Þjóðviljinn - 05.01.1986, Qupperneq 2

\iku
skammtur
af öndvegissúlum o.fl.
Ég er í miklu hátíöarskapi þessa dagana og
ekki að ástæðulausu. Það er semsagt á þessu
ári sem haldið er uppá tvöhundruð ára afmæli
heimabyggðar minnar Reykjavíkur. í hjarta
þessa bæjar er ég borinn og barnfæddur.
Hérna í Kvosinni hef ég alið allan minn aldur í
gleði og sorg og hérna ætla ég mér að deyja, ef
ég fæ einhverju ráðið um banabeðinn.
Eftir meira en mannsaldur í bænum mínum er
ég orðinn hluti af þessari unaðslegu byggð og
hún hluti af mér. hegar Reykjavík á afmæli, á ég
líka afmæli og þegar ég á afmæli á Reykjavík
afmæli svo vísast er að á þessu ári eigi ég eftir
að helga Reykjavík drjúgan hluta af þeim hug-
leiðingum mínum sem kunna að komast á
þrykk, þó Davíð hafi að vísu ekki farið þess á leit
við mig.
Já Davíð, vel á minnst. Fyrsta embættisverk
hans á afmælisárinu var að afhjúpa táknrænar
og neónlýstar öndvegissúlur sem komið hefur
verið fyrir við þjóðvegina þar sem dreifbýli
sleppir og borgin tekur við. Þetta mun gert til að
minna á landnám Ingólfs og umsvif hans.
Um landnám Ingólfs er víst fremur fátt vitað
utan það sem stendur í Landnámabók Ara fróða
Þorgilssonar og er víst flest talið í hæpnara lagi,
ef þá ekki uppsþuni frá rótum.
Þegar ég var krakki taldi ég einsýnt að verið
væri að Ijúga að mér, þegar menn sóru eitthvað
„með tíufingur upp til guðs“. Síðan ég fullorðn-
aðist hef ég haft það fyrir reglu að taka ekki
trúanlega þá menn sem mesta áherslu leggja á
það að þeir segi satt, áður en þeir segja manni
eitthvað.
Sagnfræðingur, sem festir það á bókfell að
hann ætli að „hafa það sem sannara reynist",
áður en hann fer að segja manni eitthvað, er
annaðhvort ósvikinn brandarakall eða þá rak-
inn lygalaupur með samsetning handa skýja -
glópum.
Þar sem Landnáma og íslendingabók eru
með ófyndnari bókum, dreg ég þá ályktun að Ari
hafi verið lítill húmoristi og þegar ofaná það
bætist að hann var uppi um 250 árum eftir
landnám og þurfti að miklu leyti að byggja fræði
sín á munnmælum, er líklegt að fæst það sem í
Landnámu stendur eigi sér nokkra stoð, hvort
sem það nú eru staðhæfingar um gróðurfar og
landkosti, eða vangaveltur um það hvenær
vissir fornmenn hafi verið á rambi.
Það vafðist tildæmis lengi fyrir sagnfræðing-
um sem trúðu Ara eins og nýju neti, að Haraldur
Hárfagri skyldi koma til ríkis í Noregi löngu eftir
að Haraldur hárfagri var dauður.
Um landnám Ingólfs í Reykjavík og söguna
um öndvegissúlurnar er það helst að segja að
hafstraumafræðingar eru nú, eftir yfirgrips-
miklar rannsóknir, búnir að fella þann dóm að
rekferill öndvegissúlna Ingólfs Arnarsonar sé
heilaspuni Ara fróða.
Síðaritíma vísindi hallast semsagt að því að
reki komi þar helst á land sem hafstraumar hitta
ströndina fyrir.
Nú er rétt að glugga ögn í Landnáma-
bók:
Þá er Ingólfur sá (sland, skaut hann fyrir borð
öndvegissúlum sínum til heilla; hann mælti
svá fyrir, at hann skyldi þar byggja, er súlurn-
ar kæmu á land. Ingólfur tók þar land, er nú
heitir Ingólfshöfði, en Hjörleif rak vestur fyrir
land og fékk hann vatnfátt. Þá tóku þrælarnir
írsku þat ráð at knoða saman mjöl ok smjör
ok kölluðu þat óþorstlátt; þeir nefndu þat
minnþak. En er þat var tilbúit kom regn mikit
ok tóku þeir þá vatn á tjöldum; en er minn-
þakit tók að mygla köstuðu þeir því fyrir borð,
ok rak þat á land, þar sem nú heitir Minn-
þakseyrr.
Á nútímamáli væri þetta orðað svo að írskir
þrælar hafi, Hjörleifi eiganda sínum til háðung-
ar, hnoðað saman drulluköku, eða á teprulegra
máli smjörsköku, þegar Hjörleifur hafði fyrir
aulahátt látið hrekjast vestur fyrir landið. Smjör-
skökuna rak svo austur með landinu og hafnaði
hún á Minnþakseyri sem var austur á söndum
einhvers staðar.
Ingólfur hafði afturámóti ekki fyrr fengið
landsýn, en hann fleygði uppistöðunum úr fleti
sínu ásamt höfðagaflinum fyrir borð og er við-
tekin skoðun vísindamanna í dag að slíkt geri
menn ekki nema í ölæði.
Öfugt við smjörsköku Hjörleifs rak öndveg-
issúlurnar vestur með landinu, fyrir Reykjanes
og inní Reykjavík, sem gengur innúr Faxabugt-
inni.
