Þjóðviljinn - 18.10.1986, Page 5

Ætla kratar að mæta vorinu með endurgerða viðreisnarstjórn á bakinu?
Hækjan - eða pólitísk þáttaskil?
Alþýðubandalag og Alþýðuflokkur geta með samstarfi náð meirihluta í kosningum,
myndað stjórn og markað þáttaskil í íslenskum stjórnmálum, - ef menn vilja og þora
Þessar vikurnar er verið að
stilla upp mönnum á skákborði
stjórnmálanna. Þegar er búið að
koma saman einum framboðs-
lista í halarófu aftanvið Halldór
Ásgrímsson á Austurlandi, og í
kvöld verða kunngerð úrslit úr
leðjuslag Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík. Og það má búast við
að allar fylkingar verði fullbúnar
til kosningaorrustu í síðasta lagi
,um miðjan janúar, hvort sem
kosið verður í mars eða júní.
Meðan þessu fer fram er hafið
þing, og því er af flestum athug-
endum ekki spáð sögulegum
frama þarsem stjórnmálamönn-
um sé á kosningavetri annara um
að sýna frammá sérstöðu sína og
samtaka sinna en að stunda list
hins mögulega með samningum
og málamiðlunum.
Og er þá hætt við að ekki takist
eingöngu á þeir sem mest ber í
milli um málefni heldur telji
menn sig knúna til að reisa þeim
mun voldugri víggirðingar sem
hin pólitíska fjarlægð eru inni.
Frændur eru frændum verstir.
Eðlilegt verkefni stjórnarand-
stöðuflokka í kosningum er að
hnekkja stjórnarflokkunum, og
þegar setið hefur ein af verstu
hægristjórnum sögunnar eiga
vinstriflokkar að vígbúast mjög
rækilega. Alþýðuflokkurinn fal-
aðist á dögunum eftir Ásmundi
Stefánssyni ASÍ-forseta til að tala
hjá sér á flokksþingi, - og þóttust
um leið vera búnir að leggja hald
á forsetann. Ásmundur sagði við
krata að nú riði á að ná vinstri
samstöðu. Hann minnti á að í
kosningunum 1978 fengu A-
flokkarnir 28 þingmenn af 60, -
dæmi um þann árangur sem Al-
þýðubandalag og Alþýðuflokkur
geta náð ef þeir snúa bökum sam-
an.
„Með samræmdri vinnu,
skipulegum málatilbúnaði og öfl-
ugu upplýsingastarfi geta þessir
tveir flokkar stóraukið fylgi sitt“
sagði ASÍ-forsetinn:
„Ef vel er á haldið jafnvel gert
betur en vorið 1978 og náð
hreinum meirihluta. Sá árangur á
að vera markmiðið í komandi
kosningum. Jafnvel þótt eitthvað
vantaði á hreinan meirihluta
væru flokkamir saman í aðstöðu
til þess að mynda stjórn undir
eígn forræði, velja sér samstarfs-
aðila og tryggja árangur stjórnar-
starfsins. Þannig mætti ná öflugri
atvinnuuppbyggingu, bættum
kjörum launafólks og auknum
jöfnuði í þjóðfélaginu. Með nánu
samstarfi geta þessir tveir flokkar
ráðið því, hvað gerist og komist
þannig hjá því hækjuhlutverki,
sém þeim gæti verið búið hvorum
fýrir sig í samstarfi við aðra.“
Hækjustefnan
Þetta er ekki nýr sannleikur,
en orð í tíma töluð, og það er
leiðinlegt að fyrstu viðbrögð for-
manns Alþýðuflokksins við
hvatningu forseta Alþýðusamb-
andsins skyldu hafa verið þau að
draga sem mest hann mátti úr
samstarfsmöguleikum A-flokk-
anna til að hlaða enn frekar undir
hugmyndir sínar um nýja „við-
reisnarstjórn“ - þarsem Alþýð-
uflokkurinn tæki að sér það hækj-
uhlutverk sem Ásmundur lýsti.
