Þjóðviljinn - 13.01.1981, Blaðsíða 8

8 SiÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 13. janúar 1981
Þriöjudagur 13. janúar 1981 ÞJÓDVILJINN — StÐA 9
TIL HVERS AÐ GERA UT
SKIP SEM EKKI FÆR AÐ VEIÐA?
— Sjáðu til, ég er ekki
svo illa staddur, vegna
þess að ég skulda tiltölu-
lega lítið í þessum bát, en
get sagt þér það, að mér er
fullkomlega óskiljanlegt
hvernig þeir útgerðarmenn
fara að, sem eru með ný
eða nýleg skip, öll í skuld-
um. Ég fæ ekki séð að þeir
geti með nokkru móti
f leytt sér áfram, eins og nú
háttar hjá loðnuskipaflot-
anum, sagði Gísli
Jóhannesson, eigandi og
skipstjóri á loðnuskipinu
Jóni Finnssyni RE, þegar
við hittum hann um borð í
skipi sinu i Reykja-
víkurhöfn fyrir skömmu.
Ekki barlómur,
heldur staðreynd
— Sagt er aö þaö sé búmanns-
legt aö barma sér, fellur þetta
ekki undir þaö Gisli?
— Nei, siöur en svo. Þaö sem
ég er aö tala um er afkoma loönu-
skipanna og ástæöan fyrir þessu
slæma ástandi er afar einföld,
okkur skortir verkefni. Ef viö
mættum veiöa loönu ellegar ef viö
mættum stunda vetrarvertiö eins
og aörir, þá væri þetta allt i lagi.
Okkar vandi liggur fyrst og
fremst i þeim takmörkunum sem
settar hafa veriö á loönuveiöarn-
ar og þaö verkefnaleysi sem viö
loðnuflotanum blasir og var
raunar stóran partsl. árs.
— En af þvi aö ég nefndi
afkomu nýju skipanna, þá get ég
sagt þér dæmi mér nærtækt. Viö
létum framkvæma ýmsar lagfær-
ingar á Jóni Finnssyni, i vél og
fleira. Viö þurftum aö taka lán
uppá 113 miljónir gkr. úr Fisk-
veiöasjóöi, visitölutryggt aö sjálf-
sögöu. Þaö eru liöin tvö ár siöan
viö tókum lániö, nú er þaö komiö
uppi 200 miljónir kr.. Hvernig
— Hvaö telur þú aö kvótinn
þyrfti aö vera til þess aö þú yröir
ánægöur með hann?
— Varla yrði ég ánægður með
minna en 15 þúsund lestir yfir
áriö.
Hálfs árs úthald
og fer minnkandi
— En talandi um minnkandi
loðnuveiöar og aö þiö fáiö ekki aö
veiöa þorsk á vertíö, hvað er þá
úthaldið orðið langt hjá ykkur?
— Þetta er ekkert orðið, ætli
viö höfum ekki verið aö um þaö bil
hálft árið i fyrra. Viö vorum rétt
rúma 4 mánuöi á loönunni og svo
reyndum viö lúöuveiðar, sem
gengu illa, veröiö var of lágt. t
fyrra sumar hreyföi ég ekki
bátinn og ég veit ekki hvað er
framundan nú.
— Þú átt þá ekki von á þvi aö
leyft verði aö veiða meira magn
af loönu?
— Ég veit þaö ekki. Það er
verið aö tala um aö leyfa skipun-
um aö veiða kannski eitthvaö til
viðbótar og að þaö fari þá allt i
frystingu. Ef af þessu veröur er
útlitiö ekki alveg svartnætti, viö
eigum eftir að veiða 950 lestir af
kvóta okkar frá i haust, og ef viö
fáum að veiða svona 2 þúsund
lestir aö auki þá væri þaö ágætt,
sér i lagi þar sem maður fær svo
margfalt meira fyrir loðnu til
frystingar en til bræöslu.
— Hafa menn vonir um viöun-
andi verö fyrir frysta loönu?
— Já, verö á frystri loönu i *
Japan hefur aö sögn aldrei veriö
eins háttog nú og skortur á henni.
Norömenn hafa verið aö selja
frysta loönu fyrir um þaö bil
helmingi hærra verö i dollurum
til Japan en fékkst fyrir hana I
fyrra.
Að halda
mannskap
— Ef viö snúum okkur aftur aö
úthaldinu hjá ykkur, hvernig
gengur loönuskipunum aö halda
mannskap sem ekki fær að vinna
nema i besta falli hálft áriö?
