Þjóðviljinn - 16.12.1981, Qupperneq 12

12 StÐA — ÞJóÐVILJIjVN Miövikudagur 16. desember 1981
NÚ ÞEKKJA ALLIR KRAKKAR
DOLLA DROPA
DOLLI
DROPI
\( I KÍNfl
*íkí;i» DP. ÍÍ.XTI.
JONA AXPJÖ8D
Nú eru Dolla-bækurnar orðnar þrjár.
Þær eru skemmtilegar Dolla-bækurnar
NOTUM LIÓS [,1
... allan sólartirínginn að vetraríagi ||U^FERÐAR
OPIÐ í DAG KL 10-18
HTH
FATASKÁPAR
Verð
1.600
Eigum til vandaöa hvita, ódýra fataskápa
Hæð Breidd Dýpt
224 cm 80 cm 60 cm
224 c m 1 100 cm 60 cm
Kveðjuorð
Gyða Gunnarsdóttir
frá Ólafsvík
Fædd 9. nóv. 1913
— Dáin 20. nóv. 1981
Þann 20. nóvember sl. var
kniiiö dyra hjá mér á sjóbiíö mina
þarsem ég var við vinnu. Hér var
kominn Agnar B. Jónsson til að
láta mig vita, aö Gyöa tengda-
móðir sin heföi látist i Borgar-
spitalanum kl. tvö þá um daginn.
Hann vildi láta mig vita um at-
buröinn.áöur en hann kæmifram
i lítvarpi og blöðum. Mér þótti
sérlega vænt um komu Agnars til
min, þrátt fyrir aö hann væri aö
tilkynna mér sorgartiöindi.
Hann veit aö ég geng ekki leng-
ur heill til skógar og þá er maöur-
inn viökvæmari fyrir sli'kum
fréttum sem þessum. Þaö má
einnig sjá hvar maöur fer þótt i
litlu ljósi fari. Þar sem Agnar fer
býr traustur innri maður. Hafi
hann þökk fyrir komu sina i sjóö-
búö mina. Aöfaranótt Utfarar-
dagsins, föstudaginn 27. nóvemb-
er, er ég vakinn af þeim Gyðu og
Eliasi Þórarinssyni, sem var
hennar sambýlismaöur i 40 ár.
Þau standa viö rúm mitt, sem i
lifanda lifi væru og eru nU ung að
sjá.vel upp færö. Þau brosa bæði
til min, en hverfa siöan á brott.
Ég kveiki ljós á náttborði minu,
og lit á Uriö mitt. Kl. er 02.10 aö
nóttu. Þegar ég fæ slikar heim-
sóknir fer ég venjulega framúr
rúmi minu og fæ mér kaffisopa.
Þá kemur lika upp sá vandi aö
ráöa fram Ur svona övæntum
heimsóknum. Þær gerast ekki á
hverjum degi. En þar sem ég
þekki mig fráæskuárum minum á
þessu sviði, þá ræð ég þetta
venjulega fljótt. Svo var mál með
vexti, aö þegar við vinur minn
Elias vorum aö kveöjast einu
sinni á hausti 1979, varö honum aö
oröi viö mig: „Ferö min er nU
senn á enda vinur kær og ef þér
dytti i hug að skrifa til mín, sem
ég veitaö Gyöu minni þætti vænt
um, þá máttu ekki gleyma henni
Gyöu minni þó siöar veröi. Ég
vona aö blekiö sé ekki þornaö i
pennanum, annars veit maöur
sjaldan hver kveður næstur.”
„Þaö er ekki nema einn, sem sér
um þá rööun i þá hvitu,” svara
ég. Hann einn veit um farardag
og komudag, er umbreytingin
kemur. Elfas dó rétt á eftir. Ég
skrifaöi þá til hans á sinum tima
og minningargreinin komá útfar-
ardaginn i Morgunblaðinu og
Þjóöviljanum. En nú á útfarar-
degi. Gyöu kom ekkert frá vini
þeirra'Markúsi. Var þaö þetta
sem þau voru aö minna mig á
meö komu sinni til mín aö rúmi
minu. Ég svara þvi hiklaust ját-
andi. NU skal ég standa viö loforð
til Elíasar á sinum tfma.
Gyöa Gunnarsdóttir var fædd 9.
nóvember 1913 á Hellissandi,
dóttir Sigurrósar Guömunds-
dótturog Gunnars Guömunds-
sonar Hjaltalins. Voru þau hjón
bæði ættuö af Skógarströnd og
hann var afkomandi séra Jóns
Oddssonar Hjaltalins á Breiða-
bólstað. Til 5 ára aldurs ólst Gyöa
upp hjá foreldrum sinum, en þá
lést móöir hennar. ólst hún eftir
það upp hjá föðursystrum si'num,
á Hellissandi, Múlanesi og viö
innanveröan Breiöafjörö og slðan
hjá vandalausum i ólafsvik og á
Brimilsvöllum. Frá Brimilsvöll-
um fermdisthún og varþar siðan
vinnukona og hjá Jóni Gislasyni i
Ólafsvík. I Ólafsvilc kynntist hUn
ungum manni, Randver Richter
Kristjánssyni og gengu þau i
hjónaband 14. mai 1932 og stofn-
uöu sitt hdmili þar. Börn þeirra
urðu 5 og komust 4 til fulloröins-
ára en eittlést á 10. ári. Hinn 28.
mai 1937er gengið til máltíöar um
hádegi, þaö er fagurt veöur,
blæjalogn. Sól og hiti. Þau hjón
ræöa sin á millihvaö sé til matar i
kvöld. Á þessu má sjá hver fá-
tæktin var á þessum timum.
Randver veröur svarafátt þrátt
fyriraö þar fór maöur, sem ekki
dró af sér, hvort sem unniö var i
landi eöa á sjó, en sjómaöur var
hann.
Þegar hann stendur upp frá
boröi veröur honum aö oröi:
„Hvernig væri aö reyna eggja-
töku I dag fuglinn er aö byrja aö
setjast upp.” Svo veröur þaö end-
irinn á aö Randver fer til eggja-
töku um daginn. Hér fór hann
sina siöustuferð aöheiman. Hann
hrapaði i klettum og lét lifiö um
kvöldiö. Þegar þetta á sér stað
gengur Gyöa meö yngsta barn
þeirra hjóna. A þeim árum voru
möguleikar ekkna ekki stórir.
Þegar Gyða er oröin ekkja fær
hún i ekknabætur á mánuöi kr.
106,04. A þessu átti hún að fram-
fleyta heimilinu. En Gyöa brást
ekki skyldu sinni. Hún teröist við
þessar a östæður af hörku, elju og
dugnaöi, sem einkenndi hana alla
tið og lét hvergi deigan siga, þótt
hjartanu blæddi. Hún haföi engin
efni á aö kaupa kol til eldiviöar,
svo hún tók upp mó fram i f jalli i
samvinnu við hjálpsama ná-
granna. A sumrin varö hún að
bera á bakinu móinn framan úr
fjalli og heim. Einnig hlóö hún
upp I hrauka mó tilaö eiga vetr-
arforöa. Þaö má einnig geta þess
hér, að allan þvott frá heimilinu
varð hún aö fara meö i ána þar
sem rafstööin er og allt borið á
höndum, aö heiman og heim.
Gyða sagöi mér: „Þetta var ekki
aðeins mitt lif. Þetta var lif allra
kvenna,semstóöu isömusporum
og ég. ” i Þar aö auki var gripin öll
sú vinna sem bauöst til að reyna
að sjá sér og sinum farboröa.
Gyða varö ekkja abeins 24 ára
gömul og vinamissirin þungur,
sem gefur aö skilja. Þarna stóö
hún uppi meö hinn unga barna-
hóp. Það er ekki öllum gefið að
bera slikt mótlæti, en sem betur
fer leysti Gyða það hlutverk með
sæmd. Tveimur árum siöar hóf
hún búskap meö Eliasi Þórarins-
syni sjómanni, sem gekk hinum
fööurlausu börnum i fööur stað.
ÞeimEliasiog Gyöuvarö6 barna
auöið, sem öll eru á lifi, ólu þess
upp aö auki eina fósturdóttur og
ætíö var hjá þeim rióg hjartanlm.
Það var Gyöu mikiö happ, að
Elias var eftirsóttur verkamaöur,
hvort heldur var unnið á sjó eöa
landi og þvi til sönnunar má
benda á, aö um árabil var hann á
sjó frá ólafsvik með þeim skip-
stjórnarmönnum Viglundi Jóns-
syni á Fróöa, Halldóri Jónssyni á
Vikingi og Guölaugi Guömunds-
syni á Glaö: landsþekktum afla-
mönnum. Elias var einnig feng-
sæll sjálfur, er hann réri til sjó-
fanga á eigin fleyi, þótt stærðinni
væri ekki fyrir að fara er farar-
kostinn varðaði. Þegar þau fara
frá Ólafsvik hafa þau komið upp
10 mannvænlegum börnum. Hér
skal sýnt fram á eitt litið dæmi til
viöbótarumlifþeirra og baráttu i
Ólafsvik: Bakkabær hét hús
þeirra litiö og aö falli komiö.
Hreppurinn var beöinn um aöstoö
af þeim eins og öðrum er svona
var ástatt fyrir þá. Sú aðstoö var
vægast sagt naumt skömmtuö.
Ekknastyrkurinn stóðsem trygg-
ing og hjálpin frá hreppnum var
endurgreidd. En þeir heiðurs-
menn, sem veittu þeim hjálp við
að endurreisa Bakkabæinn, tóku
ekkert fyrir sitt framlag, en þaö
voru þeir Standór Bjarnason og
Hans á Keldulæk. Gyöa óskaöi
eftir þvi' á slnum tima, er ég
minntist Elisar, aö Ólafs-
vikingum yrðu færðar sérstakar
þakkir fyrir hjálpfýsi viö þau
Elias og veitta aöstNi á einn eöa
annan hátt viðaö koma svo giftu-
samlega upp sinum stóra barna-
hópi. Sú ósk skal endurtekin hér
þegar Gyöa er kvödd á sama hátt
af mér og Elias heitinn á sinum
tima. Þau skulduðu engum neitt,
þegar frá Ólafsvik var fariö og
haldiö til Hafnarfjaröar eftir 23
ára búskap i ólafsvik. Þegar þau
koma til Hafnarfjarðar þurfti aö
brjóta sér braut og ryðja sér nýj-
an farveg á ókunnum slóöum.
Þaö var þá sem Elias kom til min
og áminnti mig um loforö, sem ég
haföi gefiö honum á sinum tima,
erhann greiddi götumina i Ólafs-
vik á farsælan hátt, þar sem ég
var ókunnugur öllum þar.
Þegar þetta var voru þau að
festa kaup á húsi þvi, sem þau
keyptu viö Tjarnarbraut i
Hafnarfiröi. Ég fór heim til Gyöu
og Elisar, og þar voru málin
rædd. Þar geröist ég trúnaöar-
maður þeirra i einkamálum og
var þaö ætiö siöan, þegar þau
óskuöu þess viö mig. Ég greiddi
götu þeirra eftir bestu getu. Gekk
fyrir menn i þeim lánastofnunum
bæjarins, þar sem þau þekktu
ekki til, og áhrifamenn I bæjar-
málum. Oröheldni þeirra Gyöu og
Eliasar var slik að hún brást
aldrei það get ég staðfest hvar
sem er. Enda kom þaö sér vel er
Elias heitinn missti heilsuna á
miöjum aldri og var þá
timum saman á sjúkrahúsum og
undir læknis hendi. Þá reyndi á
Gyðu þegar hUn var aöalfyrir-
vinnan á heimilinu dögum og
mánuðum saman. Hér fór sannur
kvenskörungur, þar sem Gyöa
Gunnarsdóttir kom og fór. Menn
tala um i dag, að gott sé aö eiga
digrar sparisjóös- og bankabæk
ur á slikum stöðum. Það er lika
fjársjóöur og ekki siðri ef á þarf
að halda að eiga lánstraustiö og
alþýöuheimili geta aldrei átt slika
sjóði af eigin vinnu. Þvi er láns-
traustiö alþýöufólki, hvar sem
það kemur og fer, gulls igildi. Og
þaö var gæfumerki þeirra Gyöu
og Eliasar, hvar sem þau komu
og fóru. Kjörin voru erfib, stund-
um þegar skilning og kærleika
skorti. En erfiðleikarnir voru
sigraðir og þegar upp er stabib
leikur birta ofar hverri kröfu.
Gyða var mikil verkkona. HUn
ólst upp viökröpp kjör, þau kjör
geröu hana svoli'tið beiska, en
stolta. Hún vildi horfa framan i
heiminn meö reisn. Eftir komu
sina til Hafnarfjarðar stundaði
hún vinnu, þar sem þurfti að AlUa
að þeim sem skorti þrótt, og i
þeim anda starfaði hún á Sól-
vangi og St. Jósefsspitala i nær 20
ár. Gyöa naut ekki mikillar
menntunar i uppvexti, en hún
ávaxtaði sitt pund, var stálminn-
ug, greind, úrræðagdð og börnum
sinum einstakur félagi. Hún sktíp
þeim ekki aðeins fordæmi, hún
gaf hlutdeiid i sjálfri sér og ekki
aðeins þeim, heldur og öllum
sinum afkomendum sem orðnir
eru 73, en af þeim eru 71 á lifi.
Göfugu og stórbrotnu lifi er
lokið. Hér er stiklaö á stórbrotnu
lifi þeirrar kynslóðar sem nú er
að kveðja. Ég kveö þessa sæmd-
varvini mína með einlægum
söknuöi og færi aðstandendum
þeirra einlægar samúðarkveöjur.
Kvenskörungurinn, Gyða
Gunnarsdóttir, hefur lokið sfnu
dagsverki með sæmd. Mér hefur
verið tjáö frá þeim, sem á undan
okkur hafa fariö yfir móöuna
miklu: Aö deyja sé þaö dýr-
mætasta sem fyrir okkur geti
komið, gagnvart þvi sem viö
lifum. Og I þeim anda efni ég
fyrirheit til mins látna og trausta
vinar, Eliasar Þórarinssonar sjó-
manns frá Ólafsvik. Hafiö þökk
fyrir allt, sem þiö voruð mér, ein-
lægir vinir.
Hafnarfiröi 7.desember 1981.
Markús B. Þorgeirsson,
skipstjóri.