Þjóðviljinn - 25.08.1982, Qupperneq 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur. 25. ágúst. 1982.
ÞJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds
hreyfingar og þjóðfrelsis
Ctgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ólafsson.
Fréttastjóri: Þórunn Siguröardóttir.
úmsjónarmaður sunnudagsblaðs: Guöjón Friöriksson.
Auglysingastjóri: Svanhildur B jarnadóttý-.
Afgreiðslustjdri: Baldur Jónasson
Blaðamenn: Auöur Styrkársdó'tir, Helgi Ólafsson
Magnús H. Gislason, Olalur Gislason, óskar Guðmundsson,
Sigurdór Sigurdórsson, Sveinn Kristinsson, Valþór Hlööversson.
íþróttairéttaritari: Viöir Sigurösson.
Útlil og hönnun: Andrea Jónsdóttir Guðjón Sveinbjörnsson.
l.jósmvndir:Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Ilandrita- og prófarkalestur: Elias Mar.
AugKsingar: Hildur Kagnars, Sigriður H. Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa: GuörUn Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson.^
Afgreiðsla: Bára Siguröardóttir, Kristin Pétursdóttir.
Simavarsla: Sigriöur Kristjánsdóttir, Sæunn óladóttir.
Ilúsmóöir: Bergljót Guöjónsdóttir.
Bflstjóri: SigrUn Báröardóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar
SigUrmundsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen
Jónsdóttir.
útkeyrsla. afgreiðsla og auglýsingar: SiðumUla 6,
Revkjavik, simi 8ISJ3
Prentun: Blaðaprent hf.
Stjórnin stendur
• Þegar Morgunblaðið kom út sl. sunnudag mátti
lesa þar stóra fyrirsögn yfir þvera baksíðu blaðsins:
„Stjórnin riðar til falls"!
• Það leyndi sér ekki fögnuðurinn í þessari ,,frétt"
Morgunblaðsins, gleðin yfir því, að nú væri loks að
splundrast og það á næstu klukkustundum sú ríkis-
stjórn, sem „blað allra landsmanna" hafði formælt
daglega frá þvi hún fyrst var mynduð.
• En viti menn. Áður en Morgunblaðið, með sinni
stóru fyrirsögn, kom í hendur lesenda að morgni
sunnudags, þá hafði tekist í ríkisstjórninni fullt sam-
komulag um víðtækar ráðstafanir gegn aðsteðjandi
efnahagsvanda, og „gleðifrétt" Morgunblaðsins að
engu orðin.
• Sagt er að kötturinn haf i níu líf. Það skyldi þó ekki
vera, að ríkisstjórnin eigi þau a.m.k. tíu, og lifni við í
hvert skipti sem Morgunblaðið dæmir hana feiga.
• Auðvitað hafa verið uppi innan ríkisstjórnarinnar
og eru enn nokkuð ólík sjóinarmið varðandi það
hvernig jafna skuli niður á landsmenn þeim byrðum,
sem bera verður vegna mikilla áfalla, sem okkar
þjóðarbúskapur hefur orðið fyrir.
• Þar hefði Alþýðubandalagið vissulega viljað
ganga mun lengra í kjarajöf nunarátt svo sem tillögur
þess bera með sér. En versti kosturinn hefði þó verið
sá, að hlaupast frá vandanum og skilja sviðið eftir
autt fyrir leiftursóknarlið íhaldsins og fylgifé þess úr
Alþýðuf lokknum.
• Að svo miklu leyti sem hægt er að merkja nokkra
skiljanlega meiningu í ádeilum stjórnarandstæðinga á
efnahagsaðgerðir ríkisstjórnarinnar, þá snúast þær
ásakanir fyrst og fremst um það, að kjörin séu með
þessu ekki skert nægilega mikið. Sá maður mun líka
vandfundinn, sem í raun trúir því, að ný ríkisstjórn á
vegum stjórnarandstæðinga hefði verið Ifklegri en sú
sem nú situr til þess að verja lífskjör almenns launa-
fólks fyrir boðaföllum heimskreppunnar, sem æðir
yfir löndin.
