Þjóðviljinn - 08.03.1985, Qupperneq 16

8. MARS
50 þúsund
mannslíf
Þjóðfrelsisbaráttan stóð í 20 ár
og kostaði okkur 50 þúsund
mannslíf. Eftir sigurinn 1979
tókum við við landi í rústum.
Somoza og samstarfsmenn hans
skildu við tómar fjárhirslur ríkis-
ins og fjallháar erlendar skuldir.
Endurreisnin eftir jarðskjálftana
var ekki hafin og þjóðin Ieið fyrir
aldalanga kúgun. Fyrsta verkefni
okkar eftir sigurinn var lestrar-
kennsluherferðin. í sumum hér-
uðum var ólæsið 100%, en 50-
60% að meðaltali. Þessi herferð
sýndi hinn mannúðlega anda
byltingarinnar, og hún skilaði
undraverðum árangri. Nú er
ólæsið um 12,7%
Allt frá árinu 1981 hefur það
verið opinber og yfirlýst stefna
stjórnar Bandaríkjanna að kæfa
þessa byltingu. í því skyni hefur
hún skipulagt, fjármagnað og
vopnað gagnbyltingaröflin og
hafið sameiginlegar heræfingar
með Honduras sem beinast gegn
Nicaragua. Þessar heræfingar
hófust 1982 með þátttöku 300
bandarískra hermanna. 1983
voru svo fyrstu Pino Alto-
heræfingarnar, þar sem voru
1600 bandarískir hermenn og
4000 manna herlið Honduras.
Síðan komu Pino Alto II-
æfingarnar með 5000 manna
bandarísku herliði og á síðasta ári
voru svo þriðju æfingarnar af
þessu tagi, þar sem í fyrsta skipti
var beitt brynvörðum vögnum
auk herflugvéla og herskipa.
Hernaður
gegn þjóðinni
Á þessum rúmu þrem árum
hefur ríkt styrjaldarástand í
landinu, og hernaður Bandaríkj-
anna gegn Nicaragua á þessum
tíma hefur kostað 8000 mannslíf
og valdið tjóni á mannvirkjum
sem metið er á einn miljarð
bandaríkjadala. Meðal annars
hafa á þessum tíma fallið 3500
börn, þar af 134 undir 6 ára aldri,
og 6239 börn hafa misst foreldra
sína. Þetta sýnir okkur að þessi
hernaður beinist gegn óbreyttum
borgurum og þess vegna hefur
fólkið komið og látið skrá sig í
herinn. Öll þjóðin hefur snúist til
varnar vegna þess að fólkið hefur
séð að þessu stríði er beint gegn
þjóðinni allri.
Meðal annars hafa 43 einkabýli
verið eyðilögð, þar sem meðal-
stórir sjálfseignarbændur, sem
töldu sig standa utan þessara
átaka voru fórnarlömbin. í síð-
asta mánuði komu þessar fjöl-
skyldur á fund Tomasar Borge
innanríkisráðherra og skýrðu frá
því hvernig hús þeirra höfðu ver-
ið brennd, fólki verið rænt,
sumum misþyrmt og aðrir drepn-
ir.
Stjórnin ákvað að hjálpa þessu
fólki að endurreisn fram-
leiðslunnar, sem nú er stýrt undir
vopnaðri vernd. Á þessum sama
fundi var kynntur 9 ára gamall
drengur sem hafði horft á móður
sína drepna og sjálfur misst báða
fætur. Við það tækifæri sagði
Tomas Borge: Stjórnin getur að-
stoðað ykkur við enduruppbygg-
inguna, en hver getur gefið þessu
barni móðir sína aftur?
Smánarlegt
hlutverk
Á þessu ári hefur vakningin
meðal fólksins meðal annars lýst
sér í því að 60% ríkisstarfsmanna
í ráðuneytum hafa yfirgefið skrif-
stofur sínar til þess að vinna við
kaffiuppskeruna. Víða þurfa
menn að ganga vopnaðir til
starfa, en þrátt fyrir mikil
skemmdarverk sem unnin hafa
verið í framleiðslunni hefur nú
tekist að ná inn um 53% af eðli-
legri uppskeru.
Hlutverk Bandaríkjanna í
þessu stríði gegn þjóð okkar er
smánarlegt. Þeir hafa eyðilagt
friðinn og sáð stríði um gjörvallt
landið. Þeir slitu viðræðum um
frið fyrir um 2 mánuðum síðan.
