Þjóðviljinn - 30.11.1985, Blaðsíða 5

Reykjavík - láglaunasvæðið?
Heildartekjur Vestfirðinga
voru að meðaltali 591.5 þúsundir
á sl. ári og höfðu aukist um
34.2% frá árinu 1981. Tekjur ein-
staklinga voru lægri í öðrum
landsfjórðungum. í Reykjavík
voru meðalárstekjur 427.8 þús-
und krónur og höfðu aukist um
28.2% frá árinu 1983.
í úrtakskönnun sem náði til
2660 skattaframtala á landinu
öllu er gerður samanburður á
framtölum milli áranna 1984 og
1985, er tekjur einstaklinga á ár-
inu 1983 og 1984. Það var Pjóð-
hagsstofnun í samvinnu við
skattstjórana sem framkvæmdi
könnunina, en stofnunin hefur
varað við túlkunum á henni og
hefur ekki birt niðurstöðurnar
opinberlega. Á hinn bóginn
hljóta úrtakskannanir á fram-
tölum svo margra einstaklinga að
gefa mjög sterkar vísbendingar
og skal hér reynt að gera grein
fyrir helstu niðurstöðum ásamt
með upplýsingum frá Kjararann-
sóknarnefnd um vinnutíma.
Vestfirðingar
tekjuhæstir
Samkvæmt tekjuúrtakinu voru
Vestfirðingar tekjuhæstir á síð-
asta ári með 591.5 þúsundir á árs-
tekjur að meðaltali. Sunnlend-
ingar í öðru sæti með 502.6 þús-
und. Austfirðingar voru næstir í
röðinni með 490.3 þúsund í árs-
tekjur, þá var röðin komin að
Norðurlandi vestra með 483.4
þúsund í árstekjur, Reyknesingar
voru með 472.8 þúsund að með-
altali í árstekjur, á Vesturlandi
428.1 þúsund, í Reykjavík 427.8
þúsund, í Norðurlandi eystra
418.9 þúsund og í Vestmannaeyj-
um sem er getið sérstaklega í úrt-
akinu voru meðalárstekjur 399.4
þúsund.
Innan hvers fjórðungs kemur
ýmislegt sérstætt fram. Þannig
kemur t.d. í ljós að meðaltekjur á
Vestfjörðum eru hæstar á ísafirði
(641.3 þúsund) meðan þær eru
461.3 þúsund á Patreksfirði og
560.7 þúsund í Bolungarvík.
Á Akranesi eru meðal árstekj-
ur 404.5 þúsund en 503.7 þúsund
í Ólafsvík.
í Norðurlandi vestra eru tekj-
urnar hæstar á Siglufirði, 510.9
þúsund en á Skagaströnd eru þær
456.5 þúsund. Á Norðurlandi
eystra stingur fyrst í augu að tekj-
ur á Akureyri eru ekki nema 397
þúsund að meðaltali. Á Austur-
landi eru meðalárstekjur hæstar á
Höfn í Hornafirði eða 513.4 þús-
und en lægstar á Egilsstöðum
465.9 þúsund.
Á Suðurlandi eru tekjur hæstar
í Þorlákshöfn 569.3 þúsund en
lægstar í Hveragerði 474.3 þús-
und í árstekjur. I Reykjaneskjör-
dæmi eru hæstar tekjur í Mos-
fellssveit 574.7 þúsund en lægstar
í Kópavogi 416.8 þúsund.
Hreyfingar
milli ára
Tekjumunur áranna 1983 og
1984 er mjög athyglisverður.
Þannig aukast tekjur Vestfirð-
inga um 34.2% og einnig á Norð-
urlandi vestra um 34.2%, á Vest-
urlandi um 33%, á Suðurlandi
um 29.6%, Reykjanesi um
28.5% í Reykjavík um 28.2% og í
Austfirðingafjórðungi um
27.1%.
Nú er margs að gæta um þessar
tölur um aukningu á milli ára.
Greinilegt er að mikil útgerðar-
pláss bæta meira við sig en
verslunar- og þjónustupláss, þ.e.
vegna aukins afla og hærri tekna
sjómanna á árinu 1984 en 1983.
