
sósialiskra stjórnmála-
hreyfinga til lifskjarajöfnunar
, og vaxandi hlutdeildar hins
Ivinnandi manns I lifsgæöum.
Auövitaö er alltaf aö verki til-
hneiging sáttfýsinnar viö þaö
, semer.sættasigviöþaöoggera
Iekki kröfur um betra og inni-
haldsrikara lif. Þetta þekkir
verkalýöshreyfingin vel, en
■ hreyfingin sú er þó aöeins til aö
Ihún sigrist á þessu lögmáli sljó-
leikans.
■ Að lœkka stað-
| alinn til vinstri
• Kröfugerö á hendur þjóö-
Ifélagsins er reyndar aldrei ein-
vöröungu fólgin I kröfum á aöra,
heldur einnig á sjálfan þann
Isem kröfur gerir og á hans nán-
ustu. Þvi öil erum viö hlutar
heildarinnar. Ein mesta van-
« rækslan I kröfugerö um betra lif
Ier vissulega sú aö gleyma aö
gera strangar kröfur til þeirra
sem eru aö vinna (eöa segjast
■ vinna) meö manni aö göfugum
Imarkmiöum. Gagnrýni og
sjálfsgagnrýni hefur réttilega
fylgt sósialistum frá öndveröu.
■ En hér hafa menn misstigiö sig
Iillilega sem má æ til varnaöar
veröa: Um skeiö vanræktu
sósialistar og kommúnistar
• Vesturlanda aö gera réttmætar
Isósialiskar kröfur til stjórnenda
Sovétrikjanna, geröu aörar og
minni kröfur til siögæöis þeirra
• og stjórnaraögeröa en til
I auövaldsins. Sem betur fer er
til nein heimspeki
ekki nein sjálfstæð
hugsun
í Hrssii lanrii mmm
Guöbergur Bergsson sagöi I
viötalinu, aö hann heföi I bókum
sinum leitast viö aö minna
þjóöina á uppruna sinn. „Þaö fer
i taugarnar á þjóðinni”.
þetta liöin tiö, og sanngjarn
samanburöur á Pentagon og
Kreml er siöarnefndu ekki i vil.
En þaö veikir ekki sósialiska
kröfugerö.
Að hreinsa
sjálfan sig
Þetta er eins konar menn- I
ingarfyrirbrigöi sem gengur I
aftur, þessi kvennabarátta....
Ungir rithöfundar láta J
hégómlyndi sitt leiöa sig i þessa I
gildru. Þeir biöa ekki þar til þeir I
hafa skapaö sér undirstööu, for- *
tiö tii aö byggja á, og eru orönir J
heilir gagnvart sjálfum sér....
Bókmenntaframleiösla hér- I
lendis siöustu árin er beint J
smjaöur.. fyrir konunni. 1 .
þessum bókum er ekkert heil- |
brigt viöhorf til kynjánna, sem |
hafa búiö saman frá þvi maöur-
inn varö til og þeirri sambúö
veröur ekki breytt. Þessar bók-
menntir eru stilaöar á mark-
aöinn. Ég velti mér uppúr þvi
hvaö karlmenn hafa verið
vondir viö konur, og þegar ég
stig uppúr þessu, þá er ég
hreinn. Þetta er eins konar
hreinsun.
Slökunarstefna
í samfélagi
róttækra?
I þjóöfélagi bókmenntanna,
þvi sem löngum hefur veriö hér
á tslandi, eru rithöfundar kröfu-
geröarmenn. Ekki endilega um
efnalega umbun sér til handa,
heldur varöandi gildi eigin
verka og hluts þeirra i þvi aö
gera þjóöfélagiö menningar-
lega lifvænlegt. Þetta er rauöi
þráöurinn i bókmenntalegri
kröfugerö i landinu um langan
aldur, frá rithöfundum komin
og beinist aö þeim sjálfum og
lesendum þeirra. Aö visu hefur
á siðustu timum litillega gætt
sjónarmiös slökunarstefnu i
þessum efnum, en ekki er llk-
legtaö þaö megi sin mikils gegn
rikri hefö. Einmitt róttæku
höfundarnir hafa alið fylgj-
endur sina upp viö strangar
kröfur, og þaö væru mikil um-
skipti ef þaö eitt ætti aö nægja
ritmanni til brautargengis aö
hann segist vera róttækur.