Þó þessi rekferill verði seint sannaður eða
afsannaður hefur hann þó eitt til síns ágætis og
það er að hann er broslegur og óþarfi að vera að
kippa sér upp við það þó Ari fróði eigi það til að
halla réttu máli ef það getur komið manni í gott
skap.
Ef til dæmis tekin er reglustika og lögð milli
Hjörleifshöfða og Vestmannaeyja, þá er maður
um leið búinn að afsanna þessi orð Ara úr Land-
námabók: „Ingólfur gekk þá upp á höfðann
ok sá eyjar liggja í útsuður til hafs“.
Vestmannaeyjar sjást ósköp einfaldlega ekki
frá Hjörleifshöfða. Reynisfjall og Dyrhólaey
byrgja þá sýn með öllu.
Það skyldi þó aldrei vera að Ari fróði Þorgils-
son hafi verið leigupenni yfirgangsmanna, sem
þurftu að sanna eignarrétt sinn á því sem þeir
ekki áttu með réttu?
Nýjustu kenningunum um öndvegissúlur Ing-
ólfs mun ég gera nánari skil síðar á hátíðarári
Reykjavíkurborgar. Og að síðustu:
Til hamingju með Reykjavík.
Hernaðar-
brjálæði
í fjölmiðlum í gær var skýrt frá
því að bandarísk orustuþota
hefði hrapað í sjólnn suðvest-
ur af Reykjanesi. í lok frétta
var þess og getið að svoleiðis
flygildi kostaði um það bil milj-
arð íslenskra króna. Skemmst
er að minnast örlaga Haf-
skips, en með því skipafélagi
fór einmitt miljarður í sjóinn og
fannst mörgum eðlilega að
þar hefði stórtjón orðið. En á
mælikvarða hernaðarsinna
þykir slík upphæð ekki mikils
vírði enda víla menn ekki fyrir
sér að verja miljörðum króna
til f ramleiðslu á vítisvélum ým-
iss konar. Já, það er margt
skrýtið í kýrhausnum...B
Mistök í
vinsælu spili
Skömmu fyrir jól kom á mark-
aðinn skemmtilegur spurn-
ingaleikur með því óskemmti-
lega nafni Trivial Pursuit.
Innan um sex þúsund spurn-
ingar af ýmsu tagi hefur orðið
vart mistaka á stöku stað og
má sem dæmi nefna að þegar
spurt er hver hafi beðið lægri
hlut í formannskjöri á mótí
Jóni Baldvin Hannibalssyni
árið 1984 er svarið: Indira
Gandhi! Og svo geta lesendur
Þjóðviljans reynt að geta upp
á hvert hafi veriö svarið við
þessari spurningu: Hvaða
þjóðarleiðtogi var myrtur árið
1984? Jú, einmitt...B
Tæknideild NT
lifir
Framsóknarflokkurinn hóf í
gær útgáfu á dagblaðinu Tím-
anum. Þar er um að ræða nýj-
an belg meðgömlu NT-víni en
sagt í blaðhaus, að þar sé um
að ræða málsvara frjáls-
lyndis, samvinnu og félags-
hyggju. í þessum sama blað-
haus er einnig sagt að blaðið
sé sett og brotið um á tækni-
deild NT. Þó þessi mistök séu
augljós eru þau í öllu falli
meinlaus. Verra var þegar
Slagsmál
uppi á sviði
fyrsta tölublaðið af NT kom út
fyrir um ári þar sem sagði að
blaðið væri málgagn frjáls-
lyndis, samvinnu og frjáls-
hyggju! ■
Hitt-leikhúsið er að undirbúa
frumsýningu þann 17. á
Rauðhóla-Ransí, leikriti sem
er að kunnugra sögn fullt með
fjölbragðaglímu og marghátt-
uð líkamleg átök. Einsog fram
hefur komið flugu tveir f ræknir
fjölbragðagarpar hingað til
lands til að kenna leikurum
fantatökin. En babb kom í báí-
inn þegar Andrés Sigurvins-
son, einn aðal slagsmála-
maðurinn handleggsbraut sig
og er ófær til sýninga. En í
skarð Andrésar hljóp þá ann-
ar af frægðarmönnum Hins-
leikhússins, Leifur Hauks-
son, sem á skömmum tíma
hefur þjálfað sig svo upp á
fólskubrögðunum á sviðinu
að meira að segja sjálfur
leikstjórinn, Páll B. Baldvins-
son, sem ekki kallar allt
Edda Heiðrún Backman og Kristín
Kristjánsdóttir í miðju atinu í glímu-
hring Hins-leikhússins. Edda er að
sveifla Kristínu í gólfiö í svokölluðum
„Full Nelson".
ömmu sína eftir þjálfun bret-
anna, hverfur í skuggann.
Frumsýningin verður því eins-
og til var ætlast í Gamla Biói
þann 17., og væntanlega mun
þá blessað bíóið skjálfa
undan átökunum fram á sum-
ar ... ■
Stærðfræði-
snilld
Slitruhátturinn, sem Stefán
Jónsson fyrrverandi alþing-
ismaður er gjarnan talinn upp-
hafsmaður að, er nú tekinn að
ryðja sér til rúms. Því til
sönnunar er eftirfarandi vísa.
Sú varð til, að sögn, á meðal
stærðfræðinga mektugra í
Reykjavík. Vísan er, einsog
sjá má, um einvígi þeirra
Karpoffs og Kasparoffs og
einnig bregður Klarissu móð-
ur þess síðarnefnda léttilega
fyrir í lokin:
Kas- er okkur kær -paroff.
Kæn- hann -lega teflir skák,
Kar- hann lagði í hvelli -poff,
Klar- á flínkan -issa strák!