Þjóðviljinn - 15.03.1987, Blaðsíða 11

PÖNKARARNIR
Við þorum að
hneylcsla fólkið
Pönkararnirsegja
frá Iffi sínu og skoð-
unum, fordómum
hinna fullorðnu og
starfsaðferðum lög-
reglunnaríopin-
skáu viðtali. Blaða-
maður Þjóðviljans
spillirfriðnumá
Hlemmi
Fyrirskömmu voru unglingar
mjög í sviðsljósi fjölmiðla,
bæði blaða og Ijósvakamiðla.
Það kom þó ekki til af góðu.
Tilefnið varfjöldi lögregluút-
kalla á biðstöðina við Hlemm
vegna ónæðis af völdum ung-
lingaog útigangsmanna.
Margir urðu til þess að leggja
orð í belg, oftast í formi nei-
kvæðra lesendabréfa. Lög-
reglustjóri, forstjóri SVR og
sjálfur borgarstjórinn voru
kallaðir til og krafðir svara um
lausnir á vandanum. Sú til-
laga sem átti hvað mestu fylgi
að fagna meðal þessarra
manna var að auka löggæslu
á Hlemmi og sú varð raunin á.
Önnur tillaga, sem kom frá
fólki sem starfar við Æskulýðs-
og tómstundaráð borgarinnnar,
hlaut minni hljómgrunn meðal
ráðamanna, en hún fólst í því að
finna húsnæði sem unglingar
gætu hist í, án afskipta fullorð-
inna nema að litlu Ieyti, og að
þeir bæru sjálfir ábyrgð að hluta á
rekstrinum. Lögreglustjóri og
forstjóri SVR tóku báðir vel í
hugmyndina og sögðu það í sjálfu
sér enga lausn að auka löggæsl-
una eingöngu án þess að finna
krökkunum annan samastað.
Það væri þó borgaryfirvalda að
gera eitthvað í málinu.
Borgarstjórinn afgreiddi hug-
myndina hins vegar snarlega í
Morgunblaðinu með þeim orðum
að menn vildu bara opna ein-
hverja „búllu“ fyrir unglingana.
Unglingarnir sjálfir voru aldrei
spurðir álits.
viðtali við nokkra krakka á aldr-
inum 15 til 18 ára er að bæta hér
úr og leyfa þeim að koma því á
framfæri sem þau vilja. Þessir
krakkar eru þekktir undir sam-
heitinu „pönkararnir" og
nafngiftin kemúr til af því að flest
þeirra klippa og greiða hár sitt á
svipaða vísu og hinir alræmdu
bresku pönkarar. Þau klæða sig
einnig á annan hátt en aðrir ung-
lingar og hlusta svo til eingöngu á
pönk-tónlist.
„Að öðru leyti held ég að við
séum ekkert mikið öðruvísi en
aðrir,“ sagði Inga 16 ára við mig,
þegar ég heimsótti krakkanna á
eina staðinn sem þeim er nú vært
á í borginni, Utideildina við
Tryggvagötu.
Ef til vill hefur Inga rétt fyrir
sér að einhverju leyti en framhjá
því verður þó ekki litið að sum
krakkanna hafa að baki ansi
hreint skrautlegan feril. Öll hafa
þau einhvern tfmann hnuplað,
prófað eiturlyf og flest þeirra
bera afar takmarkaða virðingu
fyrir foreldrum sínum, hverjum
sem um það er annars að kenna.
Þegar ég kom niður á Utideild
var að hefjast þar afmælisveisla,
Óðinn, eða Ói, einsog hann er
oftast kallaður átti afmæli, er
orðinn 18 ára. Á borðinu í set-
ustofunni var búið að raða
böggles-snakki, súkkulaðikökum
og ídýfum. Hið eina sanna kóka-
kóla var drukkið með veisluföng-
unum og þegar krakkarnir voru
búin að gera þeim góð skil og
syngja fyrstu línuna úr afmælis-
söngnum kveikti ég á segulband-
inu.
Gaman að
hneyksla fólk
Krakkarnir voru mjög þving-
aðir í byrjun en smám saman fór
af þeim feimnin og það losnaði
um málbeinið.
