Þjóðviljinn - 05.06.1983, Blaðsíða 1

121. tölublað - 48. árgangur
Sunnudagur 5. júní 1983
Sjómannadagurinn
UOÐVIUINN
Elías Björnsson,
formaður Sjómannafélagsins
Jötuns í Eyjum:
„Kjör sjómanna hafa
skerst mjög frá því sem
var fyrir nokkrum árum,
einkum hjá
loðnusjómönnum og
áhöfnum á
skuttogurunum. Ég er
núeinnaf þessum
bjartsýnu mönnum, - ég
er búinnað lifasvo
margar „dán“ vertíðir að
ég er farinn að læra að
það birtir upp, þótt síðar
verði. Þetta er svo sem
ekki í fyrsta sinn að
maður heyrir að allt sé
að fara til andskotans!
Hver manekki 1968
þegar síldin hvarf?“
Það er Elías Björnsson,
formaður
Sómannafélagsins
Jötuns í
Vestmannaeyjum sem
þannigtalar.
Blaðamenn Þjóðviljans
heimsóttu hann á
skrifstofu félagsins fyrir
skömmu í tilefni
sjómannadagsins og
ræddu við hann um hag
sjómanna, aflabrestinn
og pólitíkusa.
„Beint í humarinn þegar búið er að lagfæra spif ið.“ Gunnar Kristins-
son skipstjóri, Gunnar Kristjánsson og Georg Skæringsson á Guð-
mundi Þór VE inni í Friðarhöfn. Ljósm. - eik.
„Já, minnstu nú ekki á það. Það
skilur nú enginn. Sú ákvörðun var
alveg sér á parti og menn bara
stóðu og góndu hver á annan þegar
þetta var tilkynnt. Þetta var alveg
ferlegt og getur ekki átt sér neina
skynsamlega skýringu er ég hrædd-
urum.“
- Nú gekk vertíðin betur hér í
Eyjum en víðast hvar á landinu.
Kanntu skýringar á því?
„Nei, það er engin einhlýt
skýring á því, held ég. Það var
meiri ýsugengd en verið hefur og
virðist ekkert lát þar á. “
10tímahvíld
erekkert
fyrirsjómenn!
- Hverjar eru svo kröfur sjó-
manna núna?
„Kröfurnar eru nú ætíð þær
sömu: að sjómenn sitji við sama
borð og aðrir landsmenn, en það er
svo langt í frá að svo sé nú. Tökum
til dæmis hvíldarlögin nýju og frí
um hátíðar. Nú er nýbúið að lög-
skipa 10 tíma lágmarks hvfld. Það
er ekki nokkur sjómaður sem fær
svoleiðis hvfld. Það er kannski
hægt að finna það, ef ekkert fiskerí
er að menn séu hangandi í þennan
tíma, en það er alger undan-
tekning.
Það er erfitt að koma þessu við
og nánast ekki hægt, það veit ég, en
þá verður bara annað að koma á
móti þ.e. sjómenn beri þá meira úr
býtum. Menn eru alltaf að bera
saman laun sjómanna og manna í
landi en vinnutíminn er allur ann-
ar. Það sést líka vel á því að menn
sem eru búnir að vera til sjós frá
unglingsaldri koma í land á miðjum
„Ekki hlustað á sjómenn“
nema þá kannski á Sjómannadaginn!
Menn eyöa öllu
semaflast
oghelstmeir
„Frá því ég kom fyrst hér til
Eyja, árið 1956, hafa verið margar
„dán“-vertíðir“, hélt Elías áfram.
„Og mér finnst stjórnmálamenn-
irnir gera ansi mikið úr þessu núna.
Auðvitað er ástandið slæmt, en
menn verða bara að læra að lifa í
landinu og hætta að eyða umfram
það sem aflast. Lítum yfír áratug-
inn á undan, þegar aflabrestur var
tíður á vetrarvertíðum og sfldin lét
ekkisjásig. Innámilli komu svo
góðu árin, þegar allt ætlaði að yfír-
fyllast en þá eru hin slæmu fljót að
gleymast. Menn eyða öllu sem
aflast og helst meir! Svona er þetta
enn, og svona lif a allir, j afnt
atvinnurekendur sem launamenn.
Og stjórnmálamennirnir komast
ekki fyrir meinið með því að skerða
kaupið eitt. Menn verða að líta sér
nær. Sumirvirðasta.m.k. eigapen-
inga í þessu þjóðfélagi, eins og t.d.
ferðaskrifstofurnar sem eru eins og
góður banki; lána allt með góðum
kjörum út á væntanlegar tekjur
manna!“
Smáfiskadrápiö
- Nú hefur sjómönnum verið
kennt að nokkru um aflabrestinn
og gegndarlaust smáfiskadráp bor-
iðáþá?
„Eg er nú sjálfur sjómaður og
það er eflaust hægt að kenna sjó-
mönnum um einhvern hluta af
þessu. Þeir hafa eflaust einhverjir
tekið þátt í smáfiskadrápi og ég veit
það reyndar, en þama kemur fleira
til. Hver eru svo viðbrögðin, þegar
sagt er frá því í útvarpsfréttum að
togari hafi komið að landi með
góðan þorskafla, þetta 150-200
tonn, en að fiskurinn hafi vegið
1,2-1,6 kíló? Það gerir enginn
neitt! Þetta er púra smáfiskadráp
og þegar slíkir hlutir eru gerðir op-
inberir hefði maður haldið að yfir-
völd myndu hreyfa sig, en nei takk!
Hins vegar vil ég helst ekki trúa
því að fleiri fleiri tonnum úr hali sé
hent í sjóinn. Ég held að menn
myndu ekki þegj a yfir slíku. Ef tog-
ari kemur hér inn með smáfisk, þá
fréttist það eins og skot. Ég trúi því
ekki að sjómenn taki þátt í því að
moka út fleiri tonnum úr hali. Það
myndi strax vera komið á kreik.