Annað hvort
hægri eða
vinstri
Guöbergur Bergsson er einn
af hinum róttæku rithöfundum
kröfugeröarinnar sem segir
m.a. svo I nýlegu viötali viö
Morgunblaöiö:
„Viö lifum mikla krepputima
á andlega sviöinu, ekki bara i
bókmenntum, heldur i stjórn-
málum og alls staöar”. Þeir
halda sumir það sé hægt aö
lækna raunveruleikann með
raunsæi! En þaö er imyndunar-
afliö eitt, sem er meöaliö.
I þessum löndum, þar sem
imyndunarafliö nýtur sinekki,
svo sem i Sovét, þar er allt á
leiöinni i hundana. Þar eru
menn aöeins frjálsir á
ránnsóknarstofum. Og núorðið
er reyndar allt imyndunarafl
heimsins á rannsóknarstofum,
annars staöar er maöurinn ekki
frjáls. Frjálsræöiö hérlendis,
‘þaö er gervifrjálsræði.
Þaö er augljóst, aö allt er aö
færast aö miöju. Efnahags-
ástandiö hefur veriö þaö gott I
heiminum undanfariö, aö þaö
hafa ekki mótast neinar and-
stæöur....
Og maöur sér hana alls staðar
I þjóöfélaginu, þessa miöju-
hyggju. En fyrr eöa siöar, þá fer
heimurinn annaöhvort til hægri
eða vinstri, og þá fer fólk aö
hugsa.
Játningar
smekkleysisins
Þaö er svo einkennilegt, aö
þegar ég var ungur, þá kölluð-
ust þessar bókmenntir „True
Confessions”ogþóttu afskaplega
iélegar bókmenntir. Þetta var
birt I amriskum blööum og
enginn leit viö þessu. Nú allt I
einu eru þetta miklar bók-
menntir, snilldarverk. Þá sér
maöur hvaö smekkurinn er
kominn langt niöur. Og þaö er
lika skritiö aö þessar,,True Con-
fessions” voru dæmigeröar
fyrir amrikana, en nú koma
vinstri menn hér, menn sem
þykjastá móti amrikananum og
kapitaliskri menningu, þeir
koma meö þetta og þá er þetta
dubbaö upp sem miklar bók-
menntir, mikil list.
Hugmyndafrœði
í mjólkurhyrnu
Staöreyndin er sú aö alla
heimsmenningu vantar I þetta
land. Þaö vantar hámenningu.
Þaö er búiö aö drepa alþýöu-
menninguna og nú er til miöju-
menning, en þaö hefur ekki
veriö sköpuö nein hámenning.
Þaö er ekki til nein heimspeki,
ekki nein sjálfstæö hugsun i
þessu landi....
Og stefnuskrá flokkanna
fylgir ekki neinni ákveöinni
hugmyndafræöi. Þaö er engin
hugmyndafræöi sem heillar. Og
þaö er afar sjaidan sem
islenskur stjórnmálamaöur
reynir aö koma hugmyndum
sinum um þjóöfélagsmál á blaö.
Þaö er allt bundiö þvi, hvort
mjólkurhyrnan kostar 210
krónur eöa 310 krónur, og fólkiö
kýs samkvæmt þvi.”
Að vanda sig
við flökunina
„Um leiö og bókin hefur fariö
frá þér, þá veröur hún þér fjar-
læg. Rithöfundinum má likja viö
snigil, sem safnar á sig
kuöung... Um leiö og rithöfund-
urinn hefur skrifað bókina, þá
er hún eftir einhvern annan. Og
verkiö sjálft sem hann vinnur
aö, hans næsta verk, skiptir
höfuömáli. Bara verkiö, vinnan.
Listamaöurinn leiöir ekki hug-
ann ab þvi, hvort þetta verk lesi
verkamenn umfram aöra,
ellegar bændur. Hann vinnur
þetta verk i eins konar blindni.
Alveg á sama hátt og þú flakar
fisk i frystihúsi: Þú vandar þig
viö flökunina...
oa shorið