• Það þætti ekki merkileg hreppsnefnd í einu
sveitarfélagi, sem gæfist upp og segði bara af sér, ef
óvæntan f járhagsvanda bæri að höndum hjá viðkom-
andi sveitarfélagi. Fáir biðja um slíkar hrepps-
nefndir.
• Og það væri heldur ekki merkiieg rikisstjórn, sem
gæfist upp við að stjórna landinu, þegar óviðráðanleg
áföll dynja yfir og alvarlegan vanda ber að höndum.
Það er einmitt þá fyrst, sem reynir á, — þá fyrst sem
kemur i Ijós hvað menn duga, hvort sem er í sveitar-
stjórn eða i rikisstjórn.
• Það var bæði ósk og von forystumanna stjórnar-
andstöðunnar, að núverandi ríkisstjórn gæfist upp
frammi fyrir hinum mikla efnahagsvanda. Þessum
herramönnum hefur ekki orðið að ósk sinni. Þess
vegna sitja þeir nú í sárum. Þótt margir haf i gagnrýnt
einstaka þætti í víðtækum efnahagsaðgerðum rikis-
stjórnarinnar, þá hafa hins vegar fáir tekið undir
kröfur þingflokka stjórnarandstöðunnar um það að
stjórnin fari frá. Það er athyglisvert.
• Á Alþingi á ríkisstjórnin að vísu ekki tryggan
stuðning nema f rá 31 af 60 þingmönnum, og dugar sá
meirihluti ekki til þess að koma fram lagabreyting-
um.
• Endanlega mun reyna á stöðu mála í þessum
efnum á Alþingi í vetur, og því skal ekki trúað f yrr en
fullreynt er, að stjórnarandstæðingar allir sem einn
kjósi f remur að stef na hér málum í allt að 100% verð-
bólgu á síðari hluta næsta árs ásamt gífurlegum við-
skiptahalla heldur en hitt, að greiða óhjákvæmilegum
viðnámsaðgerðum leið í gegnum þingið.
• Stjórnarandstæðingar eiga ekkert frítt spil í þess-
um efnum. Þeir verða líka að sýna lit. Það verður
máske spurt um þeirra tillögur. Þær hafa ekki sést
enn, nema í hálfkveðnum vísum. Þeir flokkar, sem
hlaupist hafa f rá öllum vanda og viljað gera sig dýrð-
lega með þeim hætti hafa ekki átt upp á pallborðið hjá
kjósendum í undanförnum kosningum, og má i þeim
efnum minna á fylgishrun Samtaka frjálslyndra í
kosningunum 1974 og Alþýðuf lokksins 1979. Núverandi
stjórnarandstæðingar ættu líka að skoða hug sinn vel
áður en þeir ofbjóða kjósendum með enn frekara
ábyrgðarieysi.
k.
Skriffinska
I ogskólar
• I Gárum Morgunblaösins
Ivar veriö aö fjalla um skrif-
finnsku eins og gengur. En
eins og kunnugt er þá er
• skriffinnska eitt af þvi fáa
Isem menn eru sammála um
aö fordæma, hvort sem þeir
standa til vinstri, hægri eða i
• miöju. Samt vex skriffinnska
Ieins og ekkert hafi i skorist,
enda er líka nokkuö almennt
samþykki fyrir þvi viöa um
i lönd að betra sé aö leyfa fólki
Iaö sýsla viö pappira, jafnvel
þótt óþarfir séu, en aö bæta
þeim i sveit atvinnuleys-
■ ingja.
| Einhæfing og
samhæfing
En i þessum fyrrnefndu
‘ gárum var veriö aö tala um
skólakerfið. Og Elin Pálma-
dóttir tók þá dæmi frá út-
löndum, sem vonlegt er. Hún
sagði m.a.:
,,t blööunum i Bretlandi og
Frakklandi voru i vor, er ég
J var þar á ferð, ofarlega á
baugi deilur og fólkið aö risa
gegn einhæfingunni og sam-
hæfingunni i skólakerfinu. I
Bretlandi telja margir að
gæöum námsins hafi hrakaö
og krafist var stuönings við
sjálfstæðari skóla og fjöl-
breyttari...”
