Þjóðviljinn - 22.09.1985, Qupperneq 10

„Þigg engar ölmusur“
Rœtt við spjótkastarann Einar Vilhjólmsson um
keppnistímabilið og meiðsli hans,
afstöðuleysi íþróttahreyfingarinnar til
keppnisíþrótta og ómarkvissrar styrkveitingar
„Ég trúi því aö ég eigi eftir að
ná lengra, ég hefi mikinn vilja og
ef ég get búið við þær aðstæður,
sem ég hefi búið við síðastliðin
ár, þá ætti ég að ná mínum há-
marksárangri eftir nokkur ár.
Dæmin sýna, að spjótkastarar ná
hámarksgetu á aldrinum 28-30.
Til þess að hámarksárangur ná-
ist í íþróttum þarf að stunda mjög
markvisst að allri uppbyggingu
og mikilvægt að þjálfunarmunstr-
ið sé samfellt og vaxandi. íþrótta-
afrek verða ekki unnin með
„leiftursókn" með tilliti til æfinga,
heldursamfelldri markvissri þjálf-
un við aðstæður sem best há-
marka þá hæfileika, sem stefnt er
að og hvað best varna því að um
meiðsli geti orðið að ræða. Hvað
mig varðar, þarf ég að gæta
þess, að lenda ekki aftur í svona
keppnistímabili eins og í sumar.
Ég er óánægður og nokkuð sár
yfir því að hafa ekki getað fylgt
þeim áætlunum, sem ég hafði
gert fyrir þetta keppnistímabil
vegna ýmissa utanaðkomandi
aðstæðna".
Pað er óþarfi að kynna Einar
Vilhjálmsson, einn helsta afreks-
mann okkar á sviði íþrótta. Hann
varð sjöundi í spjótkasti á Ól-
ympíuleikunum í fyrra, og fyrir
skömmu hlaut hann 4. verðlaun í
spjótkasti í Grand Prix stiga-
keppni Alþjóðafrjálsíþróttasam-
bandsins. Fyrir úrslitamótið í
Róm þann sjöunda september
hafði Einar forystu í spjótkasts-
keppninni og var í þriðja sæti
heildarkeppninnar. Hins vegar,
eins og íslendingum gafst kostur
á að fylgjast með í beinni útsend-
ingu sjónvarps, urðu þrálát oln-
bogameiðsli, sem Einar hefur átt
við að stríða því valdandi, að
hann þurfti að gera sér að góðu
áttunda sætið í spjótkastskepp-
ninni í Róm og varð hann því að
sjá af háum peningaverðlaunum
Grand Prix keppninnar.
En hver er annars þessi ljós-
hærði víkingur, sem hefur tekið
upp íþrótt íslenskra fornkappa og
komist á blað meðal fremstu
spjótkastara í heimi? Við fáum
okkur kaffibolla niðri á Torfu og
ég byrja að spyrja Einar hvenær
hann hafi fyrst fengið áhuga á
spjótkasti.
»Ég er alinn upp í miklum
íþróttaanda og lagði stund á ýms-
ar íþróttir í uppvextinum. Áhug-
ann á spjótkastinu held ég að ég
hafi fengið, þegar ég horfið á Ól-
ympíuleikana 1972 í sjónvarpinu.
Mér er sérstaklega minnisstæð
glæsileg og spennandi keppni í
spjótkastinu og drengileg
frammistaða rússans Danis Lusis
sem endaði þar í öðru sæti. Pað
var hins vegar ekki fyrr en surnar-
ið 1976 að ég keypti mitt fyrsta
spjót, en þá varð ég mjög óvænt
íslandsmeistari í spjótkasti í
sveinaflokki. Frá þeim tíma var
spjótkastið sumaríþróttagrein,
en á veturna lék ég handknattleik
með KR. Sumarið 1980 ákvað ég
síðan að helga mig spjótkastinu.
Pað sumar setti ég íslandsmet,
kastaði 76,76 og varð norður-
landameistari unglinga. Árið
eftir hlaut ég námsstyrk við Tex-
asháskólann í Austin og þáði ég
hann. Ég hóf nám við líffræði-
deild skólans og lagði þar höfuðá-
herslu á lífeðlisfræði. Þessu námi
lauk ég svo með BS prófi í vor.
Samhliða náminu gafst mér tæki-
færi til að æfa íþrótt mína við að-
stæður, eins og þær gerast bestar
og það nýtti ég mér til hins ítr-
asta.“
- Hvernig var að koma til
Bandaríkjanna.
„Það var hálfgert kultursjokk.