Þeir hafa neitað að hlíta úrskurði
Alþjóðadómstólsins í Haag. Þeir
hafa hafnað hugmyndum
Contadora-ríkjanna um frið í
Mið-Ameríku, og nú hefur
stjórnin opinskátt sótt um 14
miljón dollara framlag þingsins
til hernaðarins í Nicaragua. Það
væri bandaríska þinginu til ævar-
andi smánar ef það samþykkti
slíka fjárveitingu til hernaðar
gegn smáþjóð. En jafnvel þótt
svo verði ekki, þá hefur stjórnin
og leyniþjónustan aðrar leiðir til
að fjármagna þetta stríð.
Friðarviðleitni
Ríkisstjórn Sandínista hefur
gert allt sem í hennar valdi hefur
staðið til þess að varðveita friðinn
í landinu. í miðju stríðinu gekkst
hún fyrir fyrstu frjálsu kosning-
unum, sem haldnar hafa verið í
Nicaragua. Mikill meirihluti
kjósenda mætti á kjörstað og
staðfesti þar stuðning sinn við
stjórn Sandínista með atkvæði
sínu. Stjórnskipun okkar byggir á
fjórum meginreglum. í fyrsta lagi
byggir hún á lýðræði með virkri
þátttöku fólksins. í öðru lagi
byggir hún á blönduðu hagkerfi. í
þriðja lagi byggir það á félaga-
frelsi og fjölflokkakerfi. í fjórða
lagi stöndum við utan við hernað-
arbandalaga og höfum óháða
utanríkisstefnu.
Til þess að koma á sáttum hef-
ur Daníel Ortega, forseti lands-
ins, nýlega lýst því yfir að 100
kúbanskir hernaðarráðgjafar
sem starfað hafa í Nicaragua
verði sendir heim. Jafnframt
bauð hann bæði bandarískum
þingmönnum og heimspressunni
að koma og fylgjast með að þetta
loforð yrði efnt. Árangur þessa
frumkvæðis urðu þær viðræður
sem nú eru hafnar við Shultz,
utanríkisráðherra Bandríkjanna.
Ríkisstjórnin hefur boðist til að
undirrita friðarsáttmála byggðan
á tillögum Contadora ríkjanna.
Samkvæmt þeim verða Banda-
ríkin að skuldbinda sig til að
hætta heræfingunum í Honduras.
Hvorki banana-
lýðveldi né
bakgarður
Þrátt fyrir alla þessa viðleitni
þá höfum við alltaf gert okkur
ljóst að friður verður ekki tryggð-
ur í Nicaragua nema með alþjóð-
legum stuðningi. Því eina stríðið
sem við getum unnið á þessum
vettvangi er það stríð sem ekki
verður háð. Þess vegna beinum
við þeim tilmælum til um-
Iieimsins, til ríkisstjórna og fé-
agasamtaka, að þau beiti áhrif-
um sínum gagnvart bandaríska
þinginu og stjórnvöldum Banda-
ríkjanna.
Frá og með 19. júlí 1979 er Nic-
aragua ekki lengur bananalýð-
veldi. Það er ekki heldur bak-
garður eins eða neins. Ekki hluti
af neinni hernaðarblokk. Nicar-
agua er nú hluti þess mannkyns
sem á tímum efnahagskreppu og
kjarnorkuógna leitast við að
leysa sín sameiginlegu vandamál.
Við erum hluti þess mannkyns
sem berst fyrir því að breyta þeim
samskiptareglum þjóðanna, sem
skipta því í herraþjóðir og þjóna.
Við viljum að samskipti þjóð-
anna byggi á gagnkvæmri virð-
ingu, samvinnu og samstöðu,
baráttu gegn vanþróun og fyrir
varðveislu frelsis.
Þetta stríð stendur ekki bara
um Nicaragua. Það stendur líka
um Mið-Ameríku, gjörvalla
Suður-Ameríku og síðast en ekki
síst um sjálfsvirðingu Bandaríkj-
anna. Það er ekki tilviljun að árið
í ár hefur verið kallað ár friðar-
ins. í því felst meðal annars að
öllum friðelskandi mönnum ber
að sameinast gegn hernaðarí-
hlutun og innrás í Nicaragua.
Af bændafólki komin
Þegar hér var komið sögu í
samtali okkar vaknaði forvitnin
fyrir persónulegri sögu og upp-
runa þessarar konu, sem talaði
máli þjóðar sinnar af slíkri
sannfæringu og krafti. Eftir
nokkra umleitun kom sú saga
einnig fram og gerði ekki annað
en að undirstrika áhrifamátt fyrri
orða:
Ég er af bændafólki komin,
fædd í Juigalpa í Chontales-
héraði. Ég hlaut ekki nema
þriggja ára skólagöngu í bernsku.
Ég giftist árið 1956 manni sem var
virkur í verkalýðshreyfingunni.
Árið 1958 tók ég þátt í að skipu-
leggja félag verkamanna og
bænda í Juigalpa. Árið 1963 tók
ég þátt í að skipuleggja samtök
lýðræðissinnaðra kvenna í Nicar-
agua. Um svipað leyti byrjaði ég
að starfa í sósíalistaflokknum.
Árið 1963 var ég útnefnd sem
fulltrúi Nicaragua á alþjóðaþingi
kvenna í Moskvu. Sú ferð var
mér lærdómsrík. Þetta voru tímar
mikilla hörmunga og kúgunar í
Nicaragua. Bændur voru ofsóttir,
búgarðar brenndir og félagar
okkar fangelsaðir. Árið 1965 tók
ég þátt í að skipuleggja fjölda-
göngu bænda frá fleiri héruðum
til Managua til þess að mótmæla
mannránum, pyntingum og
mannréttindabrotum. Við sett-
umst að í húsi verkalýðssamtak-
anna og stóðum í mótmælum
frammi fyrir þinghúsinu. Að lok-
um vorum við rekin burt, en for-
ingjarnir voru fangelsaðir. Ég
hafði þá þegar nokkra reynslu af
fangelsum, því ég hafði verið
tekin föst og fangelsuð 25 sinn-
um. Það var vegna brota sem tal-
in voru minniháttar. í þetta sinn
vorum við látin laus eftir 6 daga
vegna ákafra mótmæla um allt
land.
Fyrsta konan
meðal skæruliða
Árið 1967 naut ég þess heiðurs
að verða fyrsta konan í Nicaragua
til þess að ganga í lið með vopn-
uðum sveitum skæruliða úr sam-
tökum Sandínista sem höfðust
við í fjalllendinu. Sama árið átti
ég þátt í stofnun Samtaka lýðræð-
issinnaðra kvenna í Nícaragua.
Það gerðist einnig þetta sama ár,
að ég var handtekin í húsi Sandín-
ista í Managua ásamt með 5 öðr-
um félögum, 4 karlmönnum og
einni konu. Konan var látin laus
vegna þess að hún gaf yfirvöldum
upplýsingar. Karlmennirnir voru
drepnir, en ég sat eftir í fangels-
inu og var pyntuð. Fangelsisl-
æknarnir úrskurðuðu mig
dauðvona af völdum pynting-
anna og mér var sleppt með 6
mánaða skilorðsbundinn dóm,
þyí þeir vildu ekki að ég dæi í
fangelsinu. Ég var lömuð að
hluta til í 3 ár af völdum pynting-
anna og óstarfhæf af þeim
sökum. Þegar ég kom úr fangels-
inu varð indíánakona sem stund-
aði matsölu á götum úti mér til
bjargar. Þessi kona starfaði líka á
laun sem sendiboði fyrir Sandín-
istana. Hún er nú fulltrúi á þjóð-'
þinginu í Managua. Þegar ég
hafði náð mér eftir pyntingarnar
fór ég að vinna með samtökum
mæðra pólitískra fanga. Smám
saman gat ég farið að starfa með
skæruliðum á ný. Þar fékk ég
viðurnefnið Adelita.
Lokauppreisnin
Síðustu árin fyrir fall Somoza
voru ár mikilla ofsókna. En árið
1978 tókst okkur samt sem áður
að stofna kvennasamtökin, AM-
PRONAC, pólitísk kvenna-
samtök sem náðu til kvenna úr
mörgum þjóðfélagshópum.
Somoza gat ekki brotið þau á bak
aftur. Ég var fangelsuð í síðasta
skiptið 1979, en það varaði stutt,
og ég náði að vera með í lokaá-
tökunum. Ég var þá á svæðinu
sem liggur á milli borgarinnar
León og sykurræktarbúsins San
Antonio. Allt bændafólkið á
svæðinu tók þátt í uppreisninni.
