Þjóðviljinn - 24.06.1982, Blaðsíða 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 24. júni 1982
^ Húsbóndavaldiö yfir matinu hefur flust yfir á
Utflutningsmat á saltfiski fiskeigendur og ekki staöiö við þau fyrirheit sem
------------------- voru forsenda breytingarinnar.
Mistökin koma
ekki á óvart
Frá því hef ur verið skýrt
opinberiega i útvarpi og
blöðunri/ að mistök hafi
komið fram i gæðamati á
saltfiski, sem nýlega var
sendur til Portúgal. Þegar
slikt sem þetta kemur
fyrir í okkar fiskút-
flutningi/ þá veldur það
að sjálfsögðu margvísleg-
um skaða og er mikill álits-
hnekkir fyrir okkur sem
fiskvinnsluþjóð. Það verð-
ur þvi ekki hjá því komist
nú/ að þetta mál sé
krufið til mergjar, og
helstu orsakir mistakanna
gerðar heyrum kunnar.
Það er nefnilega svo í
þessu máli sem öðrum
málutri/ að orsakir valda
afleiðingum/ og framhjá
því lögmáli kemstenginn.
Og mun ég nú rekja að-
draganda mistakanna.
Húsbóndavald
fiskeigenda
Þann 26. febrúar 1973, á meðan
Fiskmat rikisins var ennþá að
störfum, þá var reglugerö um út-
flutningsmat á saltfiski breytt
þannig vegna þrýstings frá salt-
fiskframleiðendum að eftir breyt-
inguna máttu þeir ráða sjálfir til
sin matsmenn. En fyrir breyting-
una þá var það Fiskmat rikisins
og yfirfiskmatsmenn þess einir,
sem réðu matsmennina til fisk-
éigenda, enda verður fiskmats-
maður við útflutningsmat að vera
óháður dómari og gæta jafnt
hagsmuna kaupenda sem selj-
enda, á hvorugan má halla. Fisk-
matsstjóri gekk inn á þessa
breytingu á reglugeröinni gegn
þvi, að Fiskmatiö fengi 5-7 fisk-
matsmenn til starfa, sem hefðu
það hlutverk að fara út á vinnslu-
stöðvarnar og vinna með mats-
mönnum og samræma hjá þeim
gæðamatið. Við þetta fyrirheit
hefur hinsvegar ekki verið staðið
ennþá. Engir fiskmatsmenn
ráðnir I þetta hlutverk. Ráðning
slikra manna var algjör forsenda
þess að þetta væri forsvaranlegt.
Við breytinguna á reglugerðinni
slaknaöi á þeirri stjórnun sem
yfirfiskmatsmenn höfðu áður haft
á gæðamatinu gegnum persónu-
leg kynni við matsmennina og
ráðningu þeirra til matsstarfa.
Húsbóndavaldið var með breyt-
ingunni að nokkrum hluta fært frá
matsstofunni yfir til fiskeigenda
sjálfra, sem nú ráöa matsmönn-
unum. Að fengnu þessu hús-
bóndavaldi, þá fór lika að bera á
þvi að fiskeigendur gleymdu
stundum að láta matsstofnunina
vita, þegar þeir létu hefja störf
við útflutningsmat á stöðvum sin-
um. En það á að gera án undan-
tekningar samkvæmt gildandi
reglugerð.
