Þjóðviljinn - 20.05.1983, Blaðsíða 7

Föstudagur 20. maí 1983 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Hluti málþingsgesta að störfum. - (Ljósm. eik).
Þórólfur Þórlindsson, prófessor, flytur framsöguerindi sitt. Aðrir á mynd-
inni eru: Guðjón Bjarnason, frkvstj. Barnaverndarráðs, Mikael Karls-
son, lektor, og Edda Ólafsdóttir, starfskona Útidcildar. Á myndina vantar
Guðríði Ragnarsdóttur, sálfræðing, en hún var einnig í hópi framsögu-
manna. (Ljósm. -eik)
um leiktækjasalina og lýsti þeim
kerfum, sem kassarnir eru í flestum
tilvikum mataðir með. Allir þeir
kassar og tölvuspil, sem hér eru í
notkun, hafa sameiginlegar áhrifa-
breytur, sem auka og viðhalda
spilafíkn.
Áhrifabrey.turnar eru þessar:
Nýjabrumið er mikið;
aðstæðurnar sem spilað er við eru
afar sértækar; tækin bjóða upp á
félagsskap; styrkingin er ákveðinn-
ar gerðar, þ.e. þarna eru áhrifa-
mikil ljós- og hljóðmerki, krakkar
fá athygli og aðdáun félaga ef vel er
spilað og umbun hljóta þeir í stiga-
gjöfum; tíminn sem líður á milli
atferlis og styrkingar er ákveðinn á
sérstakan hátt og er hér um að ræða
svokallaða óreglulega hlutfalls-
styrkingu.
Guðríður ræddi síðan um þessa
sérstöku tegund styrkingar, ó-
reglulega hlutfallsstyrkingu, sem
hún sagði kalla fram mjög öra svör-
un. Kvað hún kosti slíkrar styrk-
ingar (fyrir spilakassaeigandann)
mjög mikla. Hún væri mjög
auðveld í notkun, hún ákvarðaði
öra svörunartíðni og hún viðhéldi
svörun lengi eftir að styrking hætti.
Líkti hún þessari tegund styrkingar
við eiturlyfjaneyslu, þar sem sífellt
þyrfti meira magn til að finna sömu
áhrifin.
Látum unglingana
skilgreina þarfir sínar
Edda Ólafsdóttir, starfskona
Útideildar, kvaðst vera nýtekin þar
til starfa eftir u.þ.b. sex ára fjar-
veru. Sagði hún áberandi hvað sér
veittist erfiðara að ná sambandi við
unglinga núna en var fyrir sex
árum. Árið 1981 fóru leiktækja-
kassarnir að spretta hér upp og þeir
væru nú helstu samkomustaðir
unglinganna.
I máli Eddu kom fram að nú
væru um 170 leiktæki víðs vegar um
borgina, allt frá einum kassa í
sjoppu upp í fleiri tæki í sérstökum
sölum. f>á eru um 140 Rauða kross
kassar í Reykjavík, en Rauða
kross-kassarnir eru einu tækin þar
sem spilað er um peninga. Bætti
Edda því við, að slíkir kassar væru
bannaðir í Svíþjóð. Eigendur
staðanna, sem hafa slíka kassa
innanhúss fá 15 prósent af ágóða
kassanna og því er augljóst, að
gróði þeirra eru verulegur. Þess má
geta, að í ársskýrslu Rauða kross-
ins 1982 kemur fram, að það ár var
hagnaðurinn af kössunum „litlar" 8
milljónir og 8 hundruð þúsund.
Edda kvað unglingana mun lok-
aðri nú en áður vegna þess að þeir
væru límdir við tækin og gæfu öðru
lítinn gaum. Komiðhefði fram,aðí
a.m.k. einumsal voruafbrotskipu-
lögð af unglingum og svo virtist
sem ýmsir unglingar leiddust út í
afbrot vegna komu sinna í þessa
sali. Þá hefði einnig komið fram
hjá rannsóknarlögreglunni, að
unglingar hefðu notað þýfi til þess
að spila á leiktæki. Pá hefðu skóla-
stjórar tjáð sér, að svo virtist sent
skróp í skóla tengdist að einhverju
leyti spilafíkn.
Félagsmiðstöðvarnar höfða ekki
til allra unglinga, sagði Edda, og
það er kominn tími til, að ungling-
arnir fái að segja sitt álit á því,
hvernig þeir vilja eyða sínum frí-
stundum, og að við hættum að skil-
greina þarfir þeirra.
