Þjóðviljinn - 28.04.1987, Blaðsíða 4

LEIÐARI
Söguleg úrslít
Úrslit þingkosninganna á laugardaginn var
eru söguleg fyrir margra hluta sakir.
Lokiö er langvarandi skeiöi í stjórnmálasög-
unni, þar sem fjórir flokkar voru nær einráðir á
hinum pólitíska vettvangi. Smáflokkar hafa áður
komið með nokkru flugi inn á sjónarsviðið, en
jafnharðan horfið sjónum. Hinn ótvíræði sigur-
vegari þessara kosninga, Kvennalistinn, virðist
hins vegar hafa brotið þetta mynsturtil frambúð-
ar.
Með kosningasigrinum hefur staða Kvenna-
listans breyst. Hingaðtil hefur listinn staðið utan
við hinn hefðbundna straum þingstjórnmál-
anna, en verður nú að axla ábyrgð. Það er ekki
hægt að túlka útkomu Kvennalistans öðru vísi
en sem kröfu um að aðstandendur hans takist
nú á herðar það erfiða verkefni sem felst í þátt-
töku í landstjórninni. Til hans hlýtur að verða
leitað og það verður næsta erfitt fyrir listann að
neita henni.
Annar sögulegur þáttur í kosningaúrslitunum
er það afhroð, sem Sjálfstæðisflokkurinn galt.
Fylgishrun hans er ekki hægt að skýra ein-
göngu með tilurð Borgaraflokksins. í mörgum
kjördæmum tapaði flokkurinn miklu meiru, en
nam atkvæðamagni Borgaraflokksins, sem að
auki sótti styrk sinn ekki einvörðungu til Sjálf-
stæðisflokksins. Þessvegna endurspeglar fylg-
ishrun Sjálfstæðisflokksins gífurlega útbreidda
óánægju innan hins hefðbundna fylgis flokks-
ins. Með hliðsjón af þeirri miklu áherslu sem
forystusveit Sjálfstæðismanna hefur lagt á, að
menn taki ábyrgð, þá er tæpast hægt að túlka
niðurstöðurnar öðru vísi en sem kröfu um
breytingar, bæði á forystu og starfsháttum
flokksins.
Borgaraflokkurinn kemur vissulega út sem
annar af helstu sigurvegurum kosningabarátt-
unnar. Það er Ijóst, að fylgi hans var sótt víðar
en til Sjálfstæðisflokksins. Á vissan hátt endur-
speglar styrkur flokksins sömu staðreynd og
vaxandi fylgi Kvennalista: mikla óánægju með
alla gömlu flokkana. Framtíð Borgaraflokksins
veltur hins vegar fyrst og fremst á því, hvort
honum tekst að komast í ríkisstjórn eða ekki.
Hvað varðar hina gömlu maddömu íslenskra
stjórnmála, Framsóknarflokkinn, þá er Ijóst, að
forsætisráðherra hefur unnið þýðingarmikinn
persónulegan sigur. Hann vann verulega á í
Reykjaneskjördæmi, og sá sigur nægir til þess
að flokkurinn stendur í stað, þrátt fyrir að hann
tapi fylgi í öllum öðrum kjördæmum. Það er
alvarleg staðreynd fyrir flokkinn, ekki síst með
hliðsjón af því, að allar götur síðan 1974 hefur
Framsóknarflokkurinn verið að tapa.
Alþýðuflokkurinn náði hins vegar þeim sögu-
lega áfanga í kosningunum að verða stærri en
Alþýðubandalagið í fyrsta skipti. En þrátt fyrir
mikla sókn Alþýðuflokksins síðustu misseri
reyndist fylgi hans langt undir því sem skoðana-
kannanir gáfu til kynna.
Fyrir vinstri menn er dapurlegasti huti úrslit-
anna vitaskuld verulegur ósigur Alþýðubanda-
lagsins. Við aðstæður, sem hefðu átt að vera
flokknum til framdráttar frekar en hitt, þá tapast
eigi að síður 3,9 prósent. Tap flokksins er hlut-
fallslega einna mest í Reykjavík, en þar fær
hann ekki nema 13,6 prósent atkvæða, sem er
langlægsta hlutfall sem Alþýðubandalagið hef-
ur hlotið í Reykjavík fyrr eða síðar. Tapið í
Reykjavík verður þeim mun sárara, þegar haft
er í huga að ekki er liðið ár frá því flokkurinn
hlaut næstbestu útkomu sína í borgarstjórnar-
kosningum, yfir 20 prósent atkvæða, eða næst-
um því helmingi fleiri atkvæði en nú.
