Þjóðviljinn - 05.06.1981, Blaðsíða 5

Föstudagur 5. júní 1981 ÞJÖÐVILJINN — StÐA 5
/
I landi leiftursóknarinnar:
Tíundi hver Breti
er nú atvinnulaus
Á sunnudaginn koniu a.m.k. 50
þúsundir manna saman á
Trafalgar Spuare i London á
mesta mótmælafund sem haldinn
hefur verið i Bretlandi gegn geig-
vænlegu atvinnuieysi i landinu.
Meöal ræðumanna voru helstu
leiðtogar verkalýðssambandsins,
TUC, og Verkamannaflokksins.
Og mannfjöldinn hrópaði takt-
fast: Burt með Möggu — Rétt til
vinnu!
Enda ærnar ástæöur til. Um
þrjár miljónir manna eru nú at-
vinnulausar i Bretlandi, þeim
hefur fjölgað um eina miljón
siðan i fyrra. Og ekkert bendir til
þess að ástandið sé að batna.
Þvert á móti eru menn nokkurn-
veginn sammála um að atvinnu-
leysið muni halda áfram aö
aukast.
Þetta atvinnuieysi er meira en
nokkru sinni siðan á kreppuárun-
um og meira en i nokkru öðru
landi i Vestur-Evrópu. Og það
hefur vaxið svo ört á siðastliðnu
ári, að það hefur náö út yíir hina
hefðbundnu stéttaskiptingu.
Atvinnuleysi er ekki plága sem
„bara” leggst á verkamenn —
það kemur beint eða óbeint við
kaunin á flestum hópum i
þjóðfélaginu. Nema náttúrulega
þeim sem eru baktryggðir fyrir
öllum skakkaföllum.
Eins ogi öðrum löndum Vestur-
Evrópu er það ungt fólk sem
verst verður úti. Búist er við þvi
að i mörgum borgum og héruðum
geti ekki einu sinni helmingur
þeirra sem koma úr skóla á þessu
ári fengið vinnu. í fyrra mánuði
voru aðeins um 100 þúsund störf i
landinu til ráðstöfunar, og sem
fyrr segir eru atvinnuleysingjar
um þrjár miljónir, ef allt er með
talið. A opinberri atvinnuleysis-
skrá eru 2,5 miljónir.
Afleiðingar
Ástandiö heíur margvislegar
afieiðingar. 1 stjórnmálum heíur
það leitt til þess, að enda þótt
Verkamannaflokkurinn sé
sjálfum sér mjög sundurþykkur
og hafi misst frá sér hóp þing-
manna sem hafa stoínaö nýjan
Sósialdemókratafiokk, þá hefur
hann nú náð miklu fylgi yfir
Ihaldsílokkinn, eins og fram hef-
ur komið i borgarstjórnarkosn-
ingum og skoöanakönnunum aö
undanförnum.
Verkalýðshreyfingin hefur verið
i vörn, hún hefur ekki átt þau svör
við ástandinu sem duga til að
halda uppi baráttuanda og mögu-
leikar hennar til umsvifa hafa
verið skertir með ýmsum hætti.
Hún þarf nú að berjast á mörgum
vigstöðvum i senn: gegn fleiri
uppsögnum, gegn rýrnun raun-
tekna og fyrir nýrri eínahags-
stefnu —og á margt ógert til aö fá
sin svör til að ganga upp.
Likur á átökum og sprenging-
um hafa vaxið —og visa menn þá
til mikilla átaka sem uröu m.a. i
Brixton i suðurhluta London i
vor: þar eru innflytjendur frá
fyrrverandi nýlendum margir og
þar magnast pólitisk reiði við aö
atvinnuleysið bitnar sérstaklega
hart á innflytjendum og minni-
hlutahópum.
Starfsreynsla og sérþekking er
ekki með sama hætti og fyrr
einskonar aðgöngumiði að starfi.
Það er ekki langt siðan að skortur
var á sérþjálfuðu vinnuafli i
ýmsum greinum, en þetta er nú
liðin tið.
Ástæöur
Astæðurnar fyrir þvi aö i
Bretlandi er meira atvinnuleysi
en dæmi eru til annarsstaðar i
Vestur-Evrópu eru margar.
Aimenn kreppa i heiminum hefur
sin áhrif, ekki sist þar sem bresk-
ur iðnaður er um margt ureltur i
tæknilegum skilningi og á þar
með erfitt með aö keppa við
ýmsar nýjar iönþjóöir. Þaö
ástand, með litilli framleiöni, er
svo tengt þvi, aö bæði verkalýös-
félög og atvinnurekendur hafa
verið mjög treg til að bregöast viö
tæknibyltingu siöari ára meö ein-
hverjum skynsamlegum hætti.
En hin pólitiska reiöi sem nú snýr
að ihaldsstjórn frú Thatchers er
að sjálfsögðu fyrst og fremst
tengd seðlahyggju hennar i efna-
hagsmálum, niðurskuröi á opin-
berum útgjöldum og íleiru þess-
legu, sem heíur virkaö sem olia á
eldsvoða atvinnuleysisins. Vel á
minnst olia: h ve miklu verra væri
ekki ástandið ef að ihaldsstjórnin
hefði ekki getað lappaö nokkuö
upp á reikningshald sitt með
Norðursjávaroliu Breta, sem nú
er orðinn alar mikilvægur þáttur i
þjóðarbúskapnum'?