En hvað aflabrestinn annars
varðar, þá vitum við ekki nógu
mikið um þetta. Það er staðreynd
að það er minni fiskur nú en var
fyrir 20-30 árum og einnig að sókn-
in hefur aukist gífurlega. Þáttur
stjórnmálamannanna er geysilega
mikill í ofveiðinni. Þeir hafa aldrei
viljað taka á þessum málum eins og
sjómenn hafa lagt til! Það er t.a.m.
langt síðan við lögðum fram sam-
eiginlegar tillögur, sjómenn, um að
ákveðinn yrði hámarksafli á skip.
En á þeim tíma sem skuttogararnir
fiskuðu sem mest af þorski, féll
þessi tillaga ekki í góðan jarðveg.
Nú þegar herðir að, eru menn hins
vegar farnir að tala um að það
mætti setjakvóta.
Dúsín afbátum
frá Halldóri
Og menn skyldu gæta að þvt að
ábyrgðin er fyrst og fremst þeirra
sem ákveða kaupin áskuttogurun-
um, - þeir komast auðvitað ekki
allir í stóra fiskinn, einhverjir
hljóta að lenda á þeim smáa! Það
hefur verið uppi röng stefna hér í
áraraðir að fækka hefðbundnum
vertíðarbátum, sem alltaf skila sínu
og kaupa skuttogara í staðinn.
Menn skyldu hugsa það mál betur.
Vertíðarbátarnir skila flest allir
mjög góðum afla eftir vertíðina.
Þeir eru með hátt í eins og skuttog-
ari og hér í Vestmannaeyjum verð-
ur aldrei sú þróun að hægt verði að
lifa algerlega á skuttogaraveiðum.
Þeir verða ekki samkeppnishæfir
við Austurlaridið, Vestfirðina og
Norðurlandið, það er svo miklu
lengra á miðin.
Það má enginn skilj a orð mín svo
að ég sé á móti þeim skuttogurum
sem fyrir eru, við höfum bara ekk-
ert að gera við fleiri! Hins vegar
væri nær að panta eins og eitt dúsín
af bátum hjá Halldóri Ásgríms-
syni!
En eitt um ábyrgðina, - það er
þetta voðalega skipulagsleysi í
veiðum og vinnslu. Það þurfa allir
sitt eigið skip. Tökum til dæmis
Raufarhöfn, Þórshöfn og Vopna-
fjörð. Þaðeroflítiðfyrir Vopnafj-
örð að hafa einn togara, - þeir
þurfa frekar einn og hálfan þar, en
það er of mikið fyrir Raufarhöfn og
Þórshöfn að hafa heilt skip hvora.
Hér kemur hrepparígurinn inn í
„Þeir komast ekki fyrir meinið
með því að skerða kaupið eitt!“
Elías Björnsson á skrifstofu Jöt-
uns í Vestmannaeyjum. Ljósm.
-eik.
dæmið, - hann er svo mikill að
menn.koma sér ekki saman og allir
verða að fá sitt eigið skip.
En það er heldur ekki nóg að
setja reglur. Það verður líka að
framfylgja þeim, eins og með smá-
fiskadrápið. Þar er líka á neta-
veiðina að líta. Á síðasta áratug
hafa komið ýmsar nýjungar þannig
að það er hægt að vera með mikinn
fjölda af netum í hverjum bát og
þetta eru orðnar svo fínar græjur
að drepa allt sem fyrir verður.
Svarið við þessu er auðvitað að tak-
marka netafjöldann og reglurnar
þar um eru til. Þeim er bara ekki
framfylgt, þótt sjómenn hafi lagt á
það mikla áherslu. Það er bara
ekkert hlustað á sjómenn!"
- Og svo voru möskvarnir
minnkaðir?
aldri, útslitnir. Það hafa verið
gerðar rannsóknir á þessu og ég
man eftir þegar Tómas Helgason
læknir flutti erindi á Sjómannaþ-
ingi um orkueyðslu manna á sjó og
í landi. Hann sagði m. a. að það
kostaði sjómanninn 30% meiri
orkuútlát að standa upp á endann
án þess að gera nokkurn hlut, held-
ur en ræðumann í púlti eins og
hann þá sjálfur var. Starfsorkan
endist miklu skemur.
Eins og launakjörum sjómanna
er nú háttað þá neyðást menn til að
vera óhóflega lengi í einu úti á sj ó,
þeir beinlínis verða að gera það til
að afla tekna í stað þess að geta
tekið reglulega hvfld og jafnvel frí
eins og verkamenn í landi gera.
Þessar staðreyndir eru aðeins við-
urkenndar einn dag á ári, - það er á
sjómannadaginn. Þá halda menn
langar ræður um það hvað sjó-
mannastarfið sé erfitt og hættulegt
og þá falla mörg fögur orð um ís-
lenska sjómannastétt. Hins vegar
eru þau oft fljót að gleymast fögru
orðin þegar frá líður þessum degi.
Sjómannadagurinn
verðilög-
bundinn frídagur
Tökum eitt til viðbótar, - íslend-
ingar hafa ekki enn séð sér sfært að
allir sjómenn geti verið í landi á
sjómannadaginn. Erum við virki-
lega svo hart keyrðir að við getum
ekki gert sjómannadaginn að lög-
skipuðum frídegi sjómanna? Ég er
nú hræddur um að það sé fremur
viljaleysi en getuleysi um að
kenna. Ég get undanskilið far-
mennina, það yrði erfitt að koma
því við, en ekki einn einasta sjóm-
ann annan. Þeir eiga allir að eiga frí
þennan eina dag á árinu. “
♦