Þjóðviljinn - 07.08.1987, Blaðsíða 9

HEIMURINN
HEIMURINN
Uppdráttarsýki
franskra kommúnista
Flokkurinn hefur tapað rúmum helmingifylgis síns áfáum árum
Um þessar mundir er sumar-
leyfisástand í stjórnmálum í
Frakklandi eins og annars staðar,
en það liggur samt einhvern veg-
inn í loftinu að í aðsigi er margra
mánaða kosningabarátta fyrir
forsetakosningar. Hingað til hafa
þó aðeins tveir menn lýst því yfir
að þeir ætli í framboð, hvor á sín-
um enda stjómmálaíitrófsinS. í
vor tilkynnti Le Pen, eins og óral-
engi hafði verið ljóst að hann
myndi gera, að hann ætlaði að
bjóða sig fram fyrir hönd hins
hægri sinnaða þjóðernisflokks
síns. Skömmu síðar ákváðu
kommúnistar hver skyldi verða
frambjóðandi þeirra, og vissu
menn ekki hvaða nafn kæmi upp,
en fyrir valinu varð hinn litlausi
apparats-kall André Lajoinie, og
hefði reyndar hver sem er úr því
apparati komið til greina eins vel
og hann.
Eins og leikbrúða
Pótt þessir menn komi úr þeim
flokkum sem yst standa í frönsk-
um stjórnmálum og eigi það sam-
eiginlegt að hafa enga von um að
komast lengra en í fyrri umferð
forsetakosninganna,- er staða
þeirra að flestu leyti gerólík. Le
Pen hefur nú mjög byr í seglin,
eins og flokkur hans yfirleitt:
hann getur gert sér vonir um að fá
yfir tíu af hundraði atkvæða og
jafnvel upp undir tuttugu af
hundraði, og er líklegt að hann
geti gert stóran usla meðal hægri
frambjóðenda þannig að þeir
verði jafnvel að taka tillit til hans
og kjósenda hans og miða stefnu-
skrá sína að einhverju leyti við
það. Framboð André Lajoinie
virðist hins vegar tilgangslítið
hvernig sem á það er litið, svo
virðist sem menn taki varla mark
á honum og hafi engan áhuga á
honum persónulega: er hann enn
sem komið er a.m.k. nánast eins
og leikbrúða í sjónarspili.
í rauninni er þetta framboð
lítið annað en nýtt stig í þeirri
uppdráttarsýki sem hrjáð hefur
franska kommúnistaflokkinn
undanfarin sjö ár eða meir og sett
mikinn svip á- allt stjórnmálalíf
Frakklands, þannig að til hennar
mætti jafnvel rekja hluta af upp-
gangi Le Pen og hans flokks-
manna. Bendir reyndar margt til
þess, að hinn tryggi flokksþjónn
André Lajoinie hafí verið settur í
framboð tilað taka við því áfalli,
sem búast má við að flokkurinn
verði enn einu sinni fyrir, og
„hlífa“ þannig Georges Marcha-
is, hinum raunverulega valdhafa
hans. En hins vegar virðist harla
lítil von vera til þess að Lajoinie
geti á nokkurn hátt stöðvað
uppdráttarsýkina: ef ekkert
kraftaverk gerist er áhrifavald
kommúnistaflokksins í frönskum
stjórnmálum úr sögunni...
Þetta hrun franska kommún-
istaflokksins er næsta undarlegt
fyrirbæri, sem hefur komið flest-
um stjómmálafræðingum og
fréttaskýrendum á óvart. f upp-
hafí benti nefnilega ekkert til
þess að svo myndi fara. Á árun-
um eftir 1968 var það eitt aðal-
vandamál vinstri manna í Frakk-
landi, hve lítið jafnvægi var milli
þeirra tveggja afla, sem mynduðu
samfylkingu þeirra. Eftir afdrif-
arík mistök í sambandi við Alsír-
styrjöldina og valdatöku de
Gaulles og mikla hægri sveiflu í
stefnu sinni var sósíalistaflokkur-
inn nánast því í rústum og hættur
Verður Georges Marchais síðar talinn böðull kommúnistatlokksins?
að hafa nokkur raunhæf áhrif í
frönskum stjórnmálum. Prátt
fyrir mikla fylgispekt við Sovét-
ríkin og margvísleg skakkaföll í
því sambandi var kommúnista-
flokkurinn hins vegar ákaflega
sterkt afl: hann fékk iafnan um
og yfír tuttugu af hundraði at-
kvæða í öllum kosningum og
hafði mjög sterk ítök í verkalýðs-
hreyfíngunni, - svo ekki sé
minnst á áhrifavald hans í
menntalífi Frakklands. í forset-
akosningunum 1969 hélt fram-
bjóðandi kommúnista, hinn vin-
sæli og litríki Duclos, þeim í tutt-
ugu af hundraði, sem flokkurinn
hafði venjulega, þó svo að slíkar
kosningar væru jafnan mjög erf-
iðar fyrir kommúnista, en Gaston
Defferre, frambjóðandi sósíal-
ista, sem hafði á bak við sig
Mendes France, einn virtasta
stjórnmálamann landsins, beið
hið versta afhroð. Þegar Mitter-
rand fór síðan á stúfana, reyndi
að hefja viðreisn flokksins og
koma á vinsta samstarfi, hömr-
uðu andstæðingar hans mjög á
því, að hann yrði aldrei annað en
„gísl kommúnista“, og eins og
málum var þá háttað var þetta
nokkuð sterkur áróður.