Meðaltekjur í Ólafsvík aukast
um tæplega 40% á milli áranna
meðan þær aukast rúmlega 28% í
Borgarnesi samkvæmt úrtakinu.
Á Austurlandi dregur Höfn í
Hornafirði aukninguna nokkuð
niður, en tekjur þar jukust um
22.3%, en í Neskaupstað um
28.7%. En þá er þess einnig að
gæta, að í Höfn eru meðaltekjur
háar fyrir eða 513.4 þúsund á ár-
inu 1984.
Meðaltalsaukning tekna á
landinu öllu milli áranna 1983 og
1984 var 29.5% og eru Reykvík-
ingar, Reyknesingar og Austfirð-
ingar þeir einu undir landsmeð-
altali.
Á ýmsum stöðum höfðu tekjur
maka aukist meira á árinu 1984
heldur en annars staðar. Þannig
jukust tekjur maka í Borgarnesi
um 42.1%, á Patreksfirði um
61.3%, ísafirði 38.5%, Sauðár-
króki um 43.1%, Skagaströnd
um 48.7%, Seyðisfirði og Egils-
stöðum um 36%, Selfossi 44.6%,
Þorlákshöfn um 47.1%,
Tekjuúrtak úr skattframtölum 1984 og 1985
Heildartekjur Aukning milli ára
Fjöldi Einhi./ Samtals Einhl.MakarSamt.
framtala Eiginm. Eiginm.
í úrtaki 1984 1985 1984 1985
VESTURLAND 184 266.5 354.4 321.9 428.1 33.0 - 33.0
Akranes 85 255.6 341.7 304.3 404.5 33.7 28.7 32.9
Borgarnes 49 274.9 342.0 348.2 446.1 24.4 42.1 28.1
Ólafsvík 50 301.2 425.3 630.1 503.7 41.2 33.1 39.9
VESTFIRÐIR 198 363.0 483.5 440.7 591.5 33.2 — 34.2
Isafjörður 100 395.4 526.1 478.6 641.3 33.0 38.5 34.0
Bolungarvik 49 339.1 459.1 418.6 560.7 35.4 27.8 34.0
Patreksfj. 49 282.4 368.9 339.8 461.3 30.6 61.3 35.8
NORÐURL.V. 199 291.3 392.5 360.1 483.4 34.7 — 34.2
Sauðárkrókur 70 287.1 385.0 343.9 466.3 34.1 43.1 35.6
Siglufjörður 50 305.9 398.7 393.1 510.9 30.3 28.7 30.0
Blönduós 39 273.1 387.4 353.3 483.7 41.9 20.1 36.9
Skagaströnd 40 294.0 411.7 324.1 456.5 40.0 48.7 40.8
NORÐURL.E. 369 262.9 343.4 321.3 418.9 30.6 — 30.4
Akureyri 195 250.5 322.3 308.6 397.0 28.7 28.4 28.6
Húsavík 74 287.4 393.5 346.1 472.1 36.9 34.0 36.4
Dalvík 50 298.4 404.8 361.8 486.5 35.6 29.1 34.5
Ólafsfjörður 50 311.1 407.1 367.6 477.1 30.8 23.6 29.8
AUSTURLAND 199 304.6 389.4 385.8 490.3 27.8 — 27.1
Neskaupsstaður 50 307.6 397.2 387.5 498.7 29.2 26.9 28.7
Höfn í Hornaf. 49 313.7 396.2 419.9 513.4 26.3 10.5 22.3
Seyðisfjörður 50 322.6 422.4 366.9 482.6 30.9 36.0 31.5
Egilsstaðir 50 281.0 351.7 364.9 465.9 25.2 36.0 27.7
SUÐURLAND 198 307.1 390.0 387.9 502.6 27.3 — 29.6
Selfoss 98 308.0 388.1 375.3 485.6 26.1 44.6 29.4
Hveragerði 50 268.4 345.7 376.6 474.3 28.8 18.9 26.0
Þorlákshöfn 50 339.9 438.5 428.8 569.3 29.0 47.1 32.8
VESTMANNAEYJAR 98 264.4 341.7 301.2 399.4 29.2 56.7 32.6
REYKJANES 625 302.9 388.6 367.9 472.8 28.3 — 28.5
Hafnarfjörður 150 301.8 397.6 376.2 491.8 31.8 26.1 30.7
Kópavogur 150 275.7 349.4 325.8 416.8 26.8 34.5 27.9
Garðabær 75 352.3 458.6 424.7 545.4 30.2 19.9 28.4
Keflavík 100 295.2 353.4 354.6 428.1 19.7 25.8 20.7
Seltjarnarnes 75 331.4 434.4 397.1 522.9 31.1 34.8 31.7
Mosfellssveit 75 330.0 437.2 427.0 574.7 32.5 41.8 34.6
REYKJAVÍK 590 283.1 359.4 333.7 427.8 26.9 - 28.2
LANDIÐ ALLT 2660 290.8 374.7 351.6 455.4 28.9 — 29.5
Vestmannaeyjum um 56. 7% og
Mosfellssveit um 41.8%. Og
þannig eru einnig dæmi um
byggðarlög þar sem tekjur maka
jukust minna en meðaltals-
aukning segir til um, eins og t.d. í
Höfn 10.5%, í Blönduósi 20.1%
og Garðabæ 19.9%.