Til að byrja með var þetta ansi
einhæft lífsmynstur og ákaflega
mikið að gera, en smátt og smátt
fór ég að kunna betur við mig. En
ég hef þó ekki náð að kynnast
daglegu lífi vinnandi fólks þarna,
því háskólalífið er á vissan hátt
einangrað líf. Skólinn er ríkis-
styrktur fylkisskóli, en mikið af
útlendingum t.d. Aröbum og As-
íubúum sem stunda þar nám.
Þegar ég segi að mér hafi smátt
og smátt farið að líða eins og
heima þarna úti, er ekki þar með
sagt að ég treysti mér til að halda
áfram við þessi skilyrði. Ég þarf
sem sagt bæði að uppfylla ítrustu
námskröfur og vera samkeppnis-
hæfur í íþróttunum. Annað hvort
er fyrir mig núna að stunda fullt
nám á jötu lánasjóðsins og slaka á
íþróttakröfunum eða fjármagna
nám mitt með öðrum hætti, vera í
hlutanámi og stunda íþróttirnar á
fullu þessi ár sem ég hef mesta
möguleika. Ég sé reyndar ekki
hvernig það getur gengið upp,
svo þetta dæmi er óleyst."
- Hefur þú getað nýtt þér
menntun þína við eigin þjálfun og
uppbyggingu?“
„Já, tvímælalaust. Ég hef feng-
ið góða vitneskju um starfsemi
líkamans í námi mínu, og reyni að
skilgreina getu mína og gera æf-
ingaáætlun, samanburðarprófan-
ir og mælingar á hámarksgetu
minni í ákveðnum æfingum. Ég
vinn mikið einn og mér þykir það
gott, en á vissum stigum í þjálfun-
inni og við ákveðnar æfingar
verður maður að hafa þjálfara.
En þaö er enginn vafi að
menntun mín hefur hjálpað mér í
minni íþrótt. Ég hef gert áætlanir
fyrir keppnistímabilin eins og ég
gerði s.I. vor og miðaði þá við að
ná sem bestum árangri á Grand-
Prix mótunum. Það voru mér
mikil vonbrigði hvernig þetta
keppnistímabil æxlaðist því það
fór að verulegu leyti úr böndum.
Þetta er auðvitað á rnína eigin
ábyrgð, en ýmisiegt kom til sem
hafði áhrif á þá áætiun sem ég
hafði gert.
Þegar ég hafði gert þessa áætl-
un var mér strax ljóst að til þess
að standa straum af óhjákvæmi-
legum kostnaði á þessu keppnis-
tímabili yrði ég að hafa einhverja
fjárhagslega tryggingu. Konan
mín átti von á barni og ég var
fjárvana og varð að hafa ein-
hverja tekjutryggingu. Eini
tekjumöguleikinn var að fá pen-
ingaverðlaun á Grand Prix
mótunum og ég vonaðist til að
geta undirbúið þau vel og staðið
mig í samræmi við það. Ég skrif-
aði því Frjálsíþróttasambandi ís-
lands að utan og bað þá um að
kanna fyrir mig, hvort unnt væri
að skapa mér betri starfsskilyrði
með því að lána mér fé gegn
endurgreiðslu í lok keppnistíma-
bilsins. Þetta bréf sendi ég í apríl
og ég fékk jákvætt svar og mér
var sagt að einbeita mér að undir-
búningi fyrir keppnistímabilið.
Ég kom svo heim 7. júnt, en þá
fékk ég þau tíðindi að hvergi væri
aðstoð að fá. Þótti mér þessar
fréttir ansi síðbúnar og lítið upp-
örvandi. Ég hafði ekki gert
neinar ráðstafanir með vinnu og
enginn tími til stefnu að kanna
lánamöguleika. Ég settist því nið-
ur og fékk skrá yfir öll mót á
Norðurlöndunum. Þannig sat ég
við símann í þrjá daga og í ljós
kom að vegna sigra minna á
tveimur fyrstu Grand Prix
mótunum í Bandaríkjunum vildu
allir fá mig, greiða fæði, uppihald
og smáþóknun. f heilan mánuð
þvældist ég því á milli móta,
kepptiá lOmótumíjúníogánæst
síðasta mótinu, sem var í byrjun
júlí kom að því að olnboginn gaí
sig.
Auðvitað datt mér ekki í hug
að þetta yrði svona dýrkeypt og
afdrifaríkt. Eftir meiðslin, sem ég
hlaut 2. júlí í Stokkhólmi náði ég
aldrei að fá mig fyllilega góðan og
æfingar urðu engan veginn eins
og ráð hafði verið fyrir gert. Ég
gat ekki lengur beitt þeirri tækni,
sem ég hafði náð valdi á og reyndi
að æfa upp nýtt hreyfimunstur.