„Við byrjuðum að klippa okk-
ur svona einhvern tímann í vet-
ur,“ segir Inga. „Fyrst til að prófa
en svo er líka mjög þægilegt að
vera svona snoðklipptur. Og það
er gaman að hneyksla fólk! Við
erum svona 10-14 krakkar sem
erum að þessu.“
„Það er fullt af krökkum sem
langar til að gera þetta en þau
þora því ekki,“ segir Ói. „En við
þorum að hneyksla fólk og er al-
veg sama hvað aðrir segja.“
Er þetta þá lokuð klíka?
„Frekar,“ segja þau. En klipp-
ingin er þó ekkert
inntökuskilyrði því í hópnum er
Kolla 16 ára, með sítt, dökkt og
fallegt hár. „Ég hef ekki sama
smekk og þau en það skiptir ekki
máli,“ segir hún.
Það kemur á daginn að flest
krakkanna búa heima hjá for-
eldrum en Ói býr í „svefnskáp úti
í bæ og borgar 1000 kall á mánuði
fyrir,“ en Freyja 15 ára býr þessa
dagana á unglingaheimilinu í
Kópavogi. Hvers vegna? Jú,
„það var þannig,“ segir hún, „að
ég kom ekkert heim í 3 eða 4 daga
og lét pabba og mömmu ekkert
vita um mig. Þá sögðu þau mér að
ég gæti valið á milli þess að fara
vestur í Borgarfjörð eða á Kópa-
vogsheimilið. Ég lét loka mig inni
á Kópavogsheimilinu."
Maður er
stimplaður
„Það halda allir að maður sé að
gera eitthvað af sér, brjótast inn
og svoleiðis ef maður kemur ekki
heim,“ segir Inga.
Hún er sú eina sem er í skóla,
hún vill klára 9. bekkinn og fara
svo að vinna. „Ef maður fær þá
vinnu,“ segir hún en hinir krakk-
arnir hrista hausinn. Ói og Palli,
sem er líka 18 ára, segjast hafa
verið að leita að vinnu í nokkra
mánuði en gengur ekkert.
„Maður er stimplaður sem
pönkari og fær enga vinnu út af
klæðnaðinum og klippingunni,“
segir Palli. „En ég er ekkert að
breyta mér til að fá vinnu, ef fólk
getur ekki tekið mér einsog ég er
þá verður að hafa það.“
Ói segist hafa prófað að fara í
„venjulegum" fötum með vatns-
greitt hár á fund atvinnurekenda
en án árangurs. „Og þó maður
hefði einhvern pening og hefði
efni á að fara inn í skólann aftur
þá gæti maður það ekki,“ segir
hann. „Maður er löngu dottinn út
úr öllu og það er helvíti hart að
maður fær enga hjálp til að kom-
ast inn í námið aftur.
Svo að ég er búinn að vera í
atvinnuleit síðan í vetur.“
Nœringin
í loftinu
Á hverju lifír hann eiginlega?
„Á loftinu," segir hann kald-
hæðnislega og hlær. „Það getur
verið heilmikil næring í því!“
„Maður kroppar pabba og
mömmu,“ segir Palli.
Betla þau? „Bara í strætó,“
segja þau fyrst. Svo bæta þau við:
„Við sníkjum stundum klink af
fólki úti á götu. En ekki inni á
Hlemmi."
„Það er hægt að græða svona
tvöþúsund kall með því að betla
niður Laugaveginn," segir
Freyja. „Fólk vorkennir manni
stundum og aumkvar sig yfir okk-
ur. Aðrir bregðast illa við. Það er
svo ömurlegt að eiga aldrei pen-
ing.“
Fær hún ekki vasapeninga á
Kópavogsheimilinu? Jú, 400
krónur á föstudögum og mánu-
dögum, „en það dugir nú varla
fyrir sígarettum,“ segir hún.
Til skamms tíma hittust þessi
krakkar alltaf á Hlemmi og
eyddu þar heilu dögunum. „En
Pönkararnir
af Hlemmi
Meiningin með eftirfarandi
núna má maður ekki vera þar,“
segja þau dauf í bragði. „Manni
er strax hent út þó maður hafi
ekki verið að gera neitt nema
kjafta saman.“
„Fyrir þremur vikum," segir
Freyja, „þá kom löggan og hirti
allt liðið. Allir þurftu að vera
niðri á stöð í tvo tíma en sumir
losnuðu ekki fyrr en um morgun-
inn. Einn sem heitir Óli spurði af
hverju þau voru tekin og þá sagði
ein löggan: „Bara af því að þú ert
til!“ Eg hef heyrt að löggan dragi
krakkana út á hárinu, þetta geta
verið svo miklir fantar.“
Löggurnar eru
góðu gœjarnir
Eru þau þá ekki að abbast upp
á fólk, ekki kemur lögreglan að
ástæðulausu? Þau þverneita fyrir
að vera að ónáða þá sem eru að
bíða eftir strætó. „Þetta eru ein-
hver hrukkudýr vestan úr bæ sem
skrifa þessi lesendabréf og kvarta
í lögguna,“ segir Ói.
