Þjóðviljinn - 26.05.1985, Page 5

Myndin um Ronju ræningjadóttur var frumsýnd á Kvikmyndahátíð og verður væntanlega sýnd í Gamla bíó í sumar. Tvö
þúsund stelpur sóttu um að fá að leika Ronju. Sú heppna heitir Hanna Zetterberg og þykir valið hafa tekist ótrúlega vel.
Hér sést hún ásamt leikstjóranum, Tage Danielsson.
á því að hinu illa er tortímt eins og
vera ber í ævintýrum.
Ofurmenni
í ástum
Einmitt ævintýrabækurnar
hafa fengið innilegar viðtökur
lesenda. Astrid segist fá firn af
bréfum frá lesendum sínum en
langflest hafi hún fengið um
Bræðurna Ljónshjarta, Elsku
Míó minn og Ronju ræningja-
dóttur, sem reyndar er um annars
konar átök en jafnmannleg. Af
hverju skyldu viðbrögðin vera
svona sterk við þessum sögum?
„f>að virðist koma til af því,”
segir hún, „að andstæðurnar og
virðingu. Ástríkir foreldrar
skapa ástrík börn. Fólk verður að
muna að börn skipta meira máli
en allt annað af því þau standa við
uppsprettu lífsins. I veröld barns-
ins má ekki fyrirfinnast ofbeldi,
ef við komum í veg fyrir það
leggjum við grundvöll að veröld
án ofbeldis.”
Hvað þurfa
börn?
Eitt af því sem Astrid Lindgren
kann svo vel í bókum sínum er að
sýna okkur raunverulegar þarfir
barna og hvernig á að uppfylla
þær. Þegar hún vill gera persón-
um sínum gott fer hún ekki með
þær í Tívolí, leigir ekki handa
þeim videó eða gefur þeim sæl-
gæti og leikföng. Þess í stað leyfir
hún þeim að una sér með dýrum
úti í náttúrunni, leika sér við
önnur börn eða eiga rólegar sam-
verustundir með fullorðnu fólki.
„Foreldrar eiga að reyna að lifa
með börnum sínum þannig að
þau eigi minningar um það á fuil-
orðinsárum sínum. Ég fór fyrir
skömmu í leigubfl í Stokkhólmi
með bflstjóra - sem byrjaði
reyndar á að stökkva út úr bflnum
þegar hann sá mig og faðmá mig
að sér! - en sem lýsti svo fyrir mér
á leiðinni með litríku orðalagi
hvernig bernskuheimili hans
hafði verið. Fjölskylda hans hafði
verið músíkölsk, ég hef alltaf
öfundað fjölskyldur sem geta
spilað saman á hljóðfæri, heima
hjá mér var bara sungið. Alltaf á
sunnudögum höfðu þau spilað
saman og fengið vöfflur á eftir.
Svo höfðu börnin farið út að
ar. Þar sat hún lengi dags snakill
(”og ég hugsaði eins og strákur-
inn í sögunni þegar enginn kom
að sækja mig: En kötturinn -
hann fékk að vera!”) en ákvað
loks að gefast upp og flytja heim
aftur. Þegar þangað kom höfðu
hinir krakkarnir fengið kara-
mellu sem henni bauðst ekki og
gremja hennar fékk endurnýjað-
an kraft. Þegar mamma hennar
gekk framhjá henni næst spark-
Astrid horfir á mig og er ráð-
villt. Kannski finnst henni að hún
sé orðin tvísaga: að predika yfir
mér um bann við ofbeldi en segja
svo svona skemmtilega frá því
þegar hún var flengd. Svo segir
hún: „Nei, þetta var til siðs þá og
mér fannst það ekki óréttlátt.”
Stœrsta hamingjan
Franska blaðið Liberation
spurði marga rithöfunda nýlega
lengi ákveðin í að verða ekki rit-
höfundur vegna þess að þegar ég
var í skóla var sífellt verið að spá
því fyrir mér, jafnvel að ég yrði
önnur Selma Lagerlöf, og það
skelfdi mig. Ég var viss um að ég
gæti ekki skrifað nógu vel og ætl-
aði ekki að reyna það. Svo bjó
dóttir mín til persónuna Línu
Iangsokk einu sinni þegar hún var
lítil og lasin - „Segðu mér sögu,”
bað hún. „Hvaða sögu?” spurði
„Nei, ég trúi ekki á
ofurmenni"
Astrid Lindgren í spjalli við þýðanda sinn og forleggjara, Silju Aðalsteinsdóttur
átökin milli þeirra kalla fram í
lesendum tilfinningar sem börn
og fullorðnir bæla yfirleitt. Fólk
gengur með alls konar tilfinning-
ar í brjóstinu sem það þarf að fá
útrás fyrir og það er gott þegar
það finnur þær í bókum, hver svo
sem hefur skrifað þær bækur. f
bréfunum um þessar bækur mfn-
ar verð ég fyrst og fremst vör við
átakanlega þrá eftir ástúð - ást -
vegna þess að það er kærleiksþrá
sem liggur á bak við ferðalög
Mfós og Snúðs Ljónshjarta inn í
hugarheima, það finna börn - og
fullorðnir.”
