Þjóðviljinn - 23.12.1980, Blaðsíða 2

2 StÐA — Jólablaö Þjóöviljans
SigurðurA Magnússon:
Vestur-Berlin er að mörgu
leyti makalaus borg. Hún er
ekki nema rúmur helmingui'
þeirrar glæsilegu borgar sem
var höfuöstaður þýska rikis-
ins i' þrjá aldarfjórðunga og-
lagður að mestu i rúst i seinná
heimsstriði. Vestur-Berlir
erumlukt austur-þýsku land
svæði og tengd Vestur-Þýska
landi með þremur mjóum „flug
leiðum”, nokkrum járnbraut
um og þjóðvegum, en allar
hafaþessar leiðir verið tepptar
þegar i odda skarst milli Russa og
Vesturveldanna. Vestur-Berlin
gegnir ekki lengur hlutverki
höfuðborgar (einsog austur-
hlutinn gerir), en hún er eigi að
siöur helsta menningarmiðstöð
Vestur-Þýskalands, þó formleg
tengsl hennar við Sambandslýö-
veldiö séu nokkuð losaraleg og
sér á parth borgin hefur eigið
þing og stjórn og lýtur yfirstjórn
hernámsveldanna þriggja; samt
býr forseti Sambandslýöveldisins
hluta úr hverju ári i glæstri höll
sinni i Vestur-Berlin. Samskipti
milli Austur- og Vestur-Berlinar
voru tiltölulega greið framtil árs-
ins 1961, en þá var reistur Berlin-
armúrinn alræmdi, 150 kilómetra
langur steinveggur tveggja
mannhæða hár og jaðraður
gaddavirsgiröingum, jarð-
sprengjubelti og skotturnum með
stuttum millibilum þarsem komið
hefur verið fyrir tölvustýrðum
hriöskotabyssum. Berlinarmúr-
inn á sinn stóra þátt i að ljá borg-
inni þann óraunveruleikans svip
sem stingur i augun við fyrsta
tillit. A siðasta áratug hefur til
muna dregið úr viðsjám milli
þýsku rikjanna með þeim afleið-
ingum að Berlin er ekki sama
púöurtunna og löngum áður.
Miðað við ýmsar helstu borgir
Evrópu er Berlin tiltölulega ný af
nálinni. Hún var stofnuö á
þrettándu öld sem verslunarmið-
stöð á mótum ánna Spree og
Havel, þarsem slavneskir og
germanskir landnemar bjuggu
hlið við hlið. Um 1470 var hún orð-
in aðsetur furstanna i Branden-
burg, kjörfursta af ætt Hohen-
zollern, og þegar sú ætt tók viö
konungdómi i Prússlandi jókst aö
sama skapi vegur og virðing
Berlinar. Frá 1871 til 1945 var hún
höfuðborg hins skammlifa þýska
rikis (eða réttara sagt: hinna
þriggja þýsku rikja). Arið 1939
var ibúatala Berlinar fjórar og
hálf milljón, en er nú tæpar tvær
milljónir í Vestur-Berlin og rúm
milljón i Austur-Berlin. Nálega
öll hin gamla miðborg Berlínar
eöa þaösem eftir er af henni liggur
nú austan Berlinarmúrsins.
Ein afleiöing þess er sú, aö
Vestur-Berlin hefur smámsaman
oröiö einskonar sýningargluggi
nútimabyggingarlistar. Heil
hverfi i borginni hafa veriö teikn-
uö og skipulögð af ýmsum
fremstu arkitektum aldarinnar.
Má þar til dæmis nefna Hansa-
Viertel, Gropiusstadt, og
M'arkisches Viertel (Breiöholt
Berlinar). Le Corbusier smiðaði
sitt fræga Wohnschiff sem er i
sannleika kyrrstætt farþegaskip
þannig búið að farþegar þurfa
aldrei aö fara frá borði, þareð allt
sem til viðurværis þarf er innan-
borös. I borginni er mikið um opin
svæöi, og hraöbrautakerfiö er til
fyrirmyndar. Prússnesku
kóngarnir og þýsku keisararnir
höföu á sinum snærum framsýna
skipulagsmeistara og á seinni ár-
um hefur ekki veriö horfið frá
þeirri hefð.
Menningarreitur
Haft er fyrir satt aö i Berlin sé
eina fullkomna hljómleikahúsiö i
heiminum. Þegar horft er á Fil-
harmoniuhöllina utanfrá, minnir
hún svolitið á veðrað sirkustjald,
enda voru borgarbúar ekki seinir
á sér að uppnefna hana Karajani-
sirkusinn, sem var skirskotun til
hins fræga Sarrasani-sirkusar
fráþvi fyrir strið. Höllin er hönn-
uö af Hans Scharoun, sem látinn
er fyrir fáum árum, og hefur
hann hugsaö sér hljómleikasalinn
i likingu við dal; hljómsveitar-
pallurinn er i dalbotninum en um-
hverfis hann eru vingaröar á
hjöllum. Aheyrendur sitja i
óreglulegum stuttum rööum eins-
og kringum varöeld. Andrúms-
loftið er hlýtt og geðfellt og
hljómburður frábær, sem er
kannski ekki að undra, þareð
stjórnandi Filharmoniunnar,
Herbert von Karajan, átti veru-
legan þátt i hönnun hallarinnar og
endurskipulagningu hljómsveit-
arinnar, sem nú telst meðal bestu
hljómsveita i heimi.
Filharmóniuhöllin stendur á
Tiergarten-svæöinu sem fyrrum
þótti afar fint. Trén á þessu svæöi
voru höggvin til eldsneytis og til
að ryðja land fyrir kartöflugarða
haröindaveturinn 1945—46 þegar
hungrið svarf aö Berlinarbúum.
Nú vaxa tré á ný á þessu svæði, en
eitt horn þess er orðið nokkurs-
konar menningarreitur. Nálægt
hinni undurfögru Matteusar-
kirkju, sem byggö var af
Friedrich August Stiiler á
nitjándu öld, standa auk Fil-
harmoniuhallarinnar hið stór-
fenglega Rikisbókasafn, sem
sömuleiöis var hannað af Hans
borg í
gerjun
Believue-höllin, þar sem
forseti Sambandslýð-
veldisins dvelst hluta úr
hverju ári

mm
Fílharmoníuhöllin, eða
„Karajanisirkusinn” einsog
hún er uppnefnd