„Mogginn segir svo mikið af
lygasögum," segirFreyja. „Mun-
iði þegar það komu fréttir um
Hlemm og okkur þarna um dag-
inn ? Það var allt bölvuð Iýgi!“
„Það kom blaðamaður frá
Mogganum að tala við okkur,“
segir Kolla. „Ljósmyndarinn
vildi endilega taka mynd af okkur
uppi á Hlemmi í „eðlilegu um-
hverfi". Svo kom mynd af mér
með hinum krökkunum og mam-
ma tjúllaðist alveg.“
„Muniði þegar ruglið var á
Nonna og löggan kom og barði
alla í klessu?“ segir Ói. „Þú hefð-
ir átt að sjá Nonna,“ segir Inga.
„Hann var stórslasaður, hann var
barinn í lögreglubílnum, lyftunni
og í klefanum." „Það er aldrei
sagt frá hvernig löggan er, þeir
eru alltaf góðu gæjarnir,“ segir
Ói, og þau eru sár yfir öllu órétt-
lætinu.
Meiriháttar
hugmynd
Og nú er Hlemmur lokaður
fyrir þeim, hvernig líst þeim á
hugmyndina um eins konar ung-
lingaathvarf, þar sem þau bera
sjálf einhverja ábyrgð?
„Yrði það bara ekki alveg eins-
og félagsmiðstöðvarnar?“ segir
Freyja lítið hrifin. En hin taka
betur í málið: „Það er einmitt
þetta sem vantar, þetta er meiri-
háttar hugmynd,“ segir Inga.
„Við gætum passað upp á um-
gengnina, skipað umsjónarmann
í hverri viku,“ segir Palli.
„Og ef það væru einhverjar
hljómflutningsgræjur þá myndi
bara einhver okkar bera ábyrgð á
þeim,“ segir Ói. „Svo gætum við
sjálf komið með spólur með al-
mennilegu pönki, einhverju öðru
en þessu ömurlega diskói sem
glymur í félagsmiðstöðvunum. “
„Við myndum aldrei eyði-
leggja græjur á svona stað,“ segir
Inga. „Davíð Oddsson er fáviti
að koma í veg fyrir þetta,“ bætir
hún við með áherslu. „Og allir í
ríkisstjórninni eru fávitar, því
þeir vilja ekki gera stað fyrir okk-
ur þar sem við getum hist. Við
getum ekki verið á umferðarmið-
stöðinni eða á kaffihúsunum og
ekki megum við koma heim með
liðið, það er alveg bannað."
„Þeir vilja fá okkur út af einum
stað án þess að útvega okkur ann-
an í staðinn. Og einhvers staðar
verðum við að vera,“ segir Ói.
Að sofa
í hitakompum
„Það væri ágætt ef það væri
enginn með afskiptasemi," segir
Freyja. „Það væri nóg að hafa
lítið herbergi með stólum og
borði og kannski rúmum líka, því
stundum getur maður ekki farið
heim og þá gæti maður sofið á
svona stað yfir eina nótt, í staðinn
fyrir að þurfa að liggja í einhverj-
um hitakompum úti í bæ.“
Nýlega sögðu fjölmiðlar frá því
eftir landlækni að 10-15 stúlkur
stunduðu vændi í Reykjavík,
hvað segja þau um það? Spurn-
ingin vekur hæðnislegan hlátur:
„Það er bara hlægilegt að láta sér
detta þetta í hug,“ segir Ói.