Skýringar
Óneitanlega kemur það manni
á óvart að sjá að tekjur hafa
aukist víðast hvar meira en á höf-
uðborgarsvæðinu. Eiginlega hef-
ur legið í loftinu að launaskrið
hafi verið gífurlegt á höfuðborg-
arsvæðinu í verslun og þjónustu
og fjármagnstilflutningar af
landsbyggðinni og suður sömu-
leiðis ofboðsleg á þessu tímabili.
Launaskriðið væri mun meira
syðra en á landsbyggðinni. Ef
þessi kenning væri rétt, þá væri
rökrétt að álykta sem svo að tekj-
ur framteljandavs á höfuðborgar-
svæðinu milli áranna 1983 og
1984 hefðu aukist meira en ann-
ars staðar í landinu.
En eins og sjá má af áðurnefnd-
um fölum, er ekki hægt að draga
slíka ályktun. Eins og allir vita er
hér um viðkvæmt mál að ræða og
enginn er ginnkeytur fyrir ein-
földum skýringum á þessum mun
milli landsbyggðar og Reykjavík-
ur, sem er með tekjuaukningu
fyrir neðan meðaltalsaukningu á
fslandi milli þessara ára.
Ég spurði nokkra hagspaka
menn og kunningja útá lands-
byggðinni hvaða skýringar þeim
flygi í hug í fljótu bragði. Flestir
' urðu náttúrulega hvumsa - en
báðu mig blessaðan ekki láta mér
detta í hug að búið væri að stela
glæpnum frá höfuðborginni.
Sumir bentu á skýringar einsog 1)
Fólk á landsbyggðinni hefði mætt
kjaraskerðingunni með meiri
yfirvinnu heldur en launafólk á
höfuðborgarsvæðinu. 2) Ellilíf-
eyrisþegar væru fleiri á höfuð-
borgarsvæðinu og það kæmi fram
með lækkun tekna syðra í úrtak-
inu.
Síðarnefndu kenningunni er
snarlega hafnað af þeirri einföldu
ástæðu að úrtakið nær aðeins til
fullvinnandi launafólks hvar-
vetna á landinu. Lífeyrisþegar
eru ekki með í úrtakinu.
En ef fyrrnefnda kenningin
væri rétt um meiri aukningu yfir-
vinnu á landsbyggðinni en sem
næmi launaskriði í Reykjavík þá
ætti það að koma skýríega fram í
yfirliti Kjararannsóknarnefndar
sem mikil aukning yfirvinnu á ár-
inu 1984 miðað við yfirvinnu
1983.
Engin aukning
Þegar tekið er saman hvernig
vinnutími í hverri viku að meðal-
tali hefur þróast annars vegar útá
landsbyggðinni og hins vegar á
höfuðborgarsvæðinu kemur í
ljós, að aukningin er ekki meiri
utan höfuðborgarsvæðisins en á
Reykjavíkursvæðinu. Vinnutími
hefur heldur lengst en það á
jafnvel enn frekar við um
Reykjavíkursvæðið en þess utan
einsog sjá má af meðfylgjandi
töflu um vinnutíma, sem unnin er
uppúr fréttabréfum Kjararann-
sóknarnefndar. Samanburðurinn
nær til verkafólks, iðnaðar-
manna, verslunarfólks og skrif-
stofufólks.