Sveigjanleikinn
er meiri
Vanalegt er að bæta viö
slik tiöindi athugasemdum
um aö einnig hér á landi séu
menn þreyttir á „samhæf-
ingu” og þvi að „gæöum
námsins hefur hrakað”. En
1* þaö er furðu sjaldgæft að
menn taki eftir þvi, aö hvert
sem menn nú annars halda
- að stefni meö andlegt og
* þekkingarlegt ásigkomulag
Inemenda i skólum hérlendis,
þá búa þeir viö miklu meiri
fjölbreytni, sveigjanleika og
1 fleiri vaikosti en fyrir svo
Isem þrem fjórum ára-
tugum — þegar margir
halda aö ýmsar fornar
■ dyggðir hafi enn verið við
Ilýöi. t þann tið voru allir meö
sömu námsbækurnar i svo til
öllum fögum um allt land i
J öllum hliöstæöum skólum.
I Kennsluhættir allir voru
I mjög steyptir i sama mót.
I Fábreytni var mikil til
J dæmis i menntaskólum, að
I ekki sé talaö um lægri skóla-
I stig.
» Siðan þá hefur margt
J gerst, sem fyrr segir. Það
I hafa verið geröar margar
I tilraunir og breytingar og
I allar sjálfsagt mjög vel
J meintar. Ef menn eru óá-
I nægöir meö árangurinn þá
I ættu þeir aö leita ástæöunnar
I einhversstaöar annarsstaðar
I’ en i tiskufrösum um „fór-
sjár- og miðstýringar-
stefnu”. Sé rangt spurt
hljóta öll svör aö verða i
* skötuliki.
I
hlippt
Hvað er að?
„Á meðan þjóðir heims hafa
verið að berjast við að stemma
stigu við hinum samtvinnuðu
plágum, hraðfara verðbólgu og
hægfara hagvexti, hafa milljónir
manna misst atvinnu sína.
Himinháir vextir hafa lagt
þúsundir fyrirtækja að velli. Ótal
mörg félög hafa ekki verið fær um
að endurnýja löngu úreltan véla-
kost í verksmiðjum sínum. Út-
litið fyrir frekari þenslu í efna-
hagslífinu, en það hefur ætíð ver-
ið driffjöður kapítalismans, virð-
ist skyndilega orðið háskalega
svart.“
Á þessa leið hefst samantekt
sem birtist í Lesbók Morgun-
blaðsins á laugardaginn um það
leyti sem stjórnendur þess blaðs
voru að búa sig undir að fordæma
bráðabirgðalög ríkisstjórnarinn-
ar. Fyrirsögnin á grein þessari,
sem er byggð á bandaríska viku-
blaðinu Time er: „Hvað í veröld-
inni er að? Morgunblaðið, Geir
Hallgrímsson, kratarnir, kaup-
menn og margir fleiri hafa verið
að keppast við að lýsa því yfir
undanfarna daga, að þeir viti það
ósköp vel: Það er ríkisstjórnin
sem er höfuðvandinn. Efnahags-
vandi fslendinga, segja þeir, er
mestan part heimatilbúinn og
stafar ekki síst af því hve miklu
andskotans kommarnir ráða í af-
leitri ríkisstjórn. Ogsvoframveg-
is. En samantektin í Morgun-
blaðinu fer yfir mörg lönd og allt
ber að sama brunni: það er
kreppa í heiminum. Og hún er
ekki einu sinni alheimskommún-
ismanum að kenna, hvað þá
Svavari, Hjörleifi og Ragnari.
Eins ogpestin
Höfundar greinarinnar gefast
fyrirfram upp á að finna áþreifan-
lega sökudólga - kreppan er eins
og vindurinn var sagt um 1930, nú
er hún eins og bráðsmitandi pest.
Eða svo segir Moggalesbókin:
„Afturkippurinn í efnahags-
málum hefur ekki haft jafn
heimsumspannandi áhrif, allt frá
heimskreppunni miklu í upphafi
4. áratugs þessarar aldar. Þessi
kreppa geisar eins og landfarsótt,
næstum óumflýjanleg. Hún sýkir
jafnt sterk sem veik efnahags-
kerfi, stingur sér jafnt niður með-
al ríkra þjóða sem fátækra, jafnt í
lýðræðisríkjum með auð-
valdsskipulag sem kommúnísk-
um einræðisríkjum."
