Þjóðviljinn - 21.10.1982, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 21. október 1982
Evren hershöfðingi forseti Tyrklands: „við verðum að fórna frelsinu...”
Starfsmenn og félagar verkalýðssamtakanna Disk fyrir rétti í Tyrklandi. Krafist hefur verið
dauðadóms yfir á annað hundrað félaga í samtökunum.
Tyrkland undlr jámhæl
„Við verðum að fórna
nokkrum
grundvallarréttindum okkar og
taka á okkur nokkra
frelsisskerðingu til þess að
varðveita öryggi og reglu meðal
þjóðarinnar”, sagði Evren
hershöfðingi og forseti
Tyrklands í ágúst s.l. er hann
kynnti hið nýja
stjórnarskrárfrumvarp, sem
leggja á fyrir
þjóðaratkvæðagreiðslu hinn 7.
nóvember næstkomandi.
Valdaglaður
forseti
Vart mun orðum aukið að hið
nýja stjórnarskrárfrumvarp boði
nokkra frelsisskerðingu fyrir tyrk-
nesku þjóðina. Meðal annars ger-
ir hún ráð fyrir að Evren muni
áfram sitja á forsetastóli næstu 7
árin með stóraukin völd. Sam-
kvæmt frumvarpinu á forseti að
vera utanþingsmaður, sem kosinn
er til 7 ára í senn. Hann hefur vald
til að stjórna með tilskipunum ef
um neyðarástand er að ræða. For-
seti skipar einnig forsætisráðherra
og getur einnig sett hann af án tillits
til vilja þingsins. Evren getur því
hæglega skipað einhvem kollega
sinna úrhernum f forsætisráðherra-
embættið. Hafi ríkisstjórn verið
felld á þingi getur forsetinn leyst
upp þingið innan mánaðar, hafi ný
ríkisstjórn ekki verið mynduð.
Foretinn skipar stjórnarskrár-
dóma og dómara hæstarétar, seðla-
bankastjóra og útvarps- og sjón-
varpsráð. Þá skipar hann alla há-
skólarektora og einnig meðlimi
„Akademíu tvrkneskrar tungu”.
Hann verðuryfirmaðuröryggisráðs
ríkisins og samkvæmt stjórnarskrá
Jper honum að hafa eftirlit með
starfi verkalýðsfélaga og skipa op-1
inberan gerðardóm, sem reyndaú
hefur verið við lýði síðan herinn1
tók völdin 12. september 1980, en
gerðardómur þessi hefur úrslita-
vald um laun, virmutíma og annað',
er varðar vinnumálalöggjög og fé-:
lagsleg réttindi. Ekki er hægt að:
áfrýja úrskurði gerðardóms þessa,>
en hann úrskurðaði launahækkanir
1979 og 1980, langt undir verð-:
bólgu, sem þá var 60% og síðan-
110.
Verkalýðsfélög
ófrjáls
Verkföll eru nú bönnuð í Tyrk-
landi, en samkvæmt hinni nýju
stjórnarskrá skulu þau leyfð - að
undanteknum pólitískum verkföll-
um og samúðarverkföllum. Hafi
, verkfall staðið lengur en 60 daga
kemur til kasta gerðardómsins að
skera úr um deilumál.
Sjálfkrafa aðild og greiðsla fé-
lagsgjalda til verkalýðsfélaga verð-
ur afnumin, og hafa fyrrverandi
starfsmenn verkalýðsfélagsins
Disk, sem nú er bannað, lýst því
yfir, að við núverandi efnahagsað-
stæður þýði aðeins þetta ákvæði
dauðadóm yfir frjálsum verkalýðs-
félögum í landinu.
Hin nýja stjórnarskrá kveður
einnig á um að verkalýðsfélög
„megi ekki vinna að neinum pólit-
ískum markmiðum eða stunda
neins konar stjórnmálastarfsemi,
og að þau megi ekki á neinn hátt
veita stjórnmálaflokkum stuðn-
ing”. Sama gildir um öll önnur
félög og stofnanir. „Frelsi til að
stofna félög er takmarkað við
fiðrilda- og frímerkjasafnarafélög”
er haft eftir vinstri-sinnuðum
stj órnarandstæðingi.
Prentfrelsi
afnumið
Þá eru ákvæði, sem segja að
Nýja stjórnarskrárfrumvarpið
sem lagt verður undlr þjóðar
atkvæðagreiðslu 7. nóvember
gerír ráð fyrir afnámi mannréttinda
og löggildingu valdstjórnarinnar
Vatn! blandað í bensín
Búnaðurinn. Mark-II
Mark-II er afar einfaldur búnaður og
samanstendur af: fláti, sem rúmar ca.
