Þjóðviljinn - 09.03.1986, Blaðsíða 6

OFBELDI
samfélagsins
GEGN
BÖRNUM
Guðrún Kristinsdóttir, félags-
ráðgjafi, undirbýrþessa dag-
ana verkefni, sem hún mun
vinna að á næsta ári. Verkefn-
ið byggist á starfi hennar hjá
Félagsmálastofnun, en hún
ætlarséraðgerakönnun á
mismunun fólks til félags-
legrar þjónustu eftir búsetu.
Er hún á förum til Svíþjóðar
þar sem hún mun helga sig
þessu verki, en gögnunum
hefur hún viðað að sér að
undanförnu.
Ég ætla að kanna hvort mun-
urerávelferðinnihérí
Reykjavík, þarsemfélagsleg
þjónusta erfyrirhendi, þótak-
mörkuð sé, og annars staðar
á landinu þar sem enga slíka
þjónustu er að fá. Það er
hætta á að dreifbýlisfólkið,
sem ekki býr við þessa þjón-
ustu, eigi ekki annarra kosta
völ en að f lytja á mölina þurf i
þaðáhenniaðhalda.
Börn afskipt
Erindi blaðamanns á skrifstof-
una hjá Guðrúnu var að forvitn-
ast um erindi sem hún hélt á sam-
norrænni ráðstefnu um barnaof-
beldi. Erindi Guðrúnar fjallaði
um aðstæður barna og barna-
vernd á íslandi og hafði Þjóðvilj-
inn haft fregnir af að þingheim
hafi sett hljóðan eftir að Guðrún
skýrði frá hvernig þjóðfélagið ís-
lenska býr aðþeim sem erfa skulu
landið. Þótti mönnum lýsing
Guðrúnar með slíkum eindæm-
um að tæpast gæti staðist.
- Það vita allir sem kynnt hafa
sér máli að börn eru mjög afskipt
í opinberri umræðu hér á landi.
Áhuginn fer að vísu vaxandi
meðal þeirra sem vinna meðal
barna, en við erum langt á eftir
nágrannalöndum okkar bæði
hvað varðar umræðu um aðbún-
að barna í þjóðfélaginu svo og
félagslega þjónustu gagnvart
þeim.
- Það má segja að á íslandi ríki
jákvætt afstöðuleysi til barna.
Það þykir sjálfsagt að börn fæðist
í þennan heim og enginn viður-
kennir að hann álíti börn óæski-
leg. Það er þrýst á ungt fólk að
það eignist börn en st'ðan er lítið
gert til að tryggja velferð barn-
anna. Þau virðast eiga að alast
upp af sjálfu sér.
Tengsi efnahags-
ástands og
aðstœðna barna
- Aðstæður barna og barna-
fjölskyldna tengjast mjög efna-
hagsástandinu í landinu, hinum
langa vinnudegi sem einkennir líf
okkar, ástandinu í húsnæðismál-
um, takmarkaðri félagslegri
þjónustu, óðaverðbólgunni og
því að laun eru ekki verðtryggð.
- Við erum að vísu laus við
atvinnuleysið, sem er mikið
vandamál á hinum Norðurlönd-
unum, einkum hjá ungu fólki, en
á móti kemur hinn gífurlega langi
vinnudagur okkar, einhver sá
lengsti sem um getur á byggðu
bóli, og almenn atvinnuþátttaka
kvenna. 80% íslenskra kvenna 16
ára og eldri höfðu einhverjar
launatekjur árið 1982. Þetta bitn-
ar vitaskuld á barnauppeldinu.
Smám saman hefur ábyrgðinni
verið varpað yfir á skólana, án
þess að skólunum hafi verið
breytt í tak við tímann. Enn býr
fjöldi barna við sundurslitna
stundaskrá og svo er mikil vöntun
á skóladagheimilum hér, sem
þykja sjálfsögð í nágranna-
Íöndum okkar. Þá eru almennar
skólamáltíðir ekki fyrir hendi hér
á landi. Börnin ganga því sjálfala
stóran hluta dagsins og oft á tíð-
um nærast þau fyrst og fremst á
sjoppufæðu.