Sundraður Verkamannaflokkur
safnar óánægjufylgi, verkalýðs-
hreyfingin gagnrýnir ástandið
harðlega, meira aö segja ýmsir
atvinnurekendur taka undir (i
mildari tón). En Margaret
Thatcher heldur fast viö sina
leiftursókn, þótt svo sú stefna ætli
bæði breskan almenning og flokk
hennar liíandi að drepa.

Dave Cumbley var einn þeirra 100 atvinnuieysingja sem i 29 daga
gengu þvert yfir Kngland frá Liverpool til London til að minna á hlut-
skipti sitt. Þeim göngumönnum var vel heilsaö þegar þeir komu á úti-
fundinn mikla á Trafalgar Square á sunnudaginn var.
Eftir sautján þætti lét hann vel að syni sinum: farið nú ekki að spilla
gamninu með þvi að betrumbæta kauða.
j^Skálkurinn skotinn: og urðu menn þá ekki fegnir, eða hvað?
Dallasdellan i sjónvarpinu:
Það var demókrati
sem skaut á J.R.!
íslendingar hafa yfir sig feng-
ið sápuóperuna Dallas, sem um
margt likist eins og óvart
ágætri skopstælingu af sams-
konar fyrirbæri, Löðri, en hefur
safnað undarlega miklum vin-
sældum um heiminn. Til dæmis
að taka: þegar þar var komið i
þessum endalausa reyfara, að
J.R. Ewing oliuprins hafði verið
skotinn, þótti Carter fyrrum
forseta það bráðsnjallt þegar
hann var i sláttuferð i borginni
Dallas að láta sem hann væri að
leita að tilræðismanninum! Og
menn Reagans svöruðu með þvi
aðdreifa á flokksráðstefnu sinni
i Texas í fyrra merkjum með
áletruninni: Það var demókrati
sem skaut J.R.!
Nú gætu menn spurt: var það
ekki sjálfsagt mál að skjóta það
illfygli J.R. — eru ekki allir
fegnir? Þetta er versti fantur,
sem slitur lappir af flugum,
svikur félaga sina, svolgrar i
sig kvenfólk sem og brennivin,
mútar og stelur og kemur af
stað fósturlátum i fjölskyldunni
þegar óheppilegur erfingi er á
leiðinni? Nei, það kemur á dag-
inn, að menn vilja láta þrjótinn
lifa. Vikuritið Time komst að
þvi i fyrra, að þetta stafaði lik-
lega af þvi að það væri stillyfir
syndum J.R. Fólki fyndist svo
spennandi að sjá rika fólkið
berjast grimmt um konur og
peninga og völd, það væri allt
svo stórt i sniðum, svo mikill
still yfir þvi.
Aumingja elsku ríka fólk-
iö
Samkvæmt þessari kenningu
er sú útsmogna framleiðsla,
Dallasflokkurinn, partur af
langri hefð: þeim boðskap er
komið á framfæri við „venju-
legt” fólk, að þeir riku eigi sinar
raunir lika, aumingja blessað
fólkið. Um leið og þvi er ekki
gleymt, að það sem gerir það
sjónarspil allt spennandi er ein-
mitt það, að það er forrikt fólk
sem stendur i sigildum syndum,
glæpum og mannraunum — og
þvi stækkar allt og verður
„stæll”.
ör skipti
Time hafði fleiri útskýringar
á þvi, hvernig á þvi stóð, að
Dallas varð ekki að athlægi
heldur að mikilli vinsælda- og
söluvöru. Ein er sú, að flestir
aðrir myndaflokkar byggja á
persónum sem eru jafnan sam-
ar við sig, eða breytast mjög
hægt og bitandi. t Dallas er
hinsvegar spilað með feykilega
flókinn þráð, þar sem hver sag-
an vefst utan um aðra, meðal
annars með þeim hætti að per-
sónurnar eru sifellt að koma
upp um nýjar hliðar i sér, sifellt
að eigr.ast nýja bandamenn og
óvini, taka sér nýja stöðu i sögu-
mynstrinu.
Lika þetta: höfundar hafa
mokað inn i fjölskyldusöguna
öllum mögulegum andstæðum
landshlutans, kannski álíunnar:
nautgripir eru þar og olia, borg
og sveit, fjölskylda og bisness,
og endanlega er allt reyrt sam-
an með þeim staðreyndum
tveim sem flestum væntanleg-
um áhorfendum eru hugstæð-
astar: peningum og hjásofelsi.
Viðbrögö viö J.R.
Hvað sem þvi liður: Dallas-
dellan hefur farið um löndin. I
Bandarikjunum gerðist það eft-
ir að skúrkurinn J.R. Ewing
hafði sýnt barnungum syni sin-
um (sem hann er vist ekki búinn
að eignast enn hér á Islandi)
svivirðulega vanrækslu i sautj-
án þáttum, kemur að þvi, að
hann faðmar drenginn að sér
bliðlega. Þá skrifuðu landar
hans tiu þúsund bréf — helming-
urinn sagði: Guði sé lof! Hinn
helmingurinn sagði: Spillið ekki
öllu fyrir okkur með þvi að betr-
umbæta kauða!
áb tók saman