1,5 ltr. af vökva. Sérsniðinni þéttingu,
sem rennt er undir blöndunginn og hert
niður með festiboltum hans. Út úr þétt-
ingunni kemur rör og tengist það ílátinu
með gúmmíslöngu. Að lokum kemur
svo það sem mestu máli skiptir, Econo
Mix, en það er sérstök efnablanda sem
hellt er í ílátið og blönduð til helminga
með vatni.
Formúlan
Efnablandan - Econo Mix - saman-
stendur af: Acetoni, methanoli og
bindiefnum, sem fyrirbyggja of hraða
uppgufun. Þessi skammtur er blanda-
ður að tveim hlutum með vatni og fást
þannig ca. 1,3 ltr. af vökva.
Hvernig vinnur Mark-II?
Jafnframt því að vélin sogar til sín
bensínúða frá blöndungnum, þá sogar
hún um leið til sín mettaða gufu blönd-
unar í ílátinu, sem blandast bensín-
úðanum í sogtrekt blöndungsins. Ái-
hrifin eru: Fullkomnari og aflmeiri
sprenging, sem greinilega finnst t.d. í
löngum þungum brekkum.
Acetonið í blöndunni klýfur bensínúð
ann í enn smærri einingar og gerir
hann þannig brennanlegri.
Methanolið hefur sömu áhrif og blý
þ.e.a.s. það hækkar octantölu bensíns-
ins. Fyrirbrigði, sem ökumenn notfæra
sér í formúlukappakstri. Sá skammtur
methanols, sem er í blöndunni, sam-
svarar 6 octana hækkun, en þannig bætt
lætur nærri, að octantala bensínsins
samsvari þeirri tölu sem nauðsynleg er
öllum háþrýstum vélum (Premium/
Super). Áhrifin koma strax fram á bíi-
um sem hættir til að „glamra" á
kveikjunni því „kveikjuglamrið“ hverf-
ur. Hérlendis skila háþrýstar vélar
eigendum sínum ekki fullri vélaorku,
auk þess sem besíneyðslan er óeðlilega
há, því þær eru gerðar fyrir bensín með
hærra octanhlutfall. 1 slíkum tilfellum
er Mark-II veruleg bót. Vélar með
lægra þjöppuhlutfalli njóta ekki síður
góðs af, því þar er hægt að flýta
kveikjutímanum, sem gefur vélinni
mun meiri snerpu.
Vatnið mýkir sprenginguna og hefur
þannig bein áhrif á vélaraflið. Menn,
vanir vélum, munu kannast við það
fyrirbrigði að vél vinnur betur í röku
lofti en þurru. Vatnið er auk þess vel til
þess fallið að hreinsa sót í sprengirúmi
vélarinnar og því er það staðreynd, aði
vélar, sem aka með Mark-II ganga
hreinni, kæla sig betur og endast
lengur. Jafnvel kertin endast 2-3 sinn-
um lengur, þar sem ekki nær að setjast á
þau sót, og í ábendingum framleiðenda
er sérstaklega bent á, að með notkun
Mark-II sé gangsetning auðveldari. En-
slíkt er auðskilið ef vélin er laus við sót
og ekki hvað síst ef kertin eru það.
f auglýsingu, sem birst hefur í dag-
blöðunum núna undanfarið, eru bíl-
eigendur hvattir til þess að blanda bens-
ínið með vatni í því skyni að spara elds-
neytið. Útaf fyrir sig er auðvelt að
skilja, að hægt sé að drýgja bensínið
með því að blanda það með vatni en
þegar jafnframt er fullyrt að þannig
muni vélin vinna betur þá er málið orð-
ið nógu forvitnilegt til þess að kanna
það nánar.
Er hægt að blanda
vatni í bensín?
Auðvitað gengur ekki að hella vatni í
„blaðaútgáfa sé frjáls”, en blöð
megi þó ekki innihalda „ótímabær-
ar” fréttir. Hægt er að gera prentað
eða óprentað ritmál upptækt án
dóms og loka útgáfufyrirtækjum
um lengri eða skemmri tíma.
í hinni nýju stjómarskrá segir
einnig, að „sérhver eigi rétt til lífs”,
en hins vegar segir á öðrum stað að
lögreglunni sé heimilað að skjóta á
fólk ef berja þurfi niður uppþot,
hindra flótta eða framkvæmda
handtöku.
Samkvæmt stjórnarskrárfrum-
varpinu á að leyfa stofnun stjórn-
málaflokka (sem nú eru bannaðir),
með þeirri undantekningu þó, að
flokkar sem berjast fyrir kommún-
isma, fasima, klerkaveldi eða hvers
konar harðstjórn samkvæmt stefn-
uskrá eru ólöglegir.
Glundroða-
kenningin
Herforingjastjórnin hefur ávallt
lagt áherslu á að glundroðinn fyrir
valdránið 1980 hafi stafað af því að
stjórnarskráin frá 1961 hafi verið of
frjálslynd. Evrin hefur ítrekað
sagt, að hin nýja stjórnarskrá megi
ekki leiða til sama ástands og ríkti
þá. „Við Tyrkir þurfum ekki að
taka alla hluti frá Evrópu eins og
skraddarasaumaða fyrir okkur”,
sagði hann og bætti við: „Sumir
halda því fram, að verði þessi
stjórnarskrá sett í gildi muni lög-
reglan berja á dyr manna og gera
húsrannsóknir. Ef fólkið væri hins
vegar spurt, mundi svarið hljóða:
Gerir ekkert til, lögreglan er betri
en stjórnleysingjarnir.”
bensíntankinn. Hins vegar er það al-
þekkt fyrirbrigði, að bensínvélar vinna
betur í röku lofti en þurru. í heimsstyrj-
öldinni síðari voru Spitfire flugvélarnar
útbúnar þannig, að þær úðuðu vatni inn
í soggreinina þegar pína þurfti mestu
hugsanlega orku út úr vélinni. Stærri
flugvélar síðari tíma hafa svipaðan bún-
að, sem gripið er til í flugtaki, ef vélin er
■mjög lestuð og lítill vindur og/eða
brautin stutt. í því tilfelli, er einnig not-
að aceton og methanol. Á bílum með
forþjöppu (Turbo) er stundum sjálf-
virkur búnaður sem úðar vatni inn í
soggreinina við mikið álag. Pað fer því
ekki á milli mála að hægt er að hafa
veruleg áhrif á sprengikraft vélarinnar
með því að úða vatni inn á vélina. Enn
betri árangur næst ef einnig er notað
methanol og aceton. En það er með þau
efni Iíkt og með vatnið, það gengur ekki
að hella þeim í bensíntankinn.
Hvernig er reynslan?
Erlend fagtímarit, sem íslenskir bfla-
áhugamenn sækja gjarnan fróðleik í,
fara mjög jákvæðum orðum um Mark-
II. Má þar nefna blöð eins og Motor
Trend, Wheels Afield, Rv World, Ro-
ad Test, Hot Rod og Custom Van. Það
er sérlega athyglisvert, að í Japan höfðu
selst yfir 2 milljónir af Mark-II í árslok
1978 og skyldu menn nú ekki ætla, að
japanskir bílar væru eigendum
Örvœnting
Þótt málfrelsi sé nú af skornum
skammti í Tyrklandi, þá hafa
nokkrir látið í ljós álit sitt á nýja
st j ónrarskrárfrumvarpinu:
- Með frumvarðinu er frelsi af-
numið og valdstjórnin lögleidd,
sagði Atila Sav, forseti lögmanna-
félags Tyrklands.
- Frumvarpið boðar myrka tíma
fyrir dagblaðaútgáfu, sagði forseti
Félags nútímablaðamanna í Ank-
ara, Ahmet Abakai.
- Það geturengin verkalýðs-
hreyfing Iifað við þessa stjórnar-
skrá, sagði Sevket Yilmaz, formað-
ur þeirra gulu verkalýðssamtaka,
sem Evrin lét stofna eftir að hann
hafði bannað frjálsa verkalýðs-
hreyfingu í landinu. Og er þá langt
gengið, ef slíkir menn örvænta,
mætti halda.
Tyrkland
og Pólland
Það er ljóst að það er víðar en í
Póllandi, sem verkalýðsfélög berj-
ast fyrir lífi sínu. Nú sitja hundruð
verkalýðsleiðtoga og starfsmanna
verkalýðssambandsins Disk í Tyrk-
landi fyrir rétti, ákærðir fyrir undir-
róðiursstarfsemi, og hefur dauða-
dóms verið krafist yfir á annað
hundrað starfsmanna félagsins.
Það vekur athygli, þegar haft er í
huga að Tyrkland er bæði meðlim-
ur í NATO og aðili að Evrópurá-
ðinu að þessi mál skuli ekki fara
hærra í fréttum á meðan athygli er
réttilega vakin á réttindaskerðing-
unni í Póllandi, svo að ekki fer
fram hjá neinum. Eða nær réttind-
akrafan um lýðræði ekki jafnt til
allra? - ólg/Spiegel
áhyggjuefni hvað bensíneyðslu snerti.
Ummæli amerískra bíleigenda koma
heim og saman við hérlenda reynslu.
Það sýnir sig að bensíneyðslan lækkar
um 1,5-2 lítra á hundraðið og reyndar
meira í sumum tilfellum. Skammtur af
Econo Mix kostar 70 krónur miðað við
verð í október 82 og endist ca. 5000 km
svo það er auðvelt að reikna út hvað
búnaðurinn er fljótur að borga sig, því
eftir ísetningu er hann viðhaldsfrír að
öðru leyti. Eina vandamálið í þessu
sambandi er, að ekki eru til sérsniðnar
blöndungs-þéttingar í allar gerðir véla
og á það einkum við um franska, þýska
og ítalska bíla.