Endurnýjunaþörf
Á þessum tíma var það nánast
því lífsnauðsynlegt fyrir báða
flokkana, sósíalista og kommún-
ista, að þeir endurnýjuðu sig,
gerðu hreint fyrir sínum dyrum
eftir gömul mistök og kæmust í
takt við samtímann. Sósíalistar
þurftu að snúa baki við þeirri
hægri stefnu, sem mistekist hafði,
viðurkenna mistök sín í Alsír og
víðar og koma fram með raun-
hæfan boðskap. Undir stjórn
Mitterrands, sem verið hefur
óumdeildur leiðtogi flokksins all-
ar götur síðan 1971, verður ekki
annað sagt en þetta hafi tekist
mjög vel: eftir þá miklu endur-
nýjun, sem fólst m.a. í því að ný
kynslóð komst til valda og teknar
voru upp margar af hugmyndum
róttæklinga eftir 1968, hefur só-
síalistaflokkurinn fengið mjög
mikinn hljómgrunn og er nú
stærsti stjórnmálaflokkur Frakk-
lands.
Kommúnistar þörfnuðust ekki
síður endumýjunar: þeir þurftu
að losa um tengslin við sovéska
kommúnistaflokkinn og endur-
skoða alla afstöðu sína gagnvart
Austur-Evrópuríkjunum, og
jafnframt að endurskoða boð-
skap sinn og kenningar. Reyndar
mætti segja að þurft hefði að taka
til gagngerrar athugunar alla
stöðu flokksins í frönsku þjóðlífi,
því síðari tíma þróun bendir til
þess að styrkur flokksins hafi þá
hvflt á veikri undirstöðu: hluti af
alþýðufylgi flokksins var ótraust
„óánægjufylgi“ (franskir stjórn-
málaj-fræðingar orða það svo, að
flokkurinn hafi þá gegnt svipuðu
hlutverki og „tribunus plebis" í
Róm hinni fornu, en því mætti
líkja við hlutverk alls kyns upph-
laupsflokka hér á landi), og ekki
var trútt um, að vinsældir flokks-
ins meðal menntamanna stöfuðu
af trúarlegri fylgispekt sumra
þeirra við vafasamar kredduk-
enningar. Kemur þessi „trúar-
þörf“, eins og sagt hefur verið,
nokkuð skýrt í ljós ef litið er í
heild á feril sumra þeirra mennta-
manna, sem stutt hafa kommún-
istaflokkinn franska. Úr þessu
öllu hefði þó mátt bæta, ef for-
ystumenn flokksins hefðu þorað
að horfast í augu við vandann,
fínna raunhæft hlutverk handa
flokknum innan vinstri arms
franskra stjórnmála og skilgreina
einhvern skýran boðskap.
Ekki vantaði jákvæðan grund-
völl til að byggja á: ítök flokksins
innan verkalýðshreyfingarinnar
voru verðskulduð og hann hafði
aflað sér vinsælda vegna ódeigrar
afstöðu sinnar í Alsírmálinu t.d.
Hefði flokkurinn getað notfært
sér þennan styrk og farið út á
svipaðar brautir og ítalski komm-
únistaflokkurinn. Um skeið benti
reyndar margt til þess að þróunin
stefndi í þá átt: það var í form-
annstíð Valdeck-Rochet og
fyrstu árin eftir að hann varð að
fara frá vegna heilsubrests, þegar
franskir kommúnistar tóku ein-
mitt upp náið samband við ítalska
bróðurflokkinn og sú hreyfing
reis upp sem kennd var við „Evr-
ópukommúnisma".
En eftir á er ekki annað hægt er efj á þvj aþ Francois Mitterrand hefur reynst klókari stjórnmálamaður en Georges Marchais.
að segja en að þessar tilraumr til
endurnýjunar flokksins hafi mis-
tekist herfilega og að lokum alveg
runnið út í sandinn. Það er kaldr-
analegt tákn um þessa öfugþró-
un, að undanfarin ár hafa verið
litlir kærleikar milli franskra og
ítalskra kommúnista - hafa hinir
síðarnefndu ekki hikað við að
gagnrýna „bróðurflokkinn" fyrir
norðan Alpa - en í staðinn hafa
franskir sósíalistar haft jákvæð
samskipti við ítalska kommún-
ista. Hefur í því sambandi jafnvel
verið talað um „evrópska vinstri
hreyfingu“ („Eurogauche" á
frönsku), sem myndi þá væntan-
lega koma í staðinn fyrir Evróp-
ukommúnismann sáluga.