Tíminn var hins vegar of naumur
og ég náði ekki að sýna það ör-
yggi, sem ég hafði fyrr um sumar-
ið. Því fór sem fór!“
- Ertu bitur vegna þessa?
„Vissulega er ég sár yfir því
hvernig þetta endaði allt saman,
en hitt var jú reyndar staðreynd,
að þetta keppnistímabil er mitt
besta til þessa, hvernig sem á það
er litið, og því ber að fagna. Ég
neita því ekki, að ég varð fyrir
vonbrigðum í vor, þegar ég fann
að íþróttahreyfingin stóð ekki
með mér. Það á illa við mig að
þiggja ölmusur og því vildi ég ein-
ungis athuga hvort íþróttahreyf-
ingin gæti ekki lánað mér fé, sem
ég svo myndi endurgreiða með
væntanlegum tekjum af Grand
Prix mótunum eða unt veturinn
eftir að ég hefði hlotið fast starf.
Með því móti heföi ég getað veitt
fjölskyldunni fjárhagslegt öryggi
og hefði því ekki þurft að keppa
eins mikið til að geta staðið í
skilum. Staðreyndin er sú, að
íþróttahreyfingin hefur ekki
tekið afstööu til keppnisíþrótta,
(afreksíþrótta) og ekki markað
stefnu varðandi tækifærasköpun
til handa þeim einstaklingum og/
eða landsliðum, sem best hafa
upp skorið hverju sinni. Þetta
gerir það að verkum, að styrk-
veitingar íþróttahreyfingarinnar
eru ekki eins markvissar eins og
ella gæti verið. Þetta stefnuleysi
gerir það einnig að verkum, að
þeir styrkir, sem stundum eru
veittir, virka sem persónulegur
greiði við íþróttamanninn sem
svo íþróttamanninum er gert að
endurgjalda með auknum
árangri nánast samstundis. Ef svo
eitthvað fer úrskeiðis hefur
íþróttamaðurinn brugðist og hef-
ur sektarkennd yfir því að hafa
hlotið eitthvað, sem hann verð-
skuldaði ekki. Vil ég því nota
þetta tækifæri og skora á forráða-
menn íþróttamála að taka af-
stöðu til þessara mála og marka
stefnu í ijósi þeirrar afstöðu.“
- Finnurðu mikinn mun á getu
þinni eftir því í hvaða andlegu á-
standi þú ert?
„Já það er enginn vafi á því. Ég
get nefnt dæmi frá keppni í
sumar. Ég var fremur illa fyrir-
kallaður á öðru Grand Prix mót-
inu í Oregon. Þurfti að rekast í
öllu einn og lenti í leiðinlegu
stappi. Þar sem ég sat úti í horni í
matsalnum fremur lítill í mér,
kemur Petranoff fyrrum heims-
methafi með miklum fyrirgangi
að borðinu og segir mér það, að
hann hafi breytt atrennunni og sé
nú farinn að kasta um 90 metra að
jafnaði. „Þessi keppni verður á
milli okkar, Einar,“ sagði hann
og bar sig fremur mannalega, en
ég hafði unnið fyrsta Grand Prix
mótið vikuna áður. Þetta virkaði
illa á mig og mér fannst hann
draga úr mér kraftinn og fór
fremur daufur upp á herbergi. Ég
kveikti á sjónvarpinu og það
fyrsta sem blasti við mér var ís-
lenski fáninn. Það var þá verið að
sýna fræðsluþátt um ísland þar
sem séra Robert Jack sagði frá.
Þetta hafði ákaflega góð áhrif á
mig og ég magnaðist allur upp.
Þegar keppnin fór fram var grenj-
andi rigning og allir keppendurn-
ir voru langt frá sínu besta, ég
náði hins vegar mínu lengsta kasti
á keppnistímabilinu fram að
þeim tíma, kastaði 88,90 og vann
keppnina með nokkrum metrum
en Petranov kastaði 78,80 og
varð í sjötta sæti.“
- Pér leið þá líklega vel að
ganga undir íslenskum fána inn á
Olympíuleik völlinn?
„Já, og hefði ekki á móti því að
heyra íslenska þjóðsönginn af
verðlaunapallinum, þótt ég sé
ekki með þann draum á heilan-
um. En það er óneitanlega fal-
legur draumur. Ég stefni að því
að keppa í Kóreu ’88 ef ég get það
út af náminu, en allavega ’92 í
Birmingham.”
