Þjóðviljinn - 19.03.1983, Blaðsíða 17

Helgin 19.-20. mars 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 17
i
16 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 19.-20. mars 1983 _____________________________________________________________________________________
fíætt við Jón Þorsteinsson
óperusöngvara við
hollensku óperuna í Amsterdam
Alltaf þykir okkur íslendingum
jafn ánægjulegt aö frétta af
velgengni landans út í hinum
stóra heimi og þá ekki síst á sviöi
lista. Sumir eru líka býsna
duglegir viö aö auglýsa ágæti
sitt upp hér heima og viö því er í
sjálfu sér ekkert aö segja ef þeir
síðan standa undir þeim
ágætum sem auglýst eru upp.
Aörir eru hlédrægir og láta lítið
fyrir sér fara fyrr en öllu námi er
lokið og einhver árangur hefur
náöst sem viðurkenning hefur
fengistfyrirerlendis. Mérdatt
þetta í hug, þegar mér gafst
kostur á að dvelja dagpart með
Jóni Þorsteinssyni
tenórsöngvara í Akademíu
hollensku óperunnar, þarsem
hann stundar nám, auk þess aö
vera orðinn einn af aöal tenórum
hollensku óperunnar og hefur
sungiö viö einstakan orðstír
hvert stórt hlutverkið á fætur
ööru. Jón er afskaplega
hlédrægur maður og þaö var
einungissökum
kunningsskapar okkar aö hann
veitti mér þaö viötal sem hér fer
á eftir. Ég heyrði fyrst í Jóni
Þorsteinssyni í hinni
stórkostlegu konsertför
Pólýfónkórsins til Spánar sl.
sumar en þar var ég einn af
fararstjórum kórsins áferö hans
um Spán. Jón var þá einn af
einsöngvurum kórsinsog ég
spuröi hann þá hvers vegna
hann heföi ekki látið vita meira af
sér heima á íslandi en ber vitni.
Svariövarstuttog laggott. „Ég
erað læra söng“.
Mér finnst ég standa
í skuld viö afa minn
Söng 5 ára í kirkjukór
En hver er Jón Þorsteinsson og hvernig
hófst hans söngferill?
Ég er Ólafsfirðingur og alveg frá því að
ég man eftir mér hef ég vanist tónlist, því að
á mínu heimili var mikill tónlistaráhugi og
raunar var áhugi fyrir listum þar meiri en ég
hygg að hafi verið á heimilum fólks almennt
þegar ég var að alast upp. Móðir mín var
píanóleikari og faðir minn leikari af guðs
náð. Og svo var það hann afi minn blessað-
ur, Jón Frímannsson, sem á kannski stærri
hlut að máli en nokkur annar að áhugi minn
á söng hefur alltaf verið fyrir hendi. Hann
söng í kirkjukór í 63 ár, hvorki meira né
minna og söng bassa. Ég var ekki nema 5
ára þegar hann byrjaði að taka mig með sér
í messur á sunnudögum og ég var fljótlega
látinn syngja og söng þá alt-rödd. Þá var oft
gaman og ég sé það núna að á þessu lærði ég
meira en ég gerði mér grein fyrir lengi vel.
Því finnst mér sem ég skuldi honum afa
mínum all nokkuð og greiði þá skuld best
með því að læra eins vel og verða eins góður
söngvari og hæfileikar mínir frekast leyfa.
Og svona til viðbótar má geta þess að á
mínum ungdómsárum var starfræktur
músikk-skóli á Ólafsfirði undir stjórn
Magnúsar Magnússonar og þar lærði'ég í
nokkur ár að leika á píanó, meira að segja
varð ég svo frægur að leika undir á píanó
hjá karlakórnum á staðnum. Við vorum 7
systkinin og foreldrum okkar var í mun að
láta okkur hlusta á góða tónlist og m.a.
lærðu tvær systur mínar að leika á fiðlu.
Ætlaði að læra hjúkrun
Varstu strax sem unglingur ákveðinn í að
verða söngvari?
Nei, ertu frá þér maður, ég ætlaði að læra
hjúkrun og til þess fór ég 1971 til Reykja-
víkur og hóf nám á hjúkrunarkjörsviði við
Lindargötuskólann. Óg meðal annars vann
ég á Kleppsspítalanum í 2 ár, ég hafði af-
skaplega mikinn áhuga fyrir hjúkrunar-
fræðunum. En næstum strax eftir að ég kom
til Reykjavíkur fór ég í Pólyfónkórinn,
enda var söngáhuginn alltaf fyrir hendi og
ég gerði þetta aðeins ánægjunnar vegna en
ekki vegna þess að ég ætlaði mér einhvern
frama á þessu sviði, ekki þá. Ég var 2 ár í
Pólyfón og þar kynntist ég Ingólfi
Guðbrandssyni, sem ég á óendanlega mikið
að þakka. Hjá honum lærði ég vandvirkni
við allan undirbúning tónlistarflutnings
sem hefur verið mér ómetanlegt. Ég þori
líka að fullyrða að einmitt þessi endalausa
þolinmæði og vandvirkni Ingólfs hefur orð-
ið til þess að hann hefur náð meiru útúr
Pólyfónkórnum en nokkur annar hefði get-
að gert, kórinn hefur verið á heimsmæli-
kvarða j)egar hann hefur verið bestur. Fyrir
svo utan þetta hefur Ingólfur verið óþreyt-
andi að hvetja mig til söngnáms, hann hefur
alltaf trúað á mig eins og sagt er. Það hefur
verið mér ómetanlegur styrkur.
Ég sjálfur hafði hinsvegar ekki mikið álit
á sjálfum mér sem söngvaraefni. Þess vegna
var það að ég hélt til Noregs 1973 tii frekara
náms í hjúkrun. Ég ætlaði að verða það sem
kallað er - hjúkrunardjákni - eða hjúkrun-
arbróðir - hvort sem menn vilja kaíla það.
Og í námi mínu í Noregi kynntist ég konu,
sem var að kenna hjúkrun, hún var lærð
geðhjúkrunarkona. Hún hafði verið söng-
kona og hafði iært all mikið á því sviði og
við urðum miklir vinir. Einhverja roku hef-
ur hún heyrt mig reka upp, því að einu sinni
kaliaði hún á mig og bað mig syngja fyrir
sig. Eftir það sagði hún: Nú hættir þú öllu
hjúkrunarnámi og ferð að læra söng. Ég
hélt áð hún væri að gera grín að mér og
sagði þvert nei. En hún lét sig ekki.
Og svo losnaði tími
og þá...
Ég segi það alveg satt að ég gerði það
eingöngu fyrir hana að fara í prufutíma til
frægasta söngkennara Noregs. Ég söng og
kennarinn sagði að ég hefði góða rödd en
því miður væri enginn tími laus hjá sér, sem
stæði og þá ætlaði ég bara að hætta við
þetta. En - þá losnaði tími hjá þessum
kennara, sem er kona, og hún bauð mér að
koma. Það voru raunar ekki nema 4 tímar
sem lausir voru og hún sagði að ef ég stæði
mig vel og sýndi framfarir þá fengi ég að
halda áfram. Hjá þessum kennara var ég
allt til ársins 1975, ekki samfellt, enda var
ég áfram í mínu hjúkrunarnámi, sem ég lét
ganga fyrir söngnáminu, enda varð ég að
vinna fyrir mér með náminu og hafði starf á
nóttunni í Ríkisfangelsinu í Osló.
Erfitt að gera uppá milli
Svona gekk þetta og ég var bæði í
hjúkrunar- og söngnámi og mér fór fram í
söngnum og þá tók það að togast á í mér
hvoru ég ætti að helga mig óskipt, enda fór
þetta tæpast vel saman. Það var erfitt að
gera uppá milli, nú, en svo valdi ég sönginn
og ég man vel hvað mér var órótt þegar ég
hafði tekið þessa ákvörðun og ég fór að
hugsa um það að nú væri mín framtíð undir
söngnum komin og hvað svo ef ég myndi
missa röddina eða eitthvað koma fyrir
hana? í dag sé ég ekki eftir að hafa tekið
þessa ákvörðun, en ég sakna hjúkrunar-
starfsins. Ég var svo við söngnám í Tónlist-
arháskólanum í Osló 1975/1976 og um jólin
1976 bað Ingólfur Guðbrandsson mig að
koma heim og syngja H-moll messuna með
Pólyfónkórnum, sem ég og gerði. Þarna
sýndi Ingólfur það sem oftar að hann hafði
trú á mér og Guð blessi hann ævinlega fyrir
það.
En svo fórstu frá Noregi?
Já, satt best að segja þá kunni ég aldrei
við mig í Noregi og ég ákvað að fara til
Árósa í Danmörku og var við nám á Tón-
listarháskólanum þar til ársins 1980. Árið
1979 söng ég með óperukór í Þýskalandi og
þar kynntist ég fólki frá Ítalíu sem hvatti
mig að koma þangað, sem ég og gerði og
minn ágæti vinur Júlíus Vífill, sem þar var
við söngnám, kom mér að hjá sínum söng-
kennara. Sá heitir Arrigo Pola og er mjög
frægur kennari, af mörgum frægum nem-
endum hans má nefna sjálfan Pavarotti.
Það var dýrt að læra hjá þessum fræga
kennara og eftir einn vetur var ég orðinn
skuldum vafinn og varð að hætta námi. Til
að bjarga mér fékk ég starf í óperukór í
Þýskalandi þar sem ég hafði góð laun sem
öll fóru í að greiða upp skuldir. Mig langaði
auðvitað mikið til að halda áfram námi og
reyndi sem ég gat að fá námslán eða önnur
lán sem myndu gera mér kleift að halda
náminu áfram en það tókst ekki svo ég á-
kvað að hætta námi í ársbyrjun 1980. En
fjölskyldan mín hvatti mig eindregið til að
halda áfram og þá ekki síst hann pabbi minn
blessaður og með hjálp fjölskyldunnar, sem
skrapaði saman handa mér, gat ég haldið
áfram námi veturinn 1980. En svo um
haustið virtust öll sund lokuð, en þá kynnt-
ist ég fólki frá Amsterdam, sem benti mér á
að sækja um starf í óperukórnum þar.
Eins dauði er annars brauð
Ég gerði þetta, mér var sagt að það væri
engin tenórstaða laus, en það var einhver
þrái í mér svo ég spurði, hvort ég mættí ekki
koma og prufusyngja. Alveg sjálfsagt, var
svarið en engin væri staðan. Ég söng fyrir
þá og þeir sögðu þetta mjög gott og ef ein-
hver staða losnaði, þá fengi ég hana. Dag-
inn eftir eða svo var hringt og sagt við mig
að ég væri ráðinn, það hefði einn tenórinn
veikst og yrði ekki meira með. Þarna sann-
aðist enn einu sinni að „Eins dauði er ann-
ars brauð“ eins og máltækið segir. Þarna
vann ég mér inn all mikla peninga og gat
tekið til við að greiða upp skuldir. Mér þótti
gaman að syngja í kórnum og var eiginlega
farinn að sætta mig við að verða bara
óperukórs-söngvari, sagði sem svo við sjálf-
an mig: Allt í lagi Jón minn, þú verður
ekkert meira en þetta. Samt var það nú svo
að einhver lítil draumsýn um að verða
eitthvað meira blundaði í mér og þegar mér
voru gefin tækifæri að syngja smáhlutverk í
óperuflutningi, þótt ég væri bara kórsöngv-
ari, þá ákvað ég að sækja um í Akademíu
hollensku óperunnar. Þar eru bara teknir
inn 3 nemendur á ári, ég sótti um 1981 og
var prófaður og 1. september 1982 komst ég
að, einn af þremur en nokkrir tugir söngv-
araefna sóttu um inntöku. Þetta taldi ég
vera heiður fyrir mig og að það hlyti
eitthvað að vera til í því að ég gæti orðið
meira en óperukórsöhgvari. Sjálfstraustið
hefur vaxið við þetta. Eg var svo heppinn
að fá hér einhvern þann albesta söngkenn-
ara sem ég hef verið hjá, það er bandarísk
kona sem heitir Dixie Neill. Hún er heims-
fræg á sínu sviði og hefur með meiru starfað
sem raddþjálfari hjá Metrópólítan óper-
unni, hún vann þar í ein 8 ár. Og það að
vera hjá góðum kennara er lífsspursmál.
Sjáðu til, á Ítalíu eru kannski 4 þúsund
söngkennarar en bara 4 góðir og lélegur
söngkennari getur eyðilagt hvaða söngv-
araefni sem er.
/ stórhlutverk eftir 3 vikur
Ég byrjaði í Akademíunni 1. september
sl. eins og ég sagði og þann 24. sept. var ég
kominn í stórt hlutverk í óperunni, söng þá í
óperunni „Mavra“ eftir Stravinsky og síðan
er ég búinn að fá mörg hlutverk í vetur og
framundan er konsertferðalag hjá mér víða
um Holland. (Það má skjóta því inní að
þetta konsertferðalag Jóns hófst 11. mars
sl. og er sennilega um það bil að ljúka). Ég
mun svo hafa nóg að starfa í óperunni hér
fram á sumar, auk námsins, og strax að
loknu sumarleyfi verður farið víða um Hol-
land með óperuna „Don Kíkóti" og jafnvel
er fyrirhugað að fara með sýningar á henni
til annarra landa. Ég syng þar annað aðal
hlutverkið, Sansjó Pansa.
Söngkennari Jóns, Dixie Neil, sem
Jón segir einhvern besta kennara
sem hann hefur haft.
(Hér má skjóta því inní, að Jón Þorsteins-
son hefur fengið mörg góð tækifæri í vetur,
hann hefur sungið stórt hlutverk hjá hol-
lensku óperunni, má þar nefna Madam
Butterfly óperuna, Selda brúðurin, Don
Kfkóti, Mavra og um þessar mundir er hann
að æfa hlutverk í nútíma óperu sem heitir
Schulu eftir A-Þjóðverjann Udo Zim-
mermann. Og Jón hefur fengið hreint út
sagt stórkostlega dóma fyrir frammistöðu
sína).
Nú áttu tvö ár eftir hér í Akademíunni,
ertu farinn að skipuleggja framtíðina?
Nei, alls ekki. Ég held að ef ég held rétt á
spöðunum þá ætti ég að komast vel áfram
og hafa nóg að gera. Minn draumur er að
ferðast um og syngja en í augnablikinu
hugsa ég um það eitt að taka framförum og
verða góður söngvari. Það er mér mun
meira virði að verða góður söngvari én
frægur. Og gættu að því, söngvari er aldrei
útlærður, hann verður alltaf heldur að bæta
við sig og má aldrei staðna. Líf óperusöngv-
arans er erfitt líf, hann hefur sitt hljóðfæri í
líkamanum og það myndi margur kalla það
meinlætalíf, sem lifa þarf til að skemma
ekki þetta hljóðfæri.
Megum við eiga von á konsert heima á
Islandi innan tíðar?
Ég kem og held konsert þegar ég er tilbú-
inn, ég er það ekki ennþá að mér finnst. Ég
held að vísu konsert fyrir mitt fólk hvenær
sem ég kem heim, ég skulda þeim alltaf
konsert. Eins gerði ég það mértil ánægju að
halda konsert í mínum heimabæ, Ólafsfirði
sl. sumar. Það var stórkostlegt, ég mun
aldrei gleyma þeirri stundu.
Nú ert þú búinn að vera erlendis í ein 11
ár hefurðu enga heimþrá?
Jú, hvort ég hef, og hún hefur aldrei verið
jafn sterk og í vetur, ég leið kvalir á stund-
um af heimþrá. Vissulega hefur maður oft
verið einmana í hinum stóra heimi þessi ár,
11 ár í 7 löndum, og fyllst heimþra,' en um
það þýðir ekki að tala ef ætlunarverkið að
verða góður söngvari á að takast.
En að loknu námi, ætlarðu að setjast að
heima?
Ég hef enga ákvörðun tekið um það mál,
mér líkar afskaplega vel hér í Hollandi, hér
býr gott fólk og Amsterdam er stórkostleg
borg. Ég gæti hugsað mér að setjast hér að,
ef ég tek þá ákvörðun að búa erlendis, og
það verð ég að gera ef ég ætla mér að verða
atvinnusöngvari. fslenska óperan vekur
vissulega vonir og hver veit hvað framtíðin
ber í skauti sér. Þess má og geta, að í flest-
um löndum Evrópu er mikil kreppa í lista-
lífi og þá ekki síst í óperunum. Nú er verið
að loka hverju óperuhúsinu á fætur öðru í
Þýskalandi og víðar og enginn veit hvað
tekur við á þessu sviði. Svo mikið er víst að
óperufólk hér er mjög kvíðið. Nú, en ég
hugsa ekki svo mikið um’ þessa hluti núna,
ég er á kafi í námi og vinnu, ég finn miklar
framfarir hjá mér og einbeiti mér því að
náminu og er afskaplega hamingjusamur,
sagði þessi geðþekki og stórkostlegi tenór-
söngvari að lokum.
Undirritaðan langar að bæta því við að
Jón bauð mér í heimsókn í Akademíuna og
kynnti mig fyrir ráðamönnum og kennurum
þar. Á þeim ummælum sem þetta fólk hafði
um Jón og hvernig viðtökur hann fékk hvar
sem hann fór um húsið, mátti glöggt sjá og
heyra að Jón er þarna í miklum metum ekki
bara sem persóna, heldur einnig sem söngv-
ari. Menn þykjast greinilega vera þarna
með í höndunum demant sem aðeins á eftir
að fínslipa. S.dór.
Tckkneski
ópcrustjórnandinn
Bohumic Gregor vinnur
nú að uppsetningu
nútímaóperu þar scm
Jóneríeinuaf
aðalhlutverkunum.
'
Hcr eru þeir saman Jón
Þorsteinsson og forstjóri
hollensku óperunnar
Hans Vertrugen.
Æft fyrir tónleikaferð
sem Jón var að halda í.
Skylmingareruhluti þess
æfingarprógrams sem
nemendur óperu-
akademíunnar verða að
ganga í gegnum.
Kennarinn er Gere
Visser.