Það er talað með söknuði um
hagvaxtartímabilið sem stóð frá
því um 1950 og fram á síðasta ár-
atug og svo er stunið þungan með
einlægum söknuði og ráðleysi:
„Núorðið eru þessir góðu
tímar að verða að fjarlægum
minningum einum saman. Á öil-
um Vesturlöndum standa heilu
þjóðfélögin eins og steini lostin
andspænis sömu áleitnu spurn-
ingunum: Hvað fór úrskeiðis?
Hvað var það, sem gat snúið svo
algjörlega velgengni milljóna
manna við á minna en einum ár-
atug? Hvað stendur í vegi fyrir
efnahagslegum bata á Vestur-
Iöndum?“
Fátt um svör
Og höfundi verður svarafátt.
Hann endar að vísu á ráðagerð
sem oft heyrist: það á að draga úr
ríkisútgjöldum. En hann hafði
einmitt byrjað á því að við-
urkenna að þótt mikið hafi verið
Elnahagskúrva heimsins
l«k<» Ri6u>, hv«fitÍ0 **(D »6 «i f»«iö oa *un>ir *p*m«nn lcli*.«
b»gvf»xt4?tim*I»ít »tn* t>g »ink*«nt hetur óíin «ft
*ift«r» hcúm**t)rfiftldinö. komi *t tit vill atdiei *tlur
úr þeim dregið að ráði hagfræð-
inga, þá væru efnahagsmál enn
fjær því en áður að vera á bata-
vegi.
(Það er kannski ekki úr vegi að
skjóta hér að spurningartetri: Ef
hagfræðingar kapítalískra landa
keppast hver um annan þveran
við að ráðleggja öllum stjórn-
völdum og samfélögum eitt og
hið sama (að draga úr opinberri
neyslu, einkaneyslu og auka
framleiðslu og framleiðni) - hver
á þá að kaupa þann við-
bótarvarning sem menn eiga að
flytja út til að „framleiða sig út
úr“ kreppunni?)
Við lifum á krepputímum.
Sumpart eru þeir tengdir því að
góðæristíminn var tengdur miklu
bruðli með ódýra orku. Sumpart
því, að þótt kapítalistar séu
duglegir við að konra upp mikilli
framleiðslu gengur þeim bölvan-
lega að dreifa þeim Iífsgæðum
sem í vörum kunna að leynast.
Og svo mætti lengi áfram telja.
Þjóðfélög sem hafa miðað öll á-
form sín við áframhaldandi hag-
vöxt hafa ekki fundið nein ráð
sem duga til að bregðast við nýj-
um aðstæðum. Hefðbundin land-
búnaðarríki, annað undir stjórn
kommúnista, hitt undir stjórn
markaðssinna - hér er átt við Pól-
land og Argentínu - sökkva sér
nokkurn veginn jafndjúpt í
skuldafen vegna misheppnaðra
fjárfestingarævintýra.
Einu olíuauðugasta ríki heims,
Mexíkó, ríki, sem framleiðir
eftirsóttustu vöru heims í gífur-
legu magni, hefur tekist að steypa
sér í erlendar skuldir sem svarar
áttatíu miljörðum dollara (þrisv-
ar sinnum meira en t.d. Pól-
verjar) og er svotil gjaldþrota.
Margaret Thatcher ríkir sem fyrr
yfir metatvinnuleysi í Bretlandi.
Reagan forseti sem ætlaði að
lækna efnahagsmein, m.a. með
miklum skattalækkunum, hann
var að enda við að skrúfa stórlega
upp skatta.
Sannir trúmenn
Við íslendirigar, sem erum þó
lausir við atvinnuleysi, höfum svo
okkar aukavandaí horfinniloðnu,
hruni skreiðarmarkaðar og
fleiri uppákomum. En allt það -
og svo það sem áðan var á minnst
á eru smámunir. Mogginn og Al-
þýðublaðið hafa komið sér upp
einu svari og það er: það þarf að
setja bráðabirgðalög um efna-
hagsvanda af þeirri einu ástæðu
að þeir Geir Hallgrímsson og
Kjartan Jóhannsson stjórna ekki
landinu.
Mikil er þeirra trú.
- áb.
og skoríð