- Ertu aldrei hjátrúafullur, -
gerir eitthvað fyrir keppni sem á
sér enga sérstaka skýringu?
„Jú, jú. Ég hef mínar ákveðnu
venjur og reyni að líta á allar
óvæntar uppákomur með já-
kvæðu hugarfari. Það er mikið
„ritual” að búa sig undir keppni
burtséð frá líkamlegu þjálfun-
inni. Það hcfur líka komið fyrir,
að ég hef staðið mig best þegar
allt er úr skorðum. Það er svo
einkennilegt og sýnir manni að
mannskepnan hefur í raun ekki
náð að virkja nema lítið brot af
því hugsanlega."
- Hvernig slapparðu best af?
„Ég er farinn að geta tekið smá
blund þegar ég þarf þess, í svona
10 mínútur, gjarnan eftir mat.
Svo stunda ég sund og fer oft í
heitt bað l-2svar á dag til að ná úr
mér þreytu.“ .
- Hvaða með áhugamál - er
tími fyrir þau?
„Það er náttúrlega dálítið ein-
hæft líf að stunda nám annars
vegar og íþróttaþjálfun hins veg-
ar. En við höfum alltaf gefið okk-
ur tíma til að fara í bíó, á ýmiss
konar klúbba og skemmtanir sem
mikið er um í Austin. Þetta er
gömul hippaborg og mikill fram-
gangurt.d. ímyndlist. Ég heflíka
mjög gaman af tónlist og glamra
svolítið á gítar og fæ þannig útrás,
einkum þegar ég kem heim eftir
slæma æfingu og þarf að koma
mér í lestrarstuð.“
- Er gítarinn þá svona „milli-
stykki“ á milli íþróttanna og há-
skólanámsins?
„Það má segja það. Ég næ mér
heilmikið niður með tónlistinni.
Þó ég hlusti meira á nútímamúsík
finnst mér líka oft mjög gott að
hlusta á góða klassík.“
- Hvað með vinahópinn, eign-
astu vini á íþróttaleikvanginum?
„Það kemur fyrir. Já, það eru
margir iþróttamenn sem ég hef
kynnst sem ég myndi heimsækja,
ef ég væri á ferð á þeirra heima-
slóðum. Þetta eru auðvitað mjög
mismunandi karakterar og marg-
ir eru yfirborðskenndir og maður
kemst ekki í nokkurt samband
við þá. En oftast er stemmningin
þokkalega vinsamleg og menn
sýna manni áhuga, ekki síst þegar
þeir vita að maður er einn á ferð
frá litlu landi þar sem öll aðstaða
er önnur en þeir eiga að venjast."
- Nú hefur konan þín, Hall-
dóra Dröfn, verið með þér fyrir
vestan, fer hún ekki með þér í
stóra keppni?
„Nei við höfum ekki haft tök á
því. En hún hefur stutt mjög við
bakið á mér. Nei, ég fer oftast
nær einn og stend einn í því sem
margir hafa aðstoðarfólk í.“
- Og nú ætlið þið austur á Eg-
ilsstaði?
„Já, ég verð þar við kennslu
a.rn.k fram að jólum. Mér þykir
gaman að kenna. Ég er í raun
félagslyndur í mér, þótt ég hafi
mikið verið einn og njóti þess að
vissu leyti líka. Þegar fram í sækir
býst ég við að kennsla og þjálfun-
arstörf verði minn vettvangur og
ég kvíði því ekki. En ég á mögu-
leika að ná lengra sem íþrótta-
maður og ég stefni ákveðið að
því. Ég mun ekki keyra mig á
60% afköstum, annað hvort á
Ult eða ekki. Og ég mun ekki
þiggja ölmusur. Ég er stoltur af
því að vera íslendingur og keppa
fyrir hönd íslands og ég vona að
ég eigi eftir að auka hróður ís-
lands í framtíðinni. En þá verð ég
líka að hafa aðstöðu til að vinna
markvisst, halda mínum æfinga-
og keppnisáætlunum betur en nú
í sumar. Til þess þarf meira en
eigin vilja, íþróttahreyfingin
verður að skilja sinn þátt í þessu
dæmi. Og það á ekki bara við um
mig. Til dæmis eigum við handk-
nattleikslið á heimsmælikvarða
og vonandi verður staðið betur á
bak við það. Tilfinningin af því að
vera á ölmusu er ekki líkleg til að
hvetja menn til stórra sigra.“-þs
10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 22. september 1985