Enda sagði Svavar Gestsson í
Þjóðviljaviðtali eftir krataþingið
nokkurnveginn það að helsti
þrándur í samstarfsgötu A-
flokkanna væri einmitt formaður
Alþýðuflokksins og hinir fornu
draumar hjáleigukratans um
upphefð á höfuðbóli íhaldsins.
Hitt sýnir svo reynslan að hækjur
nota menn ekki lengur en þeir
þurfa á að halda, - þá er þeim
kastað.
Það er athyglisvert að við-
reisnarhugmyndirnar, sem í for-
ystuliði Alþýðuflokksins njóta
slíkra vinsælda, eru ekki nema í
slöku meðallagsáliti hjá kjósend-
um. í nýlegri skoðanakönnun í
Helgarpósti vilja rúm 20 prósent
slíka stjórn. Rúm 30 prósent vilja
að Framsókn og íhald haldi
áfram, og tæp 30 prósent vilja
samstjórn A-flokkanna ásamt
Framsókn og/eða Kvennó. Það
er líka merkilegt við þessa könn-
un að afskaplega fáir eru hlynntir
samstarfi A-flokkanna utaní
íhaldinu. Aðeins 3,4% telja ný-
sköpunarmunstrið æskilegt.
Enginn í þessari skoðanakönn-
un nefnir samstjórn A-flokkanna
einna, enda langt í slíka stjórn
miðað við núverandi þingstyrk.
Einsog Ásmundur bendir á er
slíkur meirihluti þó vel hugsan-
legur. Fylgi Alþýðubandalagsins
í skoðanakönnunum nú bendir til
að flokkurinn fengi yfir tuttugu
prósent í kosningum á morgun,
og svipaða sögu er að segja um
Alþýðuflokkinn, þótt könnunar-
tölur hans séu mun sveiflóttari.
Þá vantar, góðir hálsar, ekki
nema um tíu prósent uppá
hreinan A-meirihluta, og þann
stuðning gætu flokkarnir fengið
ef þeir koma fram fyrir kjósendur
með skýran samstarfsvilja og
bjóðast þarmeð til að sprengja
upp þann vítahring sem óhjá-
kvæmileg stjórnaraðild Fram-
sóknarflokks og Sjálfstæðis-
flokks hefur keyrt íslensk
stjórnmál inní eins langt aftur og
elstu menn muna.
Þetta tækifæri var fyrir hendi
að loknum kosningasigri A-
flokkanna 1978. Uppi var sú
staða að Framsókn hefði veitt
minnihlutastjórn A-flokka hlut-
leysi - og um leið og Framsókn
hefði beitt sér gegn slíkri stjórn
má telja líklegt að þjóðin hefði
snúist stjórninni til varnar. Á-
hrifamenn úr báðum herbúðum
hafa harmað að þetta tækifæri
skyldi ekki gripið. Samstarf af
þessu tæi hefði eftilvill ekki enst
lengi miðað við ástandið í Alþýð-
uflokknum 1978, en slík stjórn
hefði að öllum líkindum skapað
glæný viðhorf í íslenskum
stjórnmálum, og íslenskir vinstri-
menn væru öðruvísi og betur
staddir það herrans ár 1986 með
slíka reynslu að baki.
Hér og nú
Það eru verkefnin hér og nú
sem skipta máli, segir formaður
Alþýðubandalagsins um hugsan-
legt samstarf við krata, og
gagnrýnir þá sögulegu þráhyggju
kollega síns í Alþýðuflokicnum
sem fram kemur í viðamiklum
skrautsýningum og löngum ein-
ræðum um horfna foringja en
veldur mestum skaða sem bilun í
gangvirki pólitískrar hugsunar
hjá forystu Alþýðuflokksins.
Kratar og kommar eiga sér á
íslandi langa samskiptasögu og
flókna, og hafa yfirleitt ást við
með tveimur hrútshornum. Það
er langt frá því að þessar deilur
hafi verið hjóm eitt. En aðstæður
breytast, og í pólitík eiga menn
að láta söguna styrkja sig, ekki
fjötra. Þeim kynslóðum sem nú
eru að vaxa til forystu í samfé-
laginu eru þessar fornu deilur
framandi. Þeim er satt að segja
skítsama um rauð verkalýðsfélög
og gul fyrir stríð, um Sovétvin-
skap Einars og Brynjólfs eða
undirlægjuhátt Emils og Guð-
mundar í. gagnvart Pentagon-
valdinu. Þær spyrja um verkefnin
hér og nú.