Verðlagshömlur
æskilegar
Mikacl Karlsson (Mike Marlies)
kvaðst kalla sitt framsöguerindi:
Æsitæki - hvað ber að gera? Hann
greindi æsitækin í þrennt: lítil tæki,
eða tölvuspil, heimilistæki, eða ví-
deóspil og sjopputæki. Umtals-
verður munur væri á þessum þrem-
ur tegundum, en þær ættu það allar
sameiginlegt, að fólk bindist tækj-
unum sterkum böndum. Þau hefðu
ákveðið styrkingarkerfi og væru
ómerkileg, þ.e. hefðu akkúrat ekk-
ert gildi og enginn yrði betri af.
Tækin gefa tilefni til misnotkun-
ar, sagði Mikael, og er sú misnotk-
un mismunandi eftir gerð tækj-
anna. Tölvuspílin má taka með sér
í skólann og spila á þau undir
borðurn. Hér þyrfti að koma til að-
hald foreldra og skólayfirvalda -
opinberar reglur hefðu engan til-
gagn og Iöggjöf væri ónauðsynleg.
Heimilistækin valda meiri fíkn
en litlu tölvuspilin að mati Mikaels,
þar eð þaueru sýnu margbrotnari.
Foreldrar ættu að íhuga vel eðli og
tilgang slíkra tækja áður en þau
væru keypt inn á heimilin og fylgj-
ast vel með notkun þeirra.
Þá eru það sjoppuspilin, en
áhrifavald foreldra nær tæpast til
þeirra. Mikael sagði, að þau spil
væru í eðli sínu hrein gróðatæki.
Vel staðsett vél hlýtur að mala
eigandanum gull. Þetta væru tæki
sem nýttu sér veikleika fólks og því
væru þau óæskileg.
Verðið fyrir spilin á sér enga
skynsámlega viðmiðun, heldur er
hér eingöngu verið að nota
neytandann og svína á honum. Þá
kvað Mikael möguleika til skatt-
svika eigenda tækjanna umtals-
verðan og íhugunarefni fyrir skatt-
ayfirvöld.
Þá ræddi Mikael þær leiðir, sem
mætti fara til að bæta núverandi
ástand. Hann kvað bann ekki
myndu koma að gagni, því það
myndi skapa verulega óánægju.
Athugandi væri, hvort einhver
stofnun skyldi fá ágóðann af tækj-
unum, en gallinn væri þá sá, að
ekki drægi úr því að notandinn væri
hafður að féþúfu. Loks væri um
það að ræða að koma á verðlagseft-
irliti með tækjunum og sér sýndist
það í fljótu bragði vera skynsam-
legasta leiðin. íslendingar væru
vanir verðlagshömlum og því væri
þetta möguleg leið.
ast
Reykingar unglinga
og íþróttaiðkun
FJÖLDI
UNGLINGA
69,5 prósent unglinga á
aldrinum 12-15áraá
höfuöborgarsvæðinu hafa
tekiö þátt í íþróttastarfi af
einhverju tagi og um 30 prósent
þeirra taka enn þátt í slíku starfi
viö 15 ára aldur. I viðtölum við
unglinganakemurfram.að
mikill meirihluti þeirra vill fyrst
og fremst fá betri
íþróttaaðstöðu - mjög fáir
þeirra, eða rétt3 prósent, nefna
leiktæki sem sinn fyrsta
valkost, þegar spurt er um tóm-
stundaaðstöðu.
IOKA i'ÞRÓTTIR 3 SINNUM í MÁN. EÐA SJALDNAR
IÐKA ÍÞRÓTTIR 1-3 í VIKU
ijií|ll|j|!"8
IJiilullliiiTi....m
IÐKA ÍPRÓTim 4 SINNUM I VIKU EÐA OFTAR
157
19
REYKJA EKKI
REYKJA 1 PAKKA
Á VIKU EÐA MINNA
REYKJA 1 PAKKA
Á VIKU EÐA MEIRA
Reykja meira, drekka
meira og sniffa meira
enjafnaldrar þeirra sem ekki stunda leiktækjasali
Þetta kemurm.a. fram í könnun-
um, sem Þórólfur Þórlindsson,
prófessor við Háskóla íslands, hef-
ur gert á tómstundastarfi og við-
horfum unglinga í Reykjavík og
nágrenni. Nýjasta könnun hans er
aðeins þriggja mánaða gömul, en
öllum ber þeint saman að því leyti,
að unglingar vilja fá að iðka íþróttir
á þeint tírna og þar seni þeint hent-
ar. íþróttafélögin bjóða upp á
margs konar íþróttaiðkun, en sú
iðkun er yfirgnæfandi þannig, að
unglingar æfa með þjálfara. Þau
sem ekki komast í keppnislið detta
útúr starfinu, en áhuginn er engu
að síður fyrir hendi. Aðstöðuna
vantar hins vegar með öllu.