„Ég veit bara um tvær stelpur,
en þær stunda ekki vændi að
ráði,“ segir Inga. „Þær hanga
ekkert niðri á Hlemmi við að
húkka kalla eða svoleiðis. Þær
sem eru í þessu eru oftast í ein-
hverju dópi en þær eru mjög
fáar.“
Dópið? „Maður þekkir fullt af
liði sem getur reddað dópi,“
segja þau. „En við erum ekkert á
kafi í svoleiðis þó maður hafi
auðvitað prófað ýmislegt...hass,
pillur og svona hitt og þetta. En
við vitum að sum efni eru hættu-
leg og pössum okkur á þessu.“
Inga vill líka koma því á fram-
færi að það sé rugl að Hlemmarar
séu í hættu vegna eyðni. „Það
halda allir að maður liggi undir
hverjum sem er af því maður
hangir á Hlemmi og sé bara ein-
hver almannagjá, en það er
della,“ segir hún.
„Það er ferlega asnalegt að
stelpur eru frekar stimplaðar en
strákar og alltaf álitnar mellur ef
þær eru með mörgum strákum,"
segir Ói, „en strákar eru bara
töffarar og æðislegir gæjar ef þeir
eru með mörgum stelpum. Þeir
eru aldrei sagðir lauslátir!“
Ertu ferlega
hneyksluð?
„Heyrðu, hvernig væri að við
tækjum þig í blaðayfirheyrslu?“
segir Freyja allt í einu. „Já!“
segja hin og áður en ég get komið
upp orði dynja spurningarnar á
mér:
„Hvað finnst þér um unglinga?
Erum við vandræðagemsar? Ertu
ferlega hneyksluð á okkur?!“ Á-
rásin er óvænt og ég bið um um-
hugsunarfrest. Svo segi ég þeim
að mér finnist það einkennandi
fyrir unglinga hvað þeir hafi al-
mennt lítið álit á fullorðnu fólki,
og spyr á móti hvort þau telji full-
orðna einlitan hóp, eru þau þá
ekki að stimpla aðra einsog þau
eru stimpluð sjálf? Og í ofanálag
þykjast þau vera algjörir englar!
Bragðið heppnast og þau eru aft-
ur í hlutverki þeirra sem svara:
„Kannski erurn við bara að
verja okkur,“ segir Inga hugs-
andi. „Maður veit að fullorðnir
eru ekki allir klikkaðir. En í lögg-
unni eru bara fávitar. Og foreldr-
ar eru yfirleitt taugaveiklaðir.“
Hvað með starfsfólk Úti-
deildarinnar, hvar lendir það í
stigagjöf unglinganna?
„Þau eru stundum of forvitin,“
segir Inga. „Koma með óþarfa
spurningar. Þá segja þau að þau
séu bara að spyrja hvernig manni
líði og hvort manni líði ekki betur
ef maður talar um það.“
„Það er svolítið vont þegar þau
eru að spyrja svona,“ segir
Freyja. „Maður talar aldrei við
fullorðna um svona hluti, tilfinn-
ingar og svoleiðis.. En þegar
maður er byrjaður að tala þá er
það allt í lagi.“
Klinkið
ferðast sjálft
Þau segjast ekki gera neitt af
sér, ætlast þau til að fólk trúi því
að þau séu englabörn með rakað
hár? Ég býðst til að strika út
föðurnöfn þeirra gegn því að fá
hreinskilnisleg svör og það er
samþykkt. Og með semingi játa
þau á sig mismunandi mikið
hnupl, bílþjófnaði, „en bara frá
mömmu og bara þar til ég náð-
ist,“ segir Haffi 17 ára, sem er
nýkominn inn. „Svo stundaði ég
hnupl en ég er hættur því núna.“
„Maður hefur svo sem lesið
veskin hjá pabba og mömmu þeg-
ar mann hefur vantað pening,“
segir Ói. „Það er einsog klinkið
bara fari sjálft ofan í vasana hjá
manni, alveg óvart,“ segir Inga
og hlær vandræðalega.
„Ég kaupi aldrei jólagjafir þó
pabbi og mamma gefi mér pening
fyrir þeim,“ segir Freyja. „Ég
sukka fyrir peningana og stel jól-
agjöfunum. Það er enginn
vandi.“
Hvað með innbrot, enginn í
slíku? Ekki þau, en sumir... „Það
er nóg að einn geri eitthvað af
sér, þá erum við öll stimpluð,"
segir Ói.
»Ég er á skiptimiða,“ segir
Inga og ég hvái, hvað á hún við?
Þau skella uppúr og hún ítrekar
svar sitt: „Maður bara segir
svona, ég er á skiptimiða." Og ég
verð að láta það gott heita.