Formenn A-flokkanna hafa
báðir lýst ágreiningi milii flokk-
anna í nýlegum Þjóðviljavið-
tölum. Svavar talar til dæmis um
kauplækkunarstefnu krata,
landsbyggðarfjandskap þeirra og
hægri stefnu í utanríkismálum.
Jón Baldvin nefnir líka utanríkis-
mál, og tínir auk þess til skatta-
mál, landbúnaðarmál, fiskverð,
lífeyrismál, og jafnvel húsnæðis-
mál, - undir merkjum þeirra fána
að við Alþýðuflokkinn sé ekkert
samstarf hugsanlegt nema í þeim
stfl Guðmundar Einarssonar og
Stefáns Benediktssonar að leggja
niður skottið. Það sýnist manni
hinsvegar engan veginn standa til
í Allaballa, og það veit Jón Bald-
vin ágætlega; hér er einsog fyrr
segir verið að gera sem mest úr
ágreiningnum til að vinna fylgi
annarri samstarfshugmynd.
Fyrir utan ýmsa skrítna hægri-
áráttu toppkrata í efna-
hagsmálum virðist helst deilt um
utanríkismál, það er að segja um
afstöðuna til hersins og Nató.
Það er ljóst að Alþýðubandalags-
menn munu ekki sætta sig við
stjórnarþátttöku flokks síns án
þess að umtalsverðir áfangar ná-
ist á stefnuleið flokksins í þessum
málum, sérstaklega eftir hernað-
aruppbyggingu hérlendis í tíð
hægristjórnarinnar. Það er líka
ljóst að öfgastaða Jóns Baldvins í
þessum efnum er mjög umdeild
innan Alþýðuflokksins þarsem
menn horfa eðlilega til annarra
áherslna hjá jafnaðarmönnum í
Evrópu um frið, her og afvopn-
un. Bilið milli flokkanna er vissu-
lega breitt, en það á að vera hægt
að brúa.
Og það sama má segja um
önnur smærri ágreiningsefni, - ef
menn vilja og ef menn þora.
Valið er krata
„Verkalýðsflokkarnir eiga að
sameinast um efnahagsstefnu
sem miðar við hagsmuni alþýðu-
heimilanna" segir í ályktun frá
landsþingi Æskulýðsfylkingar
Alþýðubandalagsins um daginn.
„Á hinum pólitíska vettvangi
hvetur ÆFAB til þess að Alþýðu-
bandalagið og Alþýðuflokkur
vinni saman á þingi nú í vetur
með það fyrir augum að fara sam-
an í ríkisstjórn eftir næstu kosn-
ingar.“ Þetta er ekki hægt að orða
öllu skýrar.
Pólitískar aðstæður í landinu
valda því að A-flokkunum býðst
nú í vetur og vor sögulegt tæki-
færi. Aðstæður fólksins í landinu
gera það beinlfnis að sögulegri
skyldu að flokkarnir nýti sér það
tækifæri. Og valið er fyrst og
fremst Alþýðuflokksins. Honum
hefur verið boðið í íhaldssæng, -
þaðan má skipa í embætti og
hygla gæðingum, en þaðan verð-
ur landinu ekki stjórnað í sam-
ræmi við hugsjónir jafnaðar-
manna, og blessuð sagan ætti að
hafa kennt krötum þá lexíu að
bólfarir með íhaldi auka hvorki
mátt flokksins né megin. Alþýðu-
flokksmenn eiga líka þess kost að
taka höndum saman við Alþýðu-
bandalagsmenn um pólitíska til-
raun sem gæti komið hinum
mörgu sameiginlegu baráttumál-
um í höfn, eflt alþýðuvöld í
landinu og markað þáttaskil í ís-
lenskum stjórnmálum.
Mörður Árnason
Laugardagur 18. október 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 5