Togstreita
Ekki er auðvelt að benda á
neinar skýrar ástæður fyrir því að
svo fór sem fór. Ljóst er að lengi
vel hefur verið einhvers konar
togstreita innan franska komm-
únistaflokksins milli tveggja
ólíkra arma: þeirra, sem hlynntir
hafa verið endurnýjun flokksins
og vinstra samstarfi við sósíalista, í ríkisstjórn Mauroy stóðu fjórir ráðherrar kommúnista sig vel
og annarra, sem vilja halda
dauðahaldi í gamlar kreddur, þó urðu kommúnistar að styðja
svo að það kosti flokkinn fylgis- Mitterrand í seinni umferð, eins
hrun og einangrun, - og kjósa og samstarfið væri enn við lýði. í
kannske sæla og ábyrgðarlausa nafni þess tók Mitterrand upp
einangrun í þeirri trú að með því stjórnarsamstarf við kommúnista
séu þeir að varðveita einhvern eftir kosningasigur sinn, - og
hreinan kjarna. Síðari stefnan er gerði þá um leið marklausan
greinilega vond miðað við þróun þann áróður þeirra að sósíalistar
fransks þjóðfélags og stjórnmála myndu áreiðanlega „svíkja" og
undanfarin ár, en þó er enn verra ekki gera kommúnista að ráð-
að rokka á milli þessara stefna í herrum.
ruglingi og ráðleysi eins og Ekki verður um það deilt að
franskir kommúnistar hafa gert. kommúnistar stóðu sig vel í ráð-
Sú saga er mörgum kunn og herrastólum og bar þá mest á
nokkuð auðrakin. Á árunum Charles Fitermann sem talinn var
eftir 1970 stefndi flokkurinn dugmikill stjómmálamaður. Á
markvisst að því að koma á vin- þessum ámm virtust „endurnýj-
stra samstarfi og virtist þá mikil unarsinnar” hafa töglin og hagld-
endumýjun vera í undirbúningi. irnar í flokknum en ef svo hefur
En fyrir þingkosningarnar 1978 verið í raun og vem vanræktu
sneri flokkurinn snögglega við þeir samt alla endumýjun á
blaðinu, rauf samstarfið við sós- stefnu og starfsháttum flokksins
íalista undir yfirskini, sem fáa og reyndu ekki að skilgreina hlut-
blekkti þegar til lengdar lét, og verk hans við þær gerbreyttu að-
hóf heiftarlegar árásir gegn sín- stæður sem skapast höfðu við
um fyrri bandamönnum. Virtust sigur vinstri manna. Bein eða
kreddumenn þá hafa fengið yfír- óbein afleiðing af þessu var sú að
höndina (þótt engar breytingar nú fóm kommúnistar að því er
yrðuástjórnflokks-apparatsins), virtist að missa „óánægjufýlgið”
en stefnubreytingin hafði þær af- og telja menn að góður hluti þess
leiðingar að þeir, sem aðhylltust hafí að lokum hafnað í þjóðemis-
vinstra samstarf fóm að yfirgefa flokki Le Pen.
flokkinn. í fyrri umferð forseta- í stjórnarsamstarfinu kyngdu
kosninganna 1981 fékk Georges kommúnistar mjög verulegri
Marchais, sem þá var frambjóð- stefnubreytingu sem gerð var
andi floícksins, aðeins 15 af 1983 og vildu eiginlega ekki
hundraði atkvæða og þótti slíkt viðurkenna að neinu hefði verið
fylgishmn þá tíðindum sæta. breytt sem máli skipti, þótt öllum
Vegna einingarvilja flokksmanna væri þá ljóst að þarna höfðu orðið
mikil tímamót. Hins vegar not-
uðu þeir þau „mannaskipti”, þeg-
ar Fabius tók við embætti forsæt-
isráðherra í stað Mauroy sem
átyllu til að rjúfa stjórnarsam-
starfið og samvinnuna við sósíal-
ista og hefja á þá heiftúðugar á-
rásir sem hefðu hvað sem öðm
líður verið miklu skiljanlegri árið
1983. Eftir þetta var ekki neinn
vafi á því að hinir mestu kreddu-
menn með Marchais í broddi
fylkingar höfðu nú töglin og
hagldirnar í flokknum, en stefnan
og öll viðbrögð flokksins ein-
kenndust af ráðlausu fumi: versta
dæmið um það er sennilega þegar
flokksmenn reyndu að ná „ó-
ánægjufylginