Þjóðviljinn - 17.03.1985, Síða 17

LEtÐARAOPNA
-HVERS ER AÐ VæNTA?
Magnús Torfi
Ólafsson
Fulltrúi
umbóta-
afla
Gorbatsjof stendur afar vel að vígi að
setja með tiltölulega skjótum hætti mark
sitt á sovéska stjórnkerfið, þrátt fyrir rót-
gróin þyngsli þess og tregðu. Hann var
hægri hönd Andrópofs við val á yngri
mönnum í stað gömlu jaxlanna sem verið-
höfðu óhreyfanlegir á undanförnum
kyrrstöðutíma, hvað sem leið hæfileikum
og frammistöðu. Nú á Gorbatsjof þess
kost að taka til á ný þar sem Andrópof
varð frá að hverfa", sagði Magnús Torfi
Ólafsson fréttaskýrandi og blaðafulltrúi
ríkisstjórnarinnar.
Á þingi kommúnistaflokksins síðar á
þessu ári verður stefna flokksins næstu
Árni Bergmann
Hvorki
bjartsýnn
né
svartsýnn
Sá sovéskur leiðtogi, sem mest hefur
komið mönnum á óvart og lengst hefur
gengið í stefnubreytingu frá því sem áður
taldist óhagganlegur sannleikur, var Krú-
sjof. Hann tók við þegar Stalín varð úr
heimi allur 1953, en framan af var um
einskonar þríveldi að ræða. Það tók svo
Krúsjof um það bil þrjú ár að ná þeirri
stöðu í valdastofnunum Kommúnista-
flokksins að hann hefði tök á því að byrja
t.d. á sínu takmarkaða uppgjöri við Stal-
ínstímann - og síðar að víkja þeim úr for-
ystu sem snerust gegn honum.
Setjum svo að Gorbatsjof hyggi á meiri-
háttar breytingar - sem hljóta þá að verða
að einhverju leyti óhagstæðar, a.m.k.
hluta þeirra sem í stjórnkerfinu sitja. Það
er ekki ólíklegt af því dæmi sem áður var
rakið, að hann þyrfti 2-3 ár til að festa sig í
sessi, áður en byrjað væri á slíkri tilraun-
astarfsemi.
Hitt er svo óvíst, hvort nokkuð slíkt sé á
seyði. Það er til að mynda ólíklegt að
nokkuð verði uppi haft sem breyti ein-
hverju sem máli skiptir um valdaeinokun
Kommúnistaflokksins. Mestar líkur eru á
því, að breytingar verði gerðar á stjórn og
stöðu fyrirtækja og þá líka á mjög mið-
stýrðri yfirstjórn efnahagsmála. Það er
Björn
Bjarnason
Morgunblaðinu
„Vœnti \
ekki skjótra
breytinga“
árin mótuð og þar verður valin ný mið-
stjórn og síðan ný stjórnmálanefnd. Þessi
tímasetning færir Gorbatsjof upp í hendur
einstætt tækifæri til þess að láta til sín taka
svo um munar snemma á valdaferli. Hann
fær strax úrslitaáhrif á stefnumótun
flokksins. Landsbúa þyrstir í mikihæfari
og skeleggari forustu en landið hefur búið
við undanfarna áratugi. Gorbatsjoff er
álitinn fulltrúi slíkra umbótaafla, þeirra
sem vænta þess að möguleikar hins mikla
ríkis Rússa til að búa þegnum sínum bæri-
leg kjör nýtist betur en raun hefur á orð-
ið“, segir Magnús Torfi.
lg
Með valdatöku Mikhails Gorbatsjofs
hefur orðið sú breyting á stjórnkerfi So-
vétríkjanna að nýr og tiltölulega ungur
maður hefur tekið sér sæti efst á pýramíd-
anum. Ekki er að vænta neinna skjótra
breytinga á þessu stjórnkerfi sem sækir
mátt sinn til harðskeyttrar öryggislög-
reglu heima fyrir og öflug hers út á við.
Gorbatsjof hefur ekki komist í núverandi
stöðu nema með samþykki þeirra þriggja
greina sem mynda sovéska valda-
pýramídann, flokksins, hersins og KGB.