Fyrir Alþýðubandalagið eru úrslitin líka sögu-
leg að tvennu leyti öðru: Þetta er í fyrsta sinn
síðan 1942, sem flokkurinn eða forveri hans er
ekki lengur í hinum hefðbundna 15-20 prósent
ramma. Flokkurinn hefur aldrei fyrr farið undir
15 prósent, nema þegar klofningurinn varð
1967, og hann bauð fram í tvennu lagi. En
jafnvel þá varð útkoman betri en nú.
Jafnframt er þetta í fyrsta sinn, sem Alþýðu-
flokkurinn er yfir Alþýðubandalaginu. Það er
staðreynd, sem margir vinstri sinnar eiga erfitt
með að sætta sig við.
Það er ef til vill erfitt að kenna einhverjum
einum þætti um þessa dapurlegu niðurstöðu.
Hitt er Ijóst, að kjaramálin voru flokknum afar
erfið í kosningabaráttunni. Og hvernig sem
menn vilja annars túlka útkomu Alþýðubanda-
lagsins, þá er einsýnt, að þau eru ótvíræð krafa
um gagngerar breytingár.
Undan því getur flokkurinn ekki vikist.
-ÓS
KUPPTOG SKORIÐ
„Kosningar
aldarinnar“
Einhver örlátur maður úthlut-
aði kosningunum á laugardaginn
var sæmdarheitinu „Kosningar
aldarinnar". Sögunni er hér með
látið eftir að dæma um framsýni
þessa ágæta manns, en hitt er víst
að ekki hefur í annan tíma hrikt
jafn harkalega í stoðum „gamla
flokkakerfisins“.
Tveir höfuðandstæðingar ís-
lenskra stjórnmála um árabil, Al-
þýðubandalag og Sjálfstæðis-
flokkur, tapa miklu fylgi á meðan
miðjuflokkar og óskilgreind pól-
itísk fyrirbæri blómstra sem
aldrei fyrr.
Það er einkar athyglisvert að
sigurvegar kosninganna,
Kvennalisti og Borgarflokkur,
hafa enn ekki gefið kjósendum
sínum upp staðarákvörðun í til-
verunni: Ætlar Kvennalistinn að
halda því til streitu að hann sé
„þverpólitísk grasrótarhreyfing“
og þurfi því engan veginn að taka
afstöðu til annarra mála en þeirra
sem snerta stefnu hans beint?
Albert Guðmundson fann upp
hugtakið „ný-frjálshyggja“ og
notaði það óspart gegn vinum
sínum í Sjálfstæðisflokknum.
Þegar hann var beðinn um að
skilgreina „ný-frjálshyggjuna“
kom á daginn að það er þegar
„lögreglunni er sigað á slökkvil-
iðið!“ Nú er að vita hvort Júlíus
Sólnes, sem hefur óskað alveg
sérstaklega eftir flokki hægra
megin við Sjálfstæðisflokkinn, er
frjálshyggjumaður eða ný-frjáls-
hyggjumaður.
Alþýðuflokkurinn er auðvitað
líka sigurvegari kosninganna, -
hélt þingmannatölu sinni og BJ
óskertri. Jón Baldvin er „vinstra
megin við miðju“ að eigin sögn.
Spumingin er því þessi: Hvar er
þessi miðja Jóns Baldvins?
Miðjusveiflan
Kjósendur leita semsagt inn á
miðjuna og eru þetta fyrstu kosn-
ingarnar í manna minnum sem
hægt er að kenna við „miðju-
sveiflu“. Framsóknarflokkurinn
hlaut því að halda sínu, eða svo
gott sem, enda miðjuflokkur með
stíl.
Kosningarnar marka líka á-
kveðin tímamót fyrir Framsókn-
arflokkinn: Þéttbýlisstefna Stein-
gríms bar ríkulegan ávöxt og
norður í landi var kona kjörin
fyrir flokkinn. Valgerður frá
Lómatjöm sem í félagi við Guð-
mund Bjarnason stóð að póli-
tískri aftöku Stefáns Valgeirs-
sonar, er önnur konan sem er
kjörin á þing fyrir Framsókn.
Stefán gekk að vísu aftur og gott
betur: Fáninn úti í Kolbeinsey er
ekki lengur í hálfa stöng.
Valgerður frá Lómatjörn verð-
ur ein 13 kvenna á næsta þingi.
Konum hefur þannig fjölgað um
10 á jafnmörgum árum. Jóhanna
Sigurðardóttir verður áfram ein
kvenna í samhentu liði Jóns Bald-
vins, en það kemur þó ekki að
sök því að hún er, að sögn for-
mannsins, „margra kvenna
maki“. Svona redda þeir
jafnréttinu í Alþýðuflokknum!
Hlutfall kvenna af þingliði
Sjálfstæðisflokksins hefur aukist,
þær Ragnhildur og Salóme em
þar nú stærri partur en nokkm
sini fyrr, enda einir fimm strákar
sem féllu. Sólveig Pétursdóttir,
ivon flokksins í Reykjavík, komst
ekki á þing úr 7. sæti og lætur hafa
eftir sér í DV í gær að „breytinga
sé þörf innan Sjálfstæðisflokks-
ins“. Sólveig er eðlilega ósátt við
úrslitin enda hefur hún verið iðin
við að skrifa í Morgunblaðið í all-
an vetur.