- Þó samfélagið geri ráð fyrir
atvinnuþátttöku kvenna þá eru
Kynferðislegt ofbeldi
Eftirfarandi dæmi um kynferöislegt ofbeldi á íslenskum börnum
eru tekin upp úr ritgerð eftir Önnu M. Guömundsdóttur, kenn-
ara, en ritgerð hennar fjallar um ofbeldi gegn börnum á íslandi.
Börn þessi hafa alist upp í mismunandi stéttum þjóðfélagsins,
þannig að slíkt ofbeldi virðist ekki einangrað við ákveðna þjóð-
félagshópa fremur en aðra.
Faðir/stjúpfaðir
Sifjaspell við 5 börn í fjölskyldunni sem hann hefur fyrir að sjá.
Móðir og börn flýja til Danmerkur eftir að skilnaður hefur átt sér stað,
til að fá réttarfarslegan og sálrænan stuðning, auk þess sem fjölskyldan
óttast að faðirinn hafi samband búi hún enn á íslandi.
Faðir
eignast barn með dóttur sinni. Afkvæmið er mjög vanskapað við
fæðingu og deyr skömmu síðar. Fjölskyldan býr mjög afskekkt og er
einangruð stærstan hluta ársins.
Móðir
fróar ungum syni sínum. Sonurinn skaðast geðrænt og leiðist inn á
afbrotabraut.
Eldri systkini
leita kynferðislega á yngri systkini sín. Þeim er ekki refsað fyrir það
af foreidrunum og halda því kynferðislegri áreitni sinni áfram.
Faðir
hefur samræði við dóttur sína. Móðirin gerir ekkert til að verja
dótturina fyrir áreitni mannsins. Dóttirin þjáist af taugaveiklun er
fram í sækir, ekki síst vegna afskiptaleysis móðurinnar.
6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 9. mars 1986
dagvistarmálin ekki í takt við
það. Dagvistarpláss í Reykjavík
eru fyrst og fremst ætluð einstæð-
um foreldrum og námsmönnum.
Húsnœðisástandið
- Það liggur í augum uppi að
það ástand sem verið hefur í
húsnæðismálum hér á landi bitn-
ar á börnum. Ég fór á fund sem
Samtök áhugafólks um úrbætur í
húsnæðismálum hélt í Háskólabí-
ói fyrir nokkru og ég efast um að
ég hafi verið á öðrum fundi þar
sem jafn hátt hlutfall barna hefur
verið. Það er einkum ungt fólk
sem hefur orðið illa úti í húsnæð-
ismálunum, ungt fólk með börn
og einstæðir foreldrar. Ástandið
hjá einstæðum foreldrum er þó
sýnu verst, enda settu einstæðir
foreldrar úrbætur í húsnæðismál-
um á oddinn er Félagsmálastofn-
un gerði könnun meðal þeirra um
hvaða endurbætur þeir vildu árið
1984. 50% þeirra búa í leiguhús-
næði en bara 10% fjölskyldna og
bara 6% þeirra sem leigja eru
með leigusamning til meira en
eins árs. Helmingur þeirra sem.
leigja hefur engan leigusamning.
Þetta fólk býr við mikið óöryggi
og börnin verða vör við það.
Ofbeldi
gagnvart börnum
- Það sem ég hef rætt hér á
undan flokkast allt undir ofbeldi
samfélagsins á börnum, en of-
beldi gagnvart börnum er flokk-
að í ýmsa þætti. Hér á landi hefur
engin heildarkönnun verið gerð á
ofbeldi gagnvart börnum og það
sama má segja um nágrannalönd
okkar. Hins vegar hafa verið
gerðar afmarkaðar kannanir á
þessu. Það má segja að því meiri
umræða sem verður um ofbeldi
gagnvart börnum því meira komi
það í ljós. Annars má segja að
umræða um barnaofbeldi sé eitt
einkenni á kreppuástandi, aftur á
móti er ekki þar með sagt að of-
beldið aukist á krepputímum
heldur verður samfélagið meira
vart við það og beinir því augum
sínum að því. Vissulega má segja
að ofbeldið tengist aðstöðu fca--
eldranna. Séu þeir í úlfakreppu
eykst hættan á óæskilegum við-
brögðum.
- Kynferðislegt ofbeldi á börn-
um hefur verið að koma upp á
yfirborðið á undanförnum árum.