Stöðugleiki í sovéska stjórnkerfinu bygg-
ist á því, að jafnvægi sé á milli þessara
greina. Gorbatsjof þarf að hafa styrkt sig
mjög í sessi, áður en hann getur raskað
þessu jafnvægi.
Hinn nýi leiðtogi hefur lýst yfir friðar-
vilja sínum. En hinn sovéski friður er sér-
stæður. Ólíklegt er að nokkurt lát verði á
útþenslu sovéska hersins.
Til þess að sannfærast um að hinn nýi
valdhafi fylgi breyttri stefnu þarf að huga
að öðru en fagurgala. Ef Mikhail Gorbat-
sjof beitti sér fyrir því að Andrei Sakharov
og kona hans Elene Bonner fengju að fara
frjáls ferða sinna, sæjum við dæmi um
breytta stefnu. Ég kýs að bíða eftir slíkum
atburðum, áður en ég felli dóm um
breytingar á stefnu Kremlverja.
Þórarinn
Þórarinson
fyrrverandi ritstjóri
Framtíðin
felur
í sér
breytingar
Ég spái litlum breytingum í Sovétríkj-
unum við valdatöku Gorbatsjofs. Ég tel
að hann muni fylgja stefnu Andropovs í
innanríkismálum og að Andrej Gromyko
verði áfram áhrifamestur um mótun utan-
ríkisstefnunnar. Það er alltaf erfitt að sjá
langt fram í tímann í þessum efnum. Hins
vegar hefur framtíðin alltaf breytingar í
för með sér, og það gildir einnig um So-
vétríkin að þar munu verða verulegar
breytingar í framtíðinni. Það er kannski
erfitt að segja til um í hverju þær verða
fólgnar, en ég tel að þar verði dregið úr
miðstýringu jafnframt því sem sjálfstæði
fyrirtækja verði aukið. Þá tel ég að Sovét-
menn muni í framtíðinni leggja meiri
áherslu á bætta sambúð við Vestur-
Evrópu. Það má reyndar þegar sjá af
fyrirhugaðri heimsókn Gorbatsjofs til V-
Þýskalands á þessu ári. Þá mun einnig
áicveðið að hann heimsæki Frakkland á
þessu ári, en það verður þó ekki fyrr en
Mitterrand Frakklandsforseti hefur lokið
þeirri opinberu heimsókn sinni til Sovét-
ríkjanna sem fyrirhuguð er í sumar.
Ekki er gott að spá um það hvort Gor-
batsjof muni þiggja boð Ronalds Reagan
um fund þeirra á milli, en ekki er óhugs-
anlegt að af slíkum fundi gæti orðið í
tengslum við það að í sumar eru 10 ár liðin
frá undirritun Helsinki-sáttmálans um
bætta sambúð austurs og vesturs.
ólg.
ekki nýtt að talað sé um nauðsyn slíkra
breytinga - nauðsyn þess að gera fyrirtæki
sjálfstæðari, hraða tækniframförum, bæta
skipulagið, draga úr skriffinnsku, koma á
skynsamlegra verðmyndunarkerfi. Til
dæmis var mikið um þetta talað á dögum
Andropofs í hitteðfyrra. Gorbatsj of tekur
svo í sama streng í fyrstu ræðu sinni. En
það er enn ekki víst hvernig hann hyggst
fara að, hve langt slíkar breytingar ganga.
Enn sem komið er velta menn mest
fyrir sér útliti, aldri og framkomu Gorbat-
sjofs í vestrænum fjölmiðlum. Það stafar
að hluta til af því, að menn vita svo fátt um
sérstöðu hans í sovéskum leiðtogahópi.
Það stafar líka af því, að fjölmiðlafárið
leggur undir sig pólitíska umræðu - menn
eru orðnir svo vanir því að skoða meira
hið sýnilega, ytra borðið, „sjónvarpspers-
ónuna“, en það sem viðkomandi hefur í
raun fram að færa.
Að lokum þetta: ég er hvorki bjartsýnn
né svartsýnn á upphafi valdaferils Mikha-
fls Gorbatsjofs. Ég vona bara, eins og
fyrr, að það sem gerist sé til nokkurra
hagsbóta fólki sem ég hefi haft allmikil
kynni af og á allt gott skilið. Meira hefi ég
ekki um það að segja.
->g
Laugardagur 16. mars 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 17