Ákvæðisvinna við fisk-
pökkun
En það var ekki nóg, að þetta
leiddi til óæskilegrar slökunar á
útflutningsmati á saltfiski, heldur
yfirfærðust lika hin neikvæðu á-
hrif breytingarinnar yfir á út-
flutningsmat á skreiö, þar sem
sömu menn framkvæma hvoru-
tveggja matið. Samtök fiskmats-
manna vöruöu við þessari breyt-
ingu á reglugeröinni, og alveg
sérstaklega, þegar þeir sáu að
ekki var staðið við það fyrirheit
sem Fiskmatsstjóra var gefið um
sérstaka fiskmatsmenn til eftir-
lits og samræmingar á gæðamat-
inu, sem hefði getað dregið úr
hættunni á mistökum. Um tveim-
ur árum eftir þessa örlagaríku
breytingu var svo Fiskmat rikis-
ins lagt niður sem stofnun ásamt
sildarmati en Framleiöslueftirlit
sjávarafurða tók við hlutverki
þeirra ásamt þeim slæma arfi
sem fólst i áðurnefndri breytingu
á saltfiskreglugerðinni. Þessu til
viðbótar sem Fiskmatsmannafé-
lagi Islands þótti ærið nóg, þar
sem breytingin verkaði neikvætt
á útflutningsmatiö, þá hafa fisk-
eigendur tekiö upp einskonar á-
kvæðisvinnu viö fiskpökkun á
saltfiski og skreið. Þetta hefur
verið framkvæmt þannig, að þeg-
ar viðkomandi pökkunargengi
hefur pakkað ákveðnum pakka-
fjölda sem viröist ákveðinn af
fiskeigendum þá er dagsverkinu
lokið hjá pökkunarfólkinu og það
fær daginn greiddan til kl.7 að
kvöldi. Nd vita allir sem eitthvað
þekkja til útflutningsmats á salt-
fiski og skreið, að afköst við mat-
ið sjálft geta verið mjög misjöfn,
og fer það mest eftir gæðum og
stærö fisksins, svo og lika þvl
hvort miklu eða lítlu þarf að kasta
frá af fiski, sem ekki fer gæða-
metinn til vigtarmanns. I erfiðum
fiski þá getur staðið upp á mats-
manninn að hann hafi nægjanlega
mikið af metnum fiski handa
„akkorðsfólkinu”. Mest af þeim
saltfiski sem nú er kominn til
Portúgal sem rangt og illa metinn
fiskur, og frá hefur verið sagt I
fjölmiðlun^ er frá Vestmannaeyj-
um eða svo var staðhæft i frétt-
um.
Mistökin munu halda á-
fram
Ég hef leitaö mér upplýsinga
um matstilhögun á þessum fiski
og er hún sögð þessi, eftir örugg-
um heimildum. Afköst pökkunar-
gengis á dag hefur veriö miðað
við 400 pk af fiski, með 2 mats-
mönnum, og það metið sem dags-
verk frá kl.8 að morgni til kl.7 að
kvöldi, hvenær svo sem framan-
greindri pakkatölu hefur verið
náð. En þessari umsömdu „akk-
orðspökkun” hefur verið lokið i
Vestmannaeyjum eftir þvi sem
mér hefur verið tjáð klukkan 2-3 I
eftirmiðdag.
Með svona lagaöri matstilhög-
un getur útflutningsmat aldrei
oröið öruggt, eins og það þarf og
verður að vera. Þetta vandamál
hefur veriö til umræðu á aðal-
fundum Fiskmatsmannafélag Is-
lands siðustu árin og tillögur þar
samþykktar og sendar sjávarút-
vegsráöuneytinu, sem ætlað var
að gæti komið i veg fyrir mistök i
útflutningsmatinu eða minnkað
þau, eins og nú hafa fram komið i
umræddri saltfisksendingu til
Portúgal. Margendurtekinni að-
vörun okkar hefur hinsvegar ekki
veriö sinnt af ráðuneytinu; þvi er
nú komið sem komið er.
Ég hef rætt þetta mál við yfir-
menn i Framleiðslueftirliti sjáv-
arafurða og þeim er þetta vanda-
mál ljóst ekki siöur en okkur, sem
höfum verið I forsvari fyrir fisk-
matsmenn. En á meðan sjávar-
útvegsráðuneytið aðhefst ekkert
raunhæft i málinu, þá getur varla
orðið mikil breyting á þessu til
batnaðar. Mistökin hljóta að
halda áfram, svo lengi sem ekki
er reynt i alvöru aö taka fyrir or-
sakir þeirra.
Samþykktir fiskmats-
manna
Eftirfarandi samþykktir voru
sendar sjávarútvegsráðherra i
bréfi 28. okt. 1981.
„Aðalfundur Fiskmatsmanna-
félags Islands haldinn 24. okt.