Landeigendurnir voru flúnir og
bændumir skipulögðu sig í sam-
vinnubúum. Þótt stríðið væri í há-
marki reyndum við að kappkosta
að halda framleiðslunni gang-
andi. Við urðum fyrir loftárásum
og þurftum að skipuleggja vopn-
aflutninga við mjög erfiðar að-
stæður. Bændurnir gengu vopn-
aðir til vinnu, konurnar tóku þátt
í baráttunni meðal annars með
því að sjá hermönnunum fyrir
mat og börnin vom oft í hlutverki
sendiboða. Fjórum mánuðum
eftir sigurinn vomm við farin að
njóta uppskerunnar sem sáð
hafði verið til meðan á lokasókn-
inni stóð.
Á þjóðþingið
Eftir sigurinn varð ég yfirmað-
ur alþýðuhersins í León og ná-
grenni og skipulagði varnirnar
þar. Eftir að landinu hafði verið
skipt í fylki var ég tilnefnd í fylkis-
stjórn með varnarmál að sérsviði.
Ég sá þar um að skipuleggja varn-
ir bændanna á tveim svæðum við
landamæri Honduras. Síðan var
ég kosin í landsstjórn kvenna-
samtakanna og í þingkosningun-
um í fyrra var ég kjörin á þjóð-
þingið. Til þess að geta sinnt
þingstörfum var ég losuð undan
því að skipuleggja varnirnar á
landamærasvæðunum við Hond-
uras, en var í þess í stað kjörin í
öryggismálanefnd þingsins.
Að lokum spurði ég Gladys
Baez hvort hún ætti börn. Það
kom glampi í augun og hún sagði
stolt að hún ætti 4 börn og 2
barnabörn. Börnin hafði hún átt í
tveim hjónaböndum.
Hvernig er að vera móðir og
skæruliði og að ala börn sín upp í
stríði?
Að ala börn
í stríði
Tvö eldri börnin eru alin upp af
móður minni. Ég sendi þeim bréf
reglulega svo að mamma gæti
sagt þeim hvað ég væri að gera,
að ég væri að vinna til þess að geta
verið með þeim í friði. Svo sendi
ég peninga þegar ég get. Óvinur-
inn notfærði sér þennan veikleika
sem var samband mitt við börnin.
Þar sem þeir náðu ekki í mig
beindu þeir spjótum sínum að
börnunum. Þeim var sagt að ég
væri verri en dýrin, að ég væri
mella og að ég hefði yfirgefið þau
og hafnað þeim vegna þess að
þau væru svört. Þrátt fyrir þetta
voru alltaf einhverjir sem sögðu
þeim hina hliðina á málinu og
þess vegna var ég þrátt fyrir allt
fyrirmynd barna minna og þeim
þykir vænt um mig. Þau byrjuðu
að vinna fyrir hreyfinguna sem
sendiboðar þegar þau voru orðin
9 ára og eru enn í dag virkir þátt-
takendur í byltingunni.
Yngri börnin
Þegar yngri börnin mín tvö
voru að alast upp var móðir mín
dáin. Á meðan á stríðinu stóð
voru þau af öryggisástæðum á
stöðugum flutningi á milli fjöl-
skyldna. Það voru félagar í Sand-
ínistahreyfingunni sem skiptust á
að hafa þau hjá sér. Ég sá hins
vegar alltaf um að koma þeim á
milli, og þau vissu að ég var að
berjast fyrir að fá að vera með
þeim. Þau eru nú 8 og 10 ára og
h'ða ennþá fyrir það sem þau upp-
lifðu af styrjöldinni. Stundum
þegar þau koma á staði þar sem
þau voru á þeim tíma segja þau:
„Manstu þegar við vorum hérna í
stríðsleik?“. Eftir sigurinn feng-
um við hús þar sem við búum
saman. Við höfum líka konu sem
ég get treyst. Ég er störfum hlað-
in, en bömin eru alltaf á mínu
vinnuplani. Eiginmaður minn er
bóndi og hann tekur ábyrgð á
heimilinu til jafns við mig. Ég
held að ég hafi lært að sameina
ábyrgðina á byltingunni og börn-
unum. Lífið hefur kennt okkur
það.
-ólg-
Gladys Baez talar á fundi í Félagsstofnun stúdenta síðastliðinn miðvikudag.
Einar Hjörleifsson er túlkur. Ljósm. eik.
16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN i Föstudagur 8. mars 1985