Lína langsokkur hefur á seinni
árum verið sökuð um að vera of-
urmenni sem ekkert barn gæti
þekkt sig í. Þess vegna myndi
fordæmi hennar ekki losa lesend-
ur úr yiðjum aga og vana heldur
myndi hún lama athafnaþörf
þeirra. Ég spurði Astrid hvort
hún tryði á ofurmenni.
„Nei, ég trúi ekki á ofur-
menni,” svarar hún og hryllir sig.
„Ofurmenni Nietzsches finnst
mér hryllilegt. Ef hins vegar er átt
við persónu sem er ofurmenni að
því leyti að hún sameinar í sér alla
hina bestu mannlegu eiginleika
þá má hún eiga rétt á sér.”
Hvaða eiginleikar eru það?
„Umburðarlyndi og ástúð.
Ástin skiptir mestu máli í sam-
skiptum fólks. Börn læra ekki
það sem þeim er sagt, þau læra af
fordæminu. Virðing elur af sér
ganga með pabba meðan mamma
eldaði. Svoleiðis var það auðvit-
að þá. Nú lifa börn sínu Iífi og
fullorðnir sínu, og auk þess hefur
orðið sú breyting á með öllum
„græjunum” að ábyrgðin á börn-
unum er ekki lengur í höndum
foreldranna. Tæknin er látin um
að hafa ofan af fyrir börnum og
það er rangt. Börn þurfa og eiga
að leika sér.”
En eiga ekki börnin að fá að
gera það sem þau vilja?
„Börn vilja ekkert gera það
sem þau langar til að gera. Þau
vilja gera foreldrum sínum til
geðs og til þess verða þau að fá að
vita álit þeirra. Annars geta þau
heldur ekki verið óhlýðin eins og
er bráðnauðsynlegt fyrir þau.
Blind hlýðni er vond, og líka það
að þurfa aldrei að hlýða af því
enginn skiptir sér af manni. Ef
börn eru alin upp við skoðanir og
hóflega afskiptasemi þá læra þau
að spyrja spurninga - og það er
nauðsynlegast af öllu.”
Astrid hefur eindregnar skoð-
anir á ofbeldi gegn börnum sem
henni finnst hræðilegt, en samt
rifjar hún upp með mikilli ánægju
öll fjögur skiptin sem hún var
flengd í æsku - „eða ég man að
minnsta kosti eftir því að hafa
verið flengd fjórum sinnum,
kannski var það oftar án þess að
ég muni eftir því.” í eitt skiptið
hafði hún reiðst foreldrum sínum
og flutt að heiman - út á útikam-
aði stelpan í áttina til hennar. „Ég
sparkaði ekki í hana, það hefði ég
aldrei þorað, ég bara slæmdi
löppinni svona” (Astrid sýnir
mér) „í áttina til hennar. En það
var nóg. Ég var flengd duglega.”
Fannst henni það ekkert órétt-
látt?
hvers vegna þeir skrifa. Mér
fannst gáfulegt að stela spurning-
unni.
„Það er einfalt,” ansar hún,
„ég get ekki látið það vera. Síðan
ég byrjaði loksins að skrifa á fer-
tugsaldri hefur það verið stærsta
hamingjan í lífi mínu. Ég var
ég þreytt. „Segðu mér frá Línu
langsokk!” Ég spurði ekki hvaða
kona það væri, fór bara að segja
frá. Seinna vann bókin verðlaun
hjá forlagi og þá bauð ég dóttur
minni upp á hálfan heiðurinn
fyrir nafnið og hugmyndina. En
þegar hér var komið sögu var hún
líklega vaxin upp úr Línu því hún
kerrti hnakkann og sagði: Góða
vertu ekki að blanda mér í þessa
vitleysu.
Þegar ég byrjaði að skrifa var
eins og stórfljót bryti sér braut
eftir nýjum farvegi og síðan hef
ég ekki getað hætt - fyrr en núna
að ég hef engan tíma til að skrifa.
Engan tíma til að „liggja á”. Þó
að það sé yndislegt að fara í
ferðalög og heimsækja fólk sem
tekur manni eins vel og þið þá
verð ég að verja mig og neita
alltof mörgum heimboðum. Ef ég
hefði tíu líf þá færi ég fleiri svona
ferðir eins og til íslands.' Það er
alveg ótrúlegt að koma hingað og
finna hlýjuna streyma til sín. Fólk
þekkir bækurnar mínar - það er
eins og allir hafi lesið þær.”
Pú ert líka lifandi goðsögn, Ast-
rid Lindgren, og verður að sœtta
þig við það.
„Goðsögn. - Þegar fólk segir
svona við mig þá finnst mér það
ekki vera ég sem við er átt - held-
ur einhver önnur. Ég er bara
venjuleg sveitastelpa frá Smá-
.löndum - ekki hún sem allir
elska.”
Sunnudagur 26. maí 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5