Fólkið glápir
Nú er klukkan að nálgast fimm
og Útideildin lokar húsinu venju-
lega klukkan hálffimm. Starfs-
maður rekur inn höfuðið og
bendir okkur á þessar staðreynd-
ir. En nú eru krakkarnir komnir
af stað og vilja halda áfram að
rabba. „Eigum við að koma
eitthvað upp í bæ, við getum sest
á bekk einhvers staðar?“ segir
Freyja, og allir eru til í það.
Við löbbum okkur upp á torg
og mér líður hálfasnalega innan
um krakkanna, ég í síðri grárri
kápu með veski á öxlinni, en þau í
rifnum buxum, útkrotuðum leð-
urjökkum og með hárið út í loft-
ið. Fólk snýr sér við á götunni og
horfir á eftir okkur.
Þau hlæja að mér og segjast
vona að enginn af blaðinu sjái til
mín, því þá fái ég örugglega
aldrei að skrifa orð meir. Ég sting
upp á að við setjumst inn á
Hressó en þau þverneita. „Við
vorum rekin þar út um daginn og
ég nenni ekki að standa í veseni,"
segir Inga.
Friðnum spillt
á Hlemmi
Það er farið að hellirigna og á
endanum röltum við upp Lauga-
veginn. „Við getum svo sem
reynt að kíkja á Hlemm, kannski
fáum við að vera þar í tfu mínút-
ur,“ segja þau.
Á leiðinni upp Laugaveg hugsa
ég með mér að þau hljóti nú að
ýkja þegar þau segjast vera rekin
af Hlemmi án nokkurrar ástæðu.
„Það kemur bara í ljós,“ hugsa ég
svo og við stefnum á biðskýlið
margumrædda.
Þar er fátt inni og við löbbum
út í horn til að vera hvergi fyrir.
Ég teygi mig eftir blokkinni
minni og pennanum en í sama bili
kemur stormandi að okkur mað-
ur með talstöð í hendi. „Hvað
eruð þið að gera hér?“ spyr hann
með þjósti og án nokkurra for-
mála. Hakan á mér sígur niður og
ég kem ekki upp orði. „Við erum
bara að bíða eftir strætó,“ segir
Freyja. „Jæja, viljiði bara fara út
strax!“ segir maðurinn og Inga
hvíslar að mér að þetta sé
óeinkennisklædd lögga.
„Við erum ekkert að gera,“
segir Freyja. „Víst, þið eruð að
spilla friðnum,“ segir sá óein-
kennisklæddi og stígur
ógnvekjandi nær. Loks fæ ég
málið á ný og stama vandræða-
lega: „Ég líka?“
Hann lítur hvasst á mig og
segir: „Ert þú nokkuð með
þeim?“ „Já,“ segi ég, og Freyja
bætir við: „Hún ætlaði að tala við
okkur, hún er,“ en kemst ekki
lengra því maðurinn grípur fram í
fyrir henni og segir að vilji ég tala
við krakkanna verði ég að gjöra
svo vel og gera það úti.
Harðar kringlur
og gamlir snúðar
„Megum við ekki bíða eftir
strætó?" segir Freyja og vill ekki
gefast upp strax. „Ætlarðu að
fara að rífa kjaft?!“ svarar sá
óeinkennisklæddi og þá sjáum
við okkar sæng uppreidda. „Við
skulum koma áður en hann kallar
á bíl,“ segir lnga og við hröðum
okkur út fyrir.
„Þarna sérðu hvernig þetta
er,“ segir Ói. „Maður má hvergi
vera.“
Það er kalt úti og ennþá rignir.
Ég segist verða að fara upp á blað
aftur og jafna mig á því að hafa í
fyrsta sinn á æfinni verið hent út
af Hlemmi fyrir að spilla friðnum
og kveð með þeim orðum. Þegar
ég er að labba burt sé ég Óa fara í
bakarísvagninn að sníkja af-
ganga. Það síðasta sem ég sé til
krakkanna er að þau eru að
skipta með sér gömlurn kringlum
og þurrum snúðum. Hvert þau
fara svo er ómögulegt að segja.
Texti Vilborg Harðardóttir.
10 S(ÐA - ÞJÓÐVILJINN jSunnudagur 15. mars 1987
Sunnudagur 15. mars 1987 þjÓÐVILJINN - S(ÐA 11