Sterkt neikvætt
samband milli
íþróttaiðkunar og
reykinga
Miklu minni líkur eru á því, að
unglingar sem iðka íþróttir reyki
heldur en þeir unglingar, sem ekki
iðka íþróttir. Myndritið, sem fylgir
hér með, sýnir þetta samband
glögglega. Af þeim sem iðka íþr-
óttir 3 sinnum í mánuði eða sjald-
nar reykja 14,6 prósent 1 pakka á
viku eða meira, en af þeim sem
iðka íþróttir 4 sinnum í viku eða
oftar reykja aðeins 6,3 prósent 1
pakka á viku eða meira. Reykinga-
varnarnefnd ætti að gefa þessum
niðurstöðum gaum - svo og æskul-
ýðsfrömuðir.
Leiktækjakrakkar reykja
meira, sniffa meira o.s.frv.
í tveimur nýjustu könnunum
Þórólfs Þórlindssonar kcmur fram
mjög ákveðin fylgni milli þess
hvort krakkar stunda leiktækjasali
eða ekki og hvort þau reykja eða
reykja ekki, sniffa, hvort þeim lík-
ar vel í skóla og fleira í þeim dúr.
Kannanirnar voru gerðar fyrir einu
Þórólfur Þórlindsson.
ári og fyrir þrcmur mánuðum.
Fyrri könnunin sýndi, að 1,2 prós-
ent unglinganna i úrtakinu stund-
uðu leiktækjasali 4 sinnum og oftar
í viku, en í síðari könnuninni var
talan 1,7 próscnt, þannig að nokk-
ur vöxtur hefur orðið þar. Fyrri
könnunin sýndi einnig, að 7,3 prós-
ent unglinganna komu í leiktækja-
sali 1 sinni í viku eða oftar, en í
síðari könnuninni komu um 13
prósent unglinganna 1 sinni í viku
eða oftar í leiktækjasali.
Reykingar: 4,7 prósent af þeim
krökkum, sem stunda ckki leik-
tækjasali, reykja hálfan pakka
af sígarettum eða meira á dag.
Fljá þeim, sem stunda salina 1
sinni í viku eða oftar er talan
25,6 prósent.
Um 12 prósent þeirra, setn
aldrei sækja salina, reykja 1-3
pakka á viku, en 18 prósent
þeirra, sem sækja salina 1 sinni í
vikti eða oftar reykja 1-3 pakka
á viku.
Sniff: 6,5 prósent þeirra unglinga,
seni ekki stunda leiktækjasa-
lina, hafa prófað að sniffa. 25
prósent þeirra seni sækja salina
1 sinni f viku eða oftar hafa
prófað að sniffa.
Skólinn: 3,1 prósent þeirra ung-
linga, sem aldrei koma í leik-
tækjasali, segja að þeim líki illa
f skóla. 24 prósent þeirra sem
sækja leiktækjasali 1 sinni í viku
eða oftar, segja að þeim líki illa
í skóla. í heildina líkar 63 pró-
sgntum unglinga í Reykjavík
vel í skólanum sfnum.
Áfengi: 3,8 prósent þeirra, sem
ekki stunda leiktækjasali, segj-
ast hafa áfengi um hönd um
hverja helgi. 32 prósent þeirra
sem stunda salina 1 sinni í viku
eða oftar segja hið sama.
Þórólfur Þórlindsson sagði á
málþingi Barnaverndarráðs og í
samtali við undirritaða, að augljóst
væri, að bæta þyrfti aðstöðu ung-
linga á höfuðborgarsvæðinu veru-
lega. Leiktækin væru að sínu mati
nokkuð sem ekki yrði útrýmt, en
spurningin væri hvernig menn
vildu bregðast við augljósum þörf-
um og óskum unglinganna. Sér
virtist sent mest' vantaði fþrótta-
aðstöðu þar sem unglingar gætu
komið þegar þeim hentaði og
stundað sína leiki án þjálfara eða
mikillar afskiptasemi. „Málið er,
að krakkar geta ekkert farið.
Aðeins lítill hluti þeirra virðist
sækja í salina, en búast má við að sá
hluti fari nokkuð stækkandi. Ef
fólk endilega vill að unglingar
bæjarins snúi sér að leiktækjasöl-
unum þá er um að gera að gera ekki
neitt.“
ast