— Það verður æ erfiðara að
halda góöum sjómönnum uppá
þau býti, eðlilega, menn vilja
vinna. Ég hef þó verið heppinn i
þessum efnum og haldiö kjarnan-
um af áhöfninni, hvaö sem
verður. Ef loönuveiöarnar veröa
meö svipuöum hætti i ár og i fyrra
og ef loðnuskipin fá ekki aö
stunda þorskveiöar, þá heldur
engin útgerð sinum mönnum.
— Er útséö meö að þiö fáiö ekki
að stunda þorskveiðar I vetur?
— Nei, þessi mál eru i athugun
og sjálfsagt beöiö eftir niður-
stööum úr loönurannsóknar-
leiöangrinum sem stendur yfir.
Hinsvegar veit ég aö þaö er mjög
mikil andstaöa gegn þvi að loönu-
skipin fái aö stunda þorskveiöar.
Togaraeigendur og eigendur
hinna svo nefndu hefðbundnu
vertiðarbáta sætta sig aldrei viö
þaö, enda myndi afli þeirra skipa
minnka verulega.
— Kemur kvótaskipting til
greina á vetrarvertíöinni?
— Já, ég gæti a.m.k. sætt mig
viö kvótaskiptingu, ef hún næmi
svona 600—700 lestum, varla
minna.
— Þú segir aö erfitt sé aö halda
i mannskapinn á þessum skipum
vegna þess hve verkefnin séu litil,
en hver er hásetahlutur fyrir viö
skulum segja þær 8 þúsund lestir
af loönu, sem þiö á Jóni Finnssyni
fenguð i ykkar hlut viö kvóta-
skiptinguna?
— I fyrra mun skiptaverö á
loðnu hafa verið til jafnaöar um
30 kr. fyrir kg. Þá veröur háseta-
hluturinn einhversstaöar i kring-
um 6 miljónir kr..Þaö segir ekki
allt. Vissulega er þaö ágætt kaup,
miöaö víö vinnutimann, en bæöi
er, aö þessi laun nægja ekki sé
miöaö viö árslaun, auk hins að
auðvitaö una menn þvi ekki að fá
ekki vinnu nema i nokkra mánuöi
á ári. Ef loönuskipin fá aö stunda
þorskveiöar lika yfir vetrar-
'vertiöina, þá væriþetta allt í lagi.
Aðrir
möguleikar
— Er þaö þá svo, aö engir aörir
möguleikar séu til fyrir loönuflot-
ann en loönuveiöar eöa þorsk-
veiðar?
— Eins og er fæ ég ekki séö aö
svo sé. Aö visu hafa nokkrir
loðnubátar verið á djúprækju-
veiðum yfir sumariö og ef þeir
hafa þvegið hana og heilfryst um
borö hefur veröiö veriö gott. En
ég er ansi hræddur um aö ef obb-
inn af flotanum færi i þetta þá
þyrði þaö alltof mikiö.
— Hvaö meðkolmunnaveiöar?
— Þær hafa gefist illa undan-
farin ár. Bæöi þarf að
framkvæma dýrar breytingar á
skipunum og eins hafa veiðarnar
fyrir austan ekki gengiö nógu vel
og siöast en ekki sist hefur veröiö
veriö of lágt. Þær veiðar munu
þvi ekki bjarga okkur i bráö.
— Aö lokum Gisli, var þaö
kannski rangt aö leyfa mönnum
að sérhanna nótaveiöiskip?
— Ég tel svo ekki vera, aftur á
móti tel ég aö þaö hafi verið rangt
að leyfa smiöi stóru skipanna, þar
á ég við skip yfir 1000 lestir. Þaö
hefur nefnilega komiö i ljós að
þau afla ekki meira en minni
skipin, eina undantekningin er
Siguröur RE. En hver 100 tonn
umfram eitt þúsund lestir kosta
þaö mikiö i smiöi skipanna, aö
þau geta aldrei aflaö sem þvi
nemur. Aö auki geta þau varla
stundaö þorskveiöar i net en geta
farið á troll. Skipin sem eru undir
þúsund lestum geta stundaö allar
veiöar. En til hvers er aö vera aö
tala um þetta allt þegar ekkert
má veiöa og til hvers er maður aö
gera út skip, sem ekki fær aö
veiöa?
— S.dór.