Þetta er viðkvæmnismál sem
mjög erfitt er að taka á, jafnt fyrir
þá sem vinna að barnavernd sem
og aðra. Það má svo telja næsta
víst að kynferðislegt ofbeldi
gagnvart börnum er mun al-
gengara en almenningur gerir sér
grein fyrir, svo sýna að minnsta
kosti kannanir erlendis og engin
ástæða er til að ætla að það sé
öðruvísi hér á landi.
Hvað er
til ráða?
- Við sem tókum þátt í ráð-
stefnunni höfum skipulagt með
okkur reglubundan samvinnu.
Það hefur verið unnið að því að
koma upp hópi sem er í við-
bragðsstöðu gagnvart líkamlegu
ofbeldi á börnum. Þessi hópur er
í sambandi við margar starfsstétt-
ir sem tengjast slíkum málum,
lækna, barnavernd, fólk úr upp-
eldisstéttum og þannig mætti
telja áfram.
- í barnaverndarlögunum er
kveðið á um tilkynningaskyldu,
þar sem fólki er gert að koma á
framfæri umkvörtunum verði
það vart við ofbeldi á börnum.
Getur viðkomandi óskað nafn-
leyndar fari hann fram á það. Það
er einnig rétt að geta þess að hóp-
urinn er að undirbúa fræðslu-
starfsemi til að koma þekkingu á
framfæri til þeirra sem komast
fyrst í kynni við barnaofbeldið.
Sinn er siður
í landi hverju
- Ég held að íslendingar séu.
mjög beggja blands hvort líta eigi
á líkamlega hirtingu sem ofbeldi.
Viðtalvið Guðrúnu
Kristinsdóttur,
félagsróðgjafa,
um hvernig íslenskt
samfélagbýrað
börnum sínum,
barnaofbeldi og
annað um
aðstœður barna
hérdlandi
í Noregi og Svíþjóð eru líkam-
legar hirtingar bannaðar, en hér á
landi eru engin slík lög til. Þá geta
norsk börn kvartað til „barnaum-
boðsmanns" séu þau beitt líkam-
legri refsingu og sænsk og dönsk
börn leitað til samtakanna BRIS,
Barnsins réttur í samfélaginu.
- Um daginn komu þessi mál til
umræðu í kennslustund sem ég
var með í Háskólanum. Það
spruttu upp mjög líflegar um-
ræður og voru skoðanir nemenda
mjög skiptar. En ég held að við
verðum að líta á þetta í því ljósi,
að líkamleg hirting er ekki upp-
eldisaðferð, heldur er hún fyrst
og fremst til vitnis um að foreldr-
ið veit ekki hvernig það á að
bregðast við og þar sem það hefur
ekki stjórn á eigin viðbrögðum
slær það barnið.
Falskt öryggi
- Því er oft haldið fram að um-
hverfið á íslandi sé öruggt fyrir
börn og það er enginn vafi á að á
íslandi er öruggara umhverfi en í
stórborgum heimsins sé litið til
glæpa og ofbeldis. Víða erlendis
dytti engum í hug að senda börn-
in ein út í umferðina. Það gera
hins vegar íslenskir foreldrar, en
á hinn bóginn er lítið gert til að
vernda öryggi barnanna t.d. í um-
ferðinni. Þetta sést best á slysa-
tíðni barna í umferðinni sem er
mjög há og það er samfélagið sem
ber ábyrgð á því.
- Öryggi barna foreldra sem
vinna úti er ekki hægt að tryggja.
Börnin verða að bjarga sér sjálf í
umferðinni. Það er þarna sem
samfélagið verður að láta til sín
taka. Samfélagið verður að gera
sér grein fyrir sameiginlegri
ábyrgð sinni á börnum. Það þýðir
ekkert að varpa þeirri ábyrgð yfir
á foreldrana, sem eru uppteknir
við að framfleyta sér og sínum.
- Það má vel vera að við höfum
skapað falskt öryggi hér á landi,
öryggi sem ekki stenst þegar til
kastanna kemur.
-Sáf
aðeins
einn banki
býöur
§ SAMVINNUBANKI ÍSLANDS HF.
Sunnudagur 9. mars 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7