Kraftaverkaegill
Síðasti þingmaður gamla BJ
var útskrifaður af þingi á laugar-
daginn: Guðmundur Einarsson,
pólitíski útlaginn á Austfjörðum,
náði ekki einu sinni samanlögðu
fylgi BJ og krata úr síðustu kosn-
ingum. Guðmundur lét hafa eftir
sér að múrinn hefði verið brotinn
en ekki felldur, og er það til
marks um óvenjulega kunnáttu í
verkfræði.
Annars gerðust þau tíðindi á
Austfjörðum að Egill Jónsson
náði kjöri og er það í þriðja skipti
sem kraftaverkamaðurinn frá
Seljavöllum nær kosningu. í
þetta sinn fékk Sjálfstæðisflokk-
urinn 16% atkvæða í kjördæminu
og með margs konar tilviljunum
tókst forlögunum að tryggja Agli
sæti. Það má því með nokkrum
sanni segja að Seljavallabóndinn
sé sigurvegari kosninganna:
Glæsilegur fulltrúi bændastéttar-
innar í þingliði Sjálfstæðisflokks-
ins.
Kosningamar á laugardaginn
marka líka tímamót vegna þess
að í fyrsta sinn sitja feðgar saman
á þingi. Það er vel að Ingi Bjöm
skipti um starf, enda kenndi Al-
bert honum um mistökin í bók-
haldinu sem leiddu til athuga-
semda skattrannsóknardeildar.
Ingi Bjöm varð með fákunnáttu
sinni til þess að Borgarflokkurinn
var stofnaður og er því sjálfkjörið
ráðherraefni.
Hitt veldur mönnum meiri
áhyggjum hver tekur nú við
Heildverslun Alberts Guð-
mundssonar. Ingi Björn á að vísu
mannvænleg böm en þau eru
tæpast orðin nógu fullorðin til að
geta svikið undan skatti. Þess
vegna hlýtur að vera tilvalið að
ein öldruð og spakvitur frú af
Laufásveginum taki að sér rekst-
urinn: Hún Lucy, heimsfrægasti
hundur á íslandi - og næsta þing-
mannsefni Borgaraflokksins?
-hj.
þJÓÐVILJINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis
og verkalýðshreyfingar
Útgefandl: Útgáfufólag Þjóðviljans.
Rltatjórar: Ámi Bergmann, Þráinn Bertelsson, össur
Skarphéðinsson.
Fróttastjóri: Lúðvík Geirsson.
Blaðamenn: Garðar Guðjónsson, Guðmundur Rúnar Heiðarsson,
Hrafn Jðkulsson, Hjörleifur Sveinbjömsson, IngunnÁsdísardóttir,
Kristín Ólafsdóttir, Kristófer Svavarsson, Logi Beramann Eiðsson
(íþróttir), Magnús H. Gíslason, MörðurÁmason, (JlafurGíslason,
Ragnar Karlsson, Sigurður Á. Friðþjófsson, Stefán Ásgrímsson, Vil-
borg Davíðsdóttir, Yngvi Kjartansson (Akureyri). '
Handrlta- og prófarfcalastur: Elías Mar, Hildur Finnsdóttir.
Ljósmyndarar: Einar ólason, Sigurður Mar Halldórsson.
Útlttatelknarar: Sœvar Guðbjörnsson, GarðarSigvaldason.
Framkvawndaatjórl: Guðrún Guðmundsdóttir.
Skrifatofuatjórí: Jóhannes Harðarson.
Skrífatofa: Guðrún Guðvaröardóttir, Guðbergur Þorvaldsson.
Auglýainga8tjóri: Sigríður Hanna Sigurbjömsdóttir.
Auglýalngar: Baldur Jónasson, Olga Clausen, Guðmunda Kristins-
dóttir.
Símvarala: Katrín Anna Lund, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húamóðir: Soffía Björgúlfsdóttir.
Bílatjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Utbrelðalu- og afgreiðaluatjóri: Hörður Oddfríðarson.
Afgreiðala: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, ólafur Bjömsson.
Utkeyrala, afgrelðsla, rítatjórn:
Síðumúla 6, Reykjavík, afmi 681333.
Auglýaingar: Síðumúla 6, afmar 681331 og 681310.
Umbrot og aetning: Prentamiðja Þjóðviljana hf.
Prentun: Blaðaprent hf.
Verð f lauaaaölu: 55 kr.
Helgarblöð: 60 kr.
Áakrlftarverð á mánuði: 550 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þrlðjudagur 28. apríl 1987