Hvernig heldurðu að ástandið sé
hjá þeim sem eru með ný skip,
skulda í þeim hundruðir miljóna
en fá ekki að veiða.
Við fengum í okkar hlut
8.100 lestir í kvótaskiptingunni
en veiddum árið áður nær
18 þúsund iestir
Rætt við
Gísla
Jóhannesson
eiganda
°8
skipstjóra
á Jóni
Finnssyni RE
helduröu þá að ástandiö sé hjá
þeim meö nýju skipin, sem skuida
mörg hundruð miljónir eöa jafn-
vel á annan miljarö? Hér er þvi
ekki um búmannsbarlóm aö ræöa
heldur staöreyndir þegar ég segi
að alvarlega horfi fyrir eigendum
loönuskipanna.
Kvótaskiptingin
til bóta
— Hvernig likaöi þér kvóta-
skiptingin á loönunni i haust?
— Ég tel aö hún hafi komið vel
út og er ánægöur meö þetta fyrir-
komulag. Ég er sannfæröur um
aö kvótaskiptingin sparaöi út-
geröinni stór fé I minni oliueyöslu
og aukinni hagkvæmni viö
útgeröina. Nú lá ekkert á og hægt
var að haga málum eins og best
hentaöi hverju sinni. Sem dæmi
get ég nefnt þér aö allt þetta ofur-
kapp um að veröa fyrstur á
miöin ef fréttist um loönutorfu
var úr sögunni eftir að kvóta-
skiptingin kom. Áöur var þaö
þannig aö skipin voru kappkeyrö
og oliunni ausiö i siikri kappsigl-
ingu. Meöaloliueyösla á sólar-
hring á loðnuveiöunum hjá okkur
var i kringum 3,2 tonn og ég er
sannfæröur um aö kvótaskipting-
in sparaöi hverju skipi um þaö bil
1 til 1,5 tonn af oliu á sólarhring.
— Hvaö er oliukostnaðurinn
oröinn stór hluti af útgeröar-
kostnaði?
— An efa er þaö mismunandi
en ef ég á aö nefna tölur þá hygg
ég aö hann liggi á bilinu 20—35%.
Þetta er aö visu mikill munur, en
oliueyöslan er lika mismunandi
eftir þvi hvaöa veiöar eru stund-
aöar. Þessi kostnaöar/liður hefur
hækkaö nú allra siöustu ár, meira
en allt annað. Og þvi til sönnunar
get ég sagt þér aö fyrir fáum ár-
um var oliukostnaöurinn ekki
nema 4 til 5% i útgeröarkostnaöi.
Hann skipti nánast engu máli, en
er nú allt að þriöjungur. Hér hef-
ur þvi ekki átt sér stað neln smá
breyting i útgeröinni. Menn veröa
aö haga sér töluvert ööru visi viö
veiöar en áður var ef ekki á illa að
fara.
— Varstu ánægöur meö þaö
magn sem þú fékkst við kvóta-
skiptinguna?
— Sjálfsagt hefur nú enginn
verið ánægður meö sinn hlut þar
og viljaö meira, en þaö er ekki
hægt að gera svo öllum liki þegar
skipta þarf litlu til margra. 1
upphafi fengum viö i okkar hlut
11.500 lestir, en viö endurskoöun-
ina var þaö minnkaö niöur i 8.100
tonn. Viö eigum enn eftir aö taka
950 tonn af þessu magni ennþá.
Nú, ef þetta er boriö saman viö
þaö sem viö höfum aflað undan-
farin ár þá er þetta litiö magn.
Ariö áöur vorum viö meö 17 til 18
þúsund lestir.
Myndir
og texti:
S.dór
Elinborg
Kristmundsdottir
Verslunareigendum og innflytjendum
þarf ekki að vorkenna. Þeir hafa
verið þetta ár eins og í harðasta
akkorði við að hækka allar vörur
langt umfram þarfir.
Munum að krossa
fyrir allar dyr
(Það skal tekiö fram að grein
þessi er skrifuö fyrir áramót).
Nú mun mörgum með réttu
finnast aö mikið sé i' húfi aö vel
takist til hiá rikisstiórninni meö
þær ráöstafanir sem nauðsynlega
þarf aö gjöra á næstu vikum eða
mánu ðum.
Égbiðþess heitt aö stjórnin fari
nú ekki i gömlu vitleysuna að
byrja á öfugum enda, þar á ég viö
að ven jan hefur verið aö ráöast á
verka lýð landsins meö þvíað fara
að káfa i visitölunni. Það er
margreynd aöferö og þar með
margsýnt að er rangt aöfarið og
gerir iílt verra.
þeir semja um. Þaö hafa þeir
nefnilega aldrei gjört, alla þá tið
sem ég man, heldur alltaf velt
þeim út i verðlagiö, og meira aö
segja spurning hvort þessir svo-
kölluðu atvinnurekendur hafa
ekki alltaf grætt mest á þeim
launahækkunum sem fengist
hafa. Þetta þarf að stöðva, launa-
hækkanirnar mega alls ekki fara
út i verðlagið. Atvinnurekendur
verða að gjöra svo vel að borga
þær sjálfir i þetta skipti. Það er
nauösynleg byrjun.
Verslunareigendum og inn-
flytjendum þarf ekki að vor-
kenna. Þeir hafa veriö þetta ár
Verslun, innflutningur og svokallaðir atvinnurekendur þola vel aö
verðhækkunarskriða þeirra sé stöövuð.
Þaö voru nú ekki bundnar sér-
staklega miklar vonir viö þessa
stjóm þegar hún komst á, en þó
má fullyrða að svo til allur lands-
lýöur,aö undanskildu öfgafyllsta i-
haldinu, var guösfeginn þegar
leyst var úr þeirri flækju er
sDreneiufuglar krata höfðu komiö
þjóöinni i meö fiflalátum sinum.
Þaö er ekki hægt aö kalla þessa
krata fullgilda þingmenn, þeir
haga sér af meira kæruleysi en
þeir sem almennt eru kallaöir
götustrákar.
Ég veit um fjölmarga úr öllum
flokkum sem óska þessari stjórn
góösog vænta þessaöhenni takist
að halda saman út kjörtimabiliö i
það minnsta og þá er ég viss um
aö hún getur ýmislegt lagaö. Þar
er þó ekki hægt aö heimta nein
kraftaverk.
t öllum bænum byrjið nú á rétt-
um enda, stööviö allar hækkanir á
vörum og þjónustu, og gjörið þaö
svo sterklega aö ekki séu smugur
til aö komast framhjá stöðvuninni
eins og alltaf hefur veriö undan-
fariö. Nú veröa ekki meiri grunn-
kaupshækkanir i bráö þvi flestum
samningum er lokiö og stöðvist
vöruhækkanir þá hækkar ekki
visitalan og það er góö byrjun á
niöurtalningu. Bæði verslun, inn-
flutningur og svokallaöir vinnu-
veitendur þola vel aö veröhækk-
unarskriöa þeirra sé stöövuö,
jafnvel þó þeir væli og væli t.d. út
af þeim litlu kauphækkunum sem
nýlega hefur verið samiö um.
Þeir hafa aðeins gott af þvi aö
borga einu sinni þau laun sem
eins og i' harðasta akkoröi viö aö
hækka allar vörur langt umfram
þarfir. Það sjá þeir sem i búöirn-
ar fara og þurfa aö kaupa þessar
vörur, þær hækka oftast vikulega,
jafnvel daglega. Þeir eru vist að
búa sig undir myntbreytinguna,
þvi auövitaö búast þeir viö ein-
hverri stöðvun,annars væri þessi
myntbreyting geysikostnaöar-
söm fiflalæti. Rikisstjórnin veit
minnst um þessar hækkanir,
þessir herrar eru ekkert aö
spyrja hvort þeir megi hækka,
enda þurfa þeir þess ekki i mörg-
um tilfellum. íhaldið var búiö aö
koma þarna á ansi miklu frjáls-
ræöi og sömuleiöis allt of miklu
frjálsræði i' innflutningi.sérstak-
lega á allskyns óþarfa. Kaup-
mannastétt okkar hefur nú aldrei
beint sýnt mikla þjóöhollustu
þegar gróöinn er annarsvegar.
Raunar má lika segja að rikis-
stjórnin hafi verið allt of eftirgef-
anleg með að leyfa allskonar
hækkanir, m.a. hjá rikisfyrir-
tækjum. Já vel á minnst, þvi miö-
ur er ekki allskostar rétt aö tala
um rikisfyrirtæki, þau eru varla
til. Allsstaöar þar sem rikisfyrir-
tæki hafa fariö af staö hefur
ihaldiðrokiö til og komið loppunni
inn og hefur tekist aö koma
römmustu ihaldspostulum I svo
til allar stjórastöður, upp úr og
niöur úr. Þetta er raunar stór-
furöulegtþar sem ihaldiö segir af
rikisrekstur sé eitur i þeirra bein
um, en samt berjast þeir af miklu
afli aö koma slnum mönnum þai
aö.
Ekki vil ég segja aö þetta sé
beinllnis skemmdarstarfsemi, en
mér finnst sjáanlegt aö flest
rikisfyrirtæki séu rekin af furöu-
legu kæruleysi, og þegar við völd
er rikisstjóm sem ihaldinu ekki
likar við og þaö vill koma frá eru
felst þessi fyrirtæki rekin næstum
eins og bein fyrirtæki ihaldsins,
þau eru látin væla og væla um
erfiðleika og þörf fyrir hækkanir,
og þetta virðist gjört fyrst og
fremst til aö gjöra rikisstjórninni
erfitt fyrir og tef ja fyrir aö hún
geti tekið föstum tökum á raun-
verulegum vandamálum. Sé
hinsvegar hrein ihaldsstjórn við
völd, þá þegja þessi fyrirtæki eins
og steinn. Vissulega þyrfti að
hreinsa stórlega til á þessu sviði,
en þaö er hægara sagt er gjört.
Það viröist meira en sanngjamt
að þeim sem eru algjörlega á
móti rikisrekstri séu ekki veittar
þar forstjórastöður eöa miklar
áhrifastöður. Raunar er alveg
furðulegt aö slikt fólk skuli yfir-
leitt sækja um stöður þar.
Ég býst nú viö aö þiö muniö
flest segja aö þessi stöövunarleiö
sem ég er hér að y mpra á sé ekki
fær, þvi að innflytjendur, versl-
unareigendur og atvinnurekend-
ur muni bregðast við hart, og
jafnvel loka fyrirtadcjunum, en ég
segi, þeir um það ef þeim finnst
þaö muni borga sig. Stór hluti
heildsala mætti aö skaðlausu
hætta, einnig mikill hluti versl-
ana. Af sliku hlytist enginn þjóö-
arvoöi, i raun hefur þjóðin alls
ekki efni á aöhalda þessum allt of
mörgu verslunarfyrirtæk jum
gangandi. Ég er hinsvegar viss
um aö sárafáir myndu hætta.
Þeir myndu sjá sér hag i þvi aö
gjöra sér minni gróöa að góðu.
Hinum svokölluöu atvinnu-
rekendum á öörum sviðum, og
sem hafa margt fólk i
ef þeir vilja heldur hætta en reka
fyrirtækin á heilbrigðan hátt, já
þá er ekkert aö gjöra annaö en aö
taka þau af þeirra nafni og reka
þau sem rikisfyrirtæki eða sam-
eignarfyrirtæki þeirra sem þar
vinna. En þá vil ég benda mönn-
um á aö vara sig á þeirri fall-
gry f ju sem ég ræddi um hér áður i
sambandi við þau rikisfyrirtæki
er við eigum nú.
Annars finnst mér að þessir
einkareksturspostular og tals-
menn frjáls ogóhefts markaðs-
kerfis ættu að fara aö halda sig á
mottunni, eftir alla Flugleiðadell-
una sem viö höfum fengið yfir
okkur aö undanförnu. Máski
landsmenn eigi eftir aö fá á næstu
árum nokkur stórfyrirtæki einka-
rekstursins i hausinn á sama hátt
og Flugleiöir nú i ár.
Af öllu þessu brölti Flugleiða
sést greinilega hversu stórháska-
legt er að einkareksturs- og ein-
staklingshyggjumenn skuli fá að
ráðskast með þjóöhagslega nauð-
synlegan rekstur án nægilegs
eftirlits af opinberri hálfu. Og
hvaöa vit er i þvi að gefa þessum
mönnum færi á þvi aö halda
áfram aö tapa tugum milljarða á
ári, þvi þaö virðist vera þaö eina
sem þeir eru verulega flinkir viö.
Ja, þaö má nú hver sem vill
kalla mig bjána, en ég sé nú ekki
betur en kominn sé timi til að
þjóönýta góöan slatta af þeim
fyrirtækjum sem ekki mega
missast, en i öllum bænum muniö
þá eftir gamla siönum aö krossa
vandlega fyrir allar dyr, svo
fjandinn komi ekki loppunni inn-
fyrir.