1981 samþykkir að fara þess á leit
við sjávarútvegsráðuneytið að
reglugerð um útflutningsmat á
saltfiski verði breytt þannig að
Framleiðslueftirlitið ráði alla
menn til matsstarfa, i stað þess
að fiskeigendur mega gjöra það
nú. Sú tilslökun, sem á sinum
tima var gerö á saltfiskreglu-
gerðinni, hún hefur siðan bitnað,
ekki aðeins á útflutningsmati á
saltfiski, heldur lika skreiðar-
mati, þar sem sömu menn annast
hvorutveggja.
Það er von félagsins, að sjáv-
arútvegsráðuneytið sjái sér fært
að koma þessum málum i viðun-
andi horf. En það teljum við leið-
ina til þess að Framleiðslueftirlit
sjávarafurða fái meira vald við
framkvæmd á matinu heldur en
það hefur nú samkvæmt gildandi
reglugerð um útflutningsmat á
saltfiski.
Þá fer félag okkar fram á það,
að allt mat á saltfiski og skreið
verði framkvæmt af tveimur
matsmönnum, i stað eins manns
nú i flest öllum tilfellum. Þetta er
sama tilhögun og nú viðgengst
hjá aðalkeppinautum okkar Is-
lendinga á fiskmörkuðunum.
Samskonar tilhögun var gildandi
hér á Islandi við útflutningsmat,
þar til slakað var á framkvæmd-
inni fyrir nokkrum árum.”
Þá var eftirfarandi tillaga einn-
ig samþykkt á fundinum og send
ráðherra.
„Aðalfundur Fiskmatsmanna-
félags Islands, haldinn 24. okt.
1981, skorar á sjávarútvegsráð-
herra að gera Framleiðslueftirliti
sjávarafurða það kleift fjárhags-
lega, að ráða nú þegar og ekki
siðar en um næstkomandi ára-
mót, ekki færri en fjóra fiskmats-
menn sem Framleiðslueftirlitið
getur sent á matsstöðvar til
vinnu, leiðbeiningar og þjálfunar
við framkvæmd matsins og til
samræmingar á útflutningsmat-
inu. Þetta telur félagið svo að-
kallandi nú, að allur dráttur á
framkvæmd þessa atriðis getur
að mati okkar valdið ófyrirsjáan-
legum skaða á mörkuðunum.”
Bréf okkar endaði svo þannig,
eftir aö við höfðum rökstutt tillög-
urnar.
„Fiskmatsmannafélag tslands
telur það skyldu sina, ekki aðeins
að benda á hættuna, sem er þvi
samfara að framkvæmd útflutn-
ingsmatsins er ekki viðunandi að
okkar dómi, heldur viljum við
lika að ráöuneytið sé þess meðvit-
andi, að þessi hætta fer vaxandi,
og af þeirri ástæðu er þetta bréf
skrifað.”
Allt situr viö það sama
Þegar svo ekkert var gert i
málinu frá hendi sjávarútvegs-
ráðuneytis, þá itrekuðum við
þetta aftur i bréfi til ráðuneytis-
ins, dagsettu 1. mars 1982. En allt
situr við það sama. Og nú hefur
þvi miður slys skeð i útflutnings-
matinu, og enginn veit nú um
þann beina og óbeina skaða sem
j það kann aö valda. Fiskmats-
mannafélag Islands telur það i
verkahring sinum, að stuðla að
faglegu óháðu útflutningsmati
sjávarafurða á hverjum tima,
þar sem matsmaðurinn er fagleg-
ur dómari um gæði vörunnar, ó-
háður bæði seljanda og kaupanda
við verk sitt. A þessu teljum við
hinsvegar að séu nokkrir ann-
markar nú, og hef ég bent á þá
hér að framan. Veröi áfram ekki
tekið neitt tillit til þeirra breyt-
inga sem Fiskmatsmannafélag
Islands telur að þurfi að gera til
aö tryggja betra og öruggara út-
flutningsmat, þá lit ég þannig á,
að verið sé að bjóða þeirri hættu
heim, að mistök i útflutningsmat-
inu endurtaki sig æ ofan i æ. En
það er einmitt þetta sem félagið
hefur verið að reyna að fyrir-
byggja með skrifum sinum og til-
lögum til ráðuneytisins.
