Þjóðviljinn - 23.12.1980, Blaðsíða 15

Jólablaö ÞjóövUjans —1 StÐA 15
eftir striö) fært okkur heim sann-
inn um aðhún er ekki algjört sér-
sviö homo sapiens.
Hans Kummer frá ZOrich lagöi
þar enn af mörkum i Florence,
þegar hann kynnti árangur fimm
ára rannsókna á félagslifi hama-
dryas apakatta i Eþjópiu. En erill
Krummers og samstarfsmanna
hanshefur einnig leitt þá inná áð-
ur óþekktar brautir i rannsóknum
á lærdómsgetu apa, þ.e.a.s. á
hvern máta miðtaugakerfi þeirra
leyfir aðlögun að umhverfi, sem
er þeim eiginlegt (utan dýra-
garða).
Einn visindamanna Kummer-
hópsins komst á snoðir um eftir-
farandi: er apakettirnir halda af
staö við sólarupprás, þá taka þeir
stefnuna, strax i fyrstu skrefun-
um, á vatnsbólið, þar sem þeir á
um miöjan daginn. En samt sem
áður fer apahjörðin hina ótrúleg-
ustu og óútreiknanlegustu króka,
sikk og sakk, fram og til baka i
fæðuleit. Allt bendir til þess að
apakettirnir viti, er þeir halda
upp að morgni dags, hvar þeir
muni gera stans mörgum klukku-
timum siðar og eins og Kummer
orðar það, þá „virðast þeir búnir
hæfileikum til hugrænnar kort-
leggingar”. Rannsóknir fram-
tiðarinnar þurfa samkvæmt
Kummer að beinast inná nýjar
brautir: „Það þarf að rannsaka,
ekki bara þaö sem dýrið gerir,
heldur einnig það sem það veit”.
Ein óskammfeilnin
í léttari dúr, en jafn undraverð-
um: apafræðingarnir boða okkur,
að ákveðin kynlifshegðan, sem á
að einkenna manninn svo mjög,
skjóti viðar upp kollinum. Allt til
þessa þóttu það góð fræöi að telja
kynlif karlórangútunnar einkenn-
ast af fádæma ruddaskap, full-
nægingu þeirra hvata þótti best
lýst með nauðgun. En þá var það
að Hollendingurinn Schurmann —
eflaust illa þjáður af króniskum
hálsrig — uppskar laun áralangr-
ar þolinmæði. Hann fékk allt upp-
lýst um ástarmál karlapans Jon
og þriggja kvenna hans og þar á
meðal einnar biræfinnar. Og
hvaöa ályktanir má ekki draga af
öllum hinum stórkostlegu apa-
klámmyndum, sem Schurmann
hefur dregið fram i dagsljósið?
Til dæmis, að órangúturnar bind-
ast raunverulegum ástarsam-
böndum (consort relationship),
en einkum að i þeim málum á
kvendýrið það til að taka
blygðunarlaust frumkvæði, til
dæmis með þvi að örva lim karls-
ins til dáða meö hendinni. Eftir
slikar uppgötvanir úti i óspilltri
náttúrunni er jafnvel frómasta
fólki ekki lengur stætt á að álita
slika hegðan „afbrigðilega”.
Þvi má segja, að boðskapur
apafræðinnar i hnotskurn sé sá,
að það sem skilji að manneskju
og mannapa sé meira i ætt við
framhald eða skyldleika heldur
en stökk. En sá boðskapur á það
til að vekja tvenns konar mót-
sagnafullar tilhneigingar:
mannadellu og spegilmynd henn-
ar, dýradellu i anda Desmond
Moris. Það er svo auðvelt að
blása skýldleika útí samsemd;
hrapa úr „vinir okkar dýrin” oni
„þau vantar ekkert nema málið”
eða oni spegilmyndina „maður-
inn er ekkert annaö en montinn
Þrjú ljóð eftir
Kristínu Bjamadóttur
Hreint
blóð
þú hlýtur nú að vita
að það er bara einn sem ræður rikjum
i rauninni á Austurveili
og hann er steinrunninn sá
svo ekkert angrar okkur nema hettumávarnir
þú veist þessir með hvita kollinn
mér leiðist i þeim gargið
en þeir taka aldrei af mér kókið
hreint blóð verkamanna
i Guatemala.....
Hverjir nema við
gróðursettu hér i sumar
vorum við kannski ekki unglingar
lika þegar við bogruðum
i vinnu fyrir unglinga
i öllum beðum alla daga i sumar
svo þvi skyldum við...
fáðu þér einn
api”.
Ef finna má „mennsku” i mis-
miklum mæli i öllum sköpunar-
verkinu, mætti draga af þvi að
minnsta kosti tvær ályktanir. Sú
fyrri lýtur að afgerandi nauðsyn
þess að taka til róttækrar endur-
skoðunar þær siðareglur, sem
liggja að baki samskipta okkar
við dýrin. Sú siðari, að mál sé að
halda heim, sá timi sé liðinn er
hinn vesturheimski maður gerði
sjálfan sig útlægan úr dýrarikinu
og hélt I leit að sjálfum sér. Slikt
gæti kannski fleygt fram nýrri
mannfræði.
þú sérð það sjálf
sagði unglingurinn á vellinum
Heimsókn
Þú fylltir stofuna
hlýjum óráðnum straumum
efni
sem er upplagt i ævintýri
Þýtt og endursagt úr LeMonde.
Þar sem
áður var...
sólin tekur geislana með sér
yfirum
kertaljósið eyðir sjálfu sér
milli okkar
ég fæ mér hunang i teið
þú missir bréfaklemmu i þitt
okkar á milli
er frásögn þin háð
takmörkun minni
þess vegna komstu
þess vegna fórstu
Kannski er þetta kjarnorkusprenging
sagði barnið
Nú ég hélt það væru rússarnir að koma
sagði annað barn
I dag byrjaði Hekla að gjósa
sögðu siðdegisfréttirnar
fjöldinn dró upp sjónauka
og stakk saman nefjum:
Á þessu ættu Flugleiðir að græða
og fer þá ekki þjóðarskútan á flot
með tifaldaðan túrisma
þetta er helviti, sagði bóndinn
þar sem áður var gróður
er nú auðn