Breytingar milli áranna eru
það litlar og ganga bæði yfir höf-
uðborgarsvæðið og utan þess, -
og skýra þannig á engan hátt
hvers vegna tekjur hafa aukist
víðast hvar meira milli áranna
1983 og 1984 heldur en í Reykja-
vík.
Nú hefur mælst verulegt launa-
skrið í verslunar og skrifstofu-
störfum, sem margir hafa haldið
að hefðu hækkað meðaltekjur á
höfuðborgarsvæðinu umfram
landsbyggðina. En ekki er hægt
að draga slíka ályktun af þessum
tölum, því vinnutími hefur
jafnvel lengst meira í Reykjavík
heldur en annars staðar hjá versl-
unar og skrifstofufólki, - án þess
Vinnutíminn
Höfuðborgarsvæðið
19831984
Verkam. (karlar) 50.6 50.3
Verkakonur 44.3 44.2
Iðnaðarm. 48.5 49.2
Versl.f.karlar 45.9 46.7
Versl.f.konur 45.4 45.8
Skrifst.karlar 43.6 44.3
Skr.st.konur 42.1 43.0
Utan höfuðborgarsvæðis
19831984
Verkam.(karlar) 52.8 52.3
Verkakonur 46.0 46.0
Iðnaðarm. 53.2 52.3
Versl.f.karlar 46.9 46.8
Versl.f.konur 44.4 44.8
Skrifst.karlar 44.1 44.3
Skr.st.konur 42.3 42.7
að sýni hærri meðaltekjur hjá
íbúum á höfuðborgarsvæðinu.
Flókið mál
Þannig er ekki auðsætt hvers
vegna tekjur á landsbyggðinni
hafa aukist meira en á höfuð-
borgarsvæðinu. Sjálfsagt eru
skýringarnar margþættar og
flóknar. Ekki geri ég tilraun til
þess að telja þær upp, en sjálfsagt
er aukinn afli snarasti þátturinn á
landsbyggðinni í launaþróuninni
milli þessara ára sem um er fjall-
að. Óg neðanjarðarhagkerfið er
áreiðanlega gildara syðra.
Auðvitað er ekki vitað nógu
mikið um dreifingu og tekjur ein-
stakra hópa til að draga víðtækar
ályktanir.
Hitt er ljóst að launin hjá fólk-
inu í landinu eru ekki í neinu sam-
ræmi við þá launataxta sem um er
samið á vinnumarkaðnum, - og
vel getur verið að stórir hópar séu
bundnir á taxta meðan fámennari
hópar hafa stungið kauptaxta-
þjóðina af. Aukinn tekjumunur,
lélegra öryggisnet og frum-
skógarlögmál á launamarkaði er
afleiðingin.
Það er einnig ótrúlegt hvernig
vinnuþrælkunin heldur áfram í
landinu og af töflunni um vinnu-
tíma má sjá hve vinnutíminn er
gífurlega langur. Það leiðir hug-
ann að því, að þegar sérfræðingar
eru að spá um þörfina á meiri
atvinnu, virðist ekki vera tekið
með í reikninginn að í vinnu-
þrælkuninni í dag eru fólgnar
þúsundir atvinnutækifæra. Og ef
markið væri jafnframt sett á betri
laun og styttingu vinnutíma, fyrst
í 40 stundir og síðan í 35 stundir f
raun, þá væri hægt að búa í hag-
inn fyrir atvinnu handa mun
fleirum en með álverksmiðjum -
og jafnvel fiskeldisstöðvum.
Lausnin á vanda okkar íslend-
inga í efnahags- og atvinnumál-
um, er áreiðanlega afskaplega
flókin. En það sem þarf umfram
allt annað að gera, er tiltölulega
einfalt: Það þarf að hækka
kaupið hjá fólkinu. Á landinu
öllu.
Oskar Guðmundsson
Laugardagur 30. nóvember 1985 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5