Nú reynir á, hvort nægjanlegur
manndómur er fyrir hendi, til að
tryggja faglegt, óháð útflutnings-
mat i framtiöinni. En til þess aö
það megi takast, sem allra fyrst,
þá þarf rikisvaldið að styrkja
Framleiðslueftirlit sjávarafurða
sem matsstofnun, frá þvi nú er.
Reykjavík 14. júni 1982
Jóhann J.E. Kúld,
ritari Fiskmatsmannafél. tslands
KONSER'rrEJA
SUURIA JOUKKOESITYKSIA
SEMINAARI
KANSAINVÁUSYYTTA
Suomcn Työvuen MusiikkiiiiUo
Plakat norræna alþýðutónlistar-
mótsins i Pori.
Norræna alþýðu-
tónlistarmótið haldið
í Pori í Finnlandi
Tveir kórar
frá íslandi
Samkór Trésmiðafélags
Reykjavikur undir stjórn Guðjóns
iB. Jónssonar og Kór Starfs-
I mannafélags Álafoss undir stjórn
'Páls Helgasonar taka þátt i nor -
ræna alþýðutónlistarmótinu sem
haldið verður i Pori i Finnlandi
dagana 1. til 4. júli.
Þetta er i annað sinn sem Is-
lendingar eru með i móti af þessu
tagi, en 1977 voru Lúðrasveit
verkalýðsins og kór Trésmiöa-
félagsins meðal þátttakenda i
Osló. Mót þessi eru haldin fjórða
hvert ár og er búist við 8—10 þús-
und þátttakendum i Pori. Eftir að
norræna mótinu lýkur munu is-
lensku hóparnir ferðast um Finn-
land og til Rússlands. Heim
verður komið 12. júli.
Nordiska arbetarsángar- och
musikerforbundet, Tónlistarsam-
band alþýðu á Norðurlöndum, var
stofnaö i Gautaborg árið 1947 með
þátttöku tónlistarsambanda
verkafólks frá Finlandi, Sviþjóð,
Danmörku og Noregi. I samband-
inu eru nú um 12 þús. félagar.
Frá 1947 þar til nú hefur sam-
bandið staðið fyrir sjö tónlistar-
mótum, en á siðari árum hefur
sambandið einnig staðið fyrir
norrænum menningarmálaráð-
stefnum og námskeiðum. Var ein
slik ráðstefna haldin hér á landi
dagana 10.-16. sept. 1979 i Olfus-
borgum.
Arið 1975 hafði NASMF sam-
band við Menningar- og fræðslu-
samband alþýöu og óskaði eftir
fulltrúum á ráðstefnu það sama
ár. Samskonar ráðsteina var
aftur haldin 1976. Fulltrúar frá
M.F.A. L.V. og S.T.R. sóttu
þessar ráðstefnur og árið 1976 28.
september var Tónlistarsamband
alþýöu stofnað með þáttöku þess-
ara sömu aðila. Nú eru aðilar
sambandsins 4, þvi snemma árs
1981 gerðist Kór Starfsmanna-
félags Álafoss aðili að samband-
inu.
Auk þátttöku i norrænu tón-
listarmótunum hefur TÓNAL
þrisvar tekið þátt i samnorrænni
útvarpsdagskrá sem send hefur
verið út samtimis á öllum
Norðurlöndunum 1. mai.
Markmið TONAL er skv. lögum
þess:
— að efla áhuga fólks fyrir tónlist
og tónlistariðkun .
— að vinna að auðugra menn-
ingarlifi og félagslegum þroska
fólks i samræmi við markmið og
starf verkalýðssamtakanna
— að hvetja fólk innan verkalýðs-
félaganna til þátttöku i tónlistar-
starfi svo sem með stofnun kóra
og hljómsveita
— að sameina i eitt samband þá
kóra og þær hljómsveitir er vinna
vilja að markmiðum sambands-
ins.
Þeir kórar, hljómsveitir eða
tónlistarhópar áhugafólks sem
: viðurkenna lög og reglur sam-
bandsins geta gerst aðilar að þvi.
Núverandi formaður TONAL
er Torfi Karl Antonsson.