Þjóðviljinn - 30.11.1985, Blaðsíða 7

DJÓÐVILJINN

Fjórar nýjar plötur, Atli Heimir, píanó, nótur. Mynd: Sig.
Brœðslupottur heimsins
íslensk tónlist ó tólf plötur fyrir alla. Atli Heimir segir fró merkri útgófu og ýmsu öðru:
menn komast ekki upp með neitt múður
Alltíeinu fjórar plötur þarsem
íslenskir flytjendur leika tónlist
eftir íslenska samtímahöfunda
og annaö eins tvöfölt í vændum.
Viö skreppum til Atla Heimis
Sveinssonarframherja í
tónskáldaliði og spurðum hverju
sæti og hvernig þetta sé hægt.
- Tónskáld hafa sennilega sýnt
einna mestan félagsþroska af
‘ íslenskum listamönnum. Það
þakka ég alltaf Jóni Leifs. Hann
átti frumkvæðið að verkalýðsfé-
laginu okkar, Tónskáldafélag-
inu, og fyrir hans tilstuðlan varð
til tæki til að gæta réttinda tón-
skálda, STEF. Tónskáld hafa
staðið fremst í réttindabaráttu
listamanna.
- Síðan var stofnuð íslensk
tónverkamiðstöð, einskonar úti-
bú frá Tónskáldafélaginu. Hún
hefur það markmið að breiða út
íslenska músík og er að mestu
leyti rekin af tónskáldunum sjálf-
um.
Nótur
-Nú er það svo í tónlistinni, að
platan hefur orðið æ fyrirferð-
armeiri með tímanum. Hér áður
gáfu menn eiginlega bara út nót-
ur; það voru nótnaprent sem gáfu
út Mozart og Beethoven. Og
Tónverkamiðstöðin hefur fyrst
og fremst einbeitt sér að þessu
hingað til.
- Og það hefur lengi skort á
með íslenska tónlist að hún sé að-
gengileg á plötum. Reyndar er
svolítið til frá Tónverkamiðstöð-
inni: alþingiskantata Páls Ingólfs-
sonar frá 1930, Sögusinfónía Jón
Leifs, ein plata með verkum eftir
okkur Leif Þórarinsson, plata
með íslenskri orgeltónlist sem
Ragnar Björnsson leikur; en
þetta er ekki nándar nærri nóg.
- Nú er komið ungt fólk til
starfa í Tónverkamiðstöðinni,
Karólína og Hjálmar, - til varð
þessi áætlun um tólf plötur, og nú
eru komnar út fjórar þeirra.
- Afhverju núna?
- Já, það er tónlistarár, og það
er ágætt tilefni.
íslendingar virðast reyndar
hafa misskilið eitthvað þetta tón-
listarár. Hér er verið að halda
uppá afmæli Bach og Hándel og
Allan Berg, Evrópuráðið sem
samþykkti tónlistarárið ætlaðist
til að það yrði helgað nútímatón-
list. En nú hafa tónskáldin tekið
sig saman um að nota þetta ár til
átaks í þessum efnum, og fengið
til þess stuðning frá ríkisútvarp-
inu og menntamálaráðuneyti.
- Hvernig veljast verk og höf-
undar?
- Fyrst og fremst er leitað til
ákveðinna flytjenda, Guðnýjar
Guðmundsdóttur, Önnu Áslaug-
ar... Tónverkamiðstöðin og flyt-
j endurnir velj a svo verkin saman;
þetta eru í langflestum tilvikum
verk sem þeir hafa flutt áður
þannig að það er tiltölulega lítið
mál að koma þessu á plötu. Þann-
ig fer þetta að nokkru eftir efnum
og ástæðum, í samvinnu þeirra
sem semja músíkina og þeirra
sem flytja hana. Og þegar upp er
staðið ættu flestir höfundarnir að
hafa komist að.
- Sem var kominn tími til hjá
sumum: ég held til dæmis að nú
komi meiriháttar verk eftir Jón
Nordal í fyrsta sinn út á plötu, -
Jón hefur verið lengi að og samið
um tuttugu hljómsveitarverk.
Láta spíra
Til hvers er þetta gert? Hvers
vœnast menn af þessari útgáfu?
- Þessar plötur eru auðvitað til
sölu bæði hér og erlendis, og það
væri ekki verra ef inn fengjust
peningar þeirra vegna. En við
fögnum því líka að verkin eru
með þessu framtaki orðin að-
gengilegri. Þetta er nútíminn,
sjáðu: það er auðveldara að
hlusta á plötu en að lesa nótur.
Segjum að einhver hljómsveitar-
stjóri ytra vilji kynna sér íslenska
músík: Það er þægilegra að senda
honum plötu að hlusta á en að
láta hann fá nótur sem tekur dá-
góða stund að lesa í gegn. Allra
best er auðvitað að hann fái
hvorttveggja.
- Þessar plötur eiga eftir að
kynna íslenska tónlist víða um
heim, þær verða til á söfnum, í
skólum, á útvarpsstöðvum...
Menn fá engar milljónir í vasann,
það er ekki markmiðið, - mark-
miðið er kannski helst að láta
þetta spíra, - að það dragi dilk á
eftir sér.
- Flautukonsertinn minn er til
bæði á nótum og plötum, og það
er auðvelt að koma honum á
framfæri. Ég á verk á einni plötu
íslenskri, einni danskri og
tveimur í Svíþjóð, - ég depend-
era af þeim sænsku einsog Jón
Marteinsson, - og sé það glöggt
að plöturnar hafa í þessum
löndum vakið áhuga á öðru sem
maður er að gera. Það er ekki síst
þetta gagn sem við eigum eftir að
hafa af þessum nýju plötum.
- Þessi útgáfa er líka mjög góð,
tæknivinna óaðfinnanleg og frá-
gangur allur með ágætum. Hverri
plötu fylgir bækingur með
greinargóðum upplýsingum um
höfunda og flytjendur, og svo
höfum við skipt með okkur
nokkrir að skrifa yfirlit um þema
hverrar plötu: fiðlutónlist, pía-
nótónlist.... mestmegnis fru-
munnir textar með upplýsingum
sem eru varla til annarstaðar.
Já, hiklaust
En hafiði eitthvað útí heim að
gera? Erum viðþjóð meðalþjóða
í tónlistarmálum?
- Já, það erum við alveg hik-
laust. Hér er mikið af góðri mús-
ík, og sú staðreynd er viður-
kennd, sérstaklega á Norður-
löndum, sem við tengjumst best
og mest, en líka í Evrópu og Am-
eríku og annarstaðar.
- Tónskáldafélagið hélt hér
tónlistarhátíð árið 1973 í tengs-
lum við alþjóðasamtök nútíma-
tónlistarmanna. Okkar flytjend-
ur spiluðu fyrir forystumenn í
tónlist víðsvegar að og stóðu sig
mjög vel. Menn urðu ánægjulega
undrandi að heyra hvað okkar
menn gátu samið og hvað flytj-
endur réðu við. Þetta opnaði
augu útlendinga fyrir íslandi og
jók sjálfsvitund okkar hér heima.
- Það hefur aldrei myndast hér
neinn skóli í tónsmíðum. Menn
tala um pólska skólann. Kölnar-
skólann, skólann frá Darms-
tadt..., en ekki íslenskan skóla.
Ég er stundum spurður um það
hvað íslensk tónskáld eigi sam-
eiginlegt, og svara þessu til: hvað
þau eru ólík. Enda er það svo að
heimurinn allur er einskonar
leikvöllur íslendinga í námi: ís-
lensk tónskáld hafa farið í allar
áttir í nám; og þarmeð getur það
gerst að þessi höfuðborg,
Reykjavík, verði einskonar
bræðslupottur heimsins. Mér
hefur aldrei fundist að ég væri
útúr í Reykjavík. Þvert á móti.
- Við getum notað þetta menn-
ingarlega, og kannski líka póli-
tískt, að vera svona mitt á milli
tveggja risastórra meginlanda;
getum eiginlega horft „vítt og of
vítt of veröld hverja“.
A tíu tilfimmtán árum er einsog
tónlistargeirinn hafi tekið stakka-
skiptum, - og meðal annars er
komin fram fjölmenn kynslóð
tónskálda...
- Já, og ég kann engar skýring-
ar á þessu, - hef þó oft hugsað um
það; get sagt endalausar sögur af
því hvað tónlistarlífið hefur
breyst: Hjálmar, Snorri, Karó-
lína, Áskell, Guðmundur Haf-
steinsson... og á leiðinni er önnur
kynslóð enn yngri.
Mönnum
líður vel
- Hljóðfæraleikurinn: þar hef
ég skýringu: hvað Tónlistarskól-
inn er góður. Lítill skóli en mjög
góður, unnið vel, og frábærir
kennarar. Ég held að það sé ein
af meginskýringunum. Önnur
skýring: þegar fólk einsog snillin-
gurinn Manuela Wiesler sest hér
að smitar það útfrá sér. Að vinna
með listamanni einsog Manúelu,
sem gerir miklar kröfur til sjálfrar
sín og annarra, - það skapar
mönnum metnað, og áheyrendur
verða kröfuharðari. Menn kom-
ast ekki upp með neitt múður
gagnvart sjálfum sér eða viðtak-
endum; og það merkilega er að
þegar slíkar kröfur eru gerðar líð-
ur mönnum vel.
- Enn eitt á þátt í þessum breyt-
ingum: óskaplega góð samvinna
milli flytjenda og höfunda. Tón-
skáldin hafa skrifað mjög mörg
verk fyrir ákveðna flytjendur; og
flytjendurnir verið mjög duglegir
að sækjast eftir nýjum verkum:
Manúela, Rut Magnússon, Kam-
mersveit Reykjavíkur, Hamra-
hlíðarkórinn, fslenska hljóm-
sveitin, Ragnar Björnsson, -
þetta eru bara dæmi. Þetta hefur
skipt miklu máli, bein tengsl höf-
undar og hljóðfæraleikara, og
hvetur höfundinn til dáða. _m
Tónverkamiðstöðin
Fjórar fyrstu
Fyrsta plata: íslcnsk hljóm-
sveitartónlist. Sinfóníuhljóm-
sveit íslands undir stjórn Páls P.
Pálssonar og Jean-Pierre Jaequ-
illa. Einleikarar: Kristján Th.
Sigurðsson (óbó), Einar Jóhann-
esson (klarínett). Tónlist eftir
Leif Þórarinsson, John Speight,
Jón Nordal.
Önnur plata: íslensk fíðlutón-
list. Guðný Guðmundsdóttir
(fiðla), Nina G. Flyer (selló),
Halldór Haraldsson (píanó).
Tónlist eftir Karólínu Eiríksdótt-
ur, Jón Nordal, Áskel Másson,
Jónas Tómasson og Þorkel Sigur-
björnsson.
Þriðja plata: íslensk píanótón-
list. Anna Áslaug Ragnarsdóttir.
Tónlist eftir Þorkel Sigurbjörns-
son, Jónas Tómasson, Atla Heimi
Sveinsson ogHjálmarH. Ragnar-
son.
Fjórða plata: íslensk raftónlist.
Tónlist eftir Lárus Halldór
Grímsson og Þorstein Hauksson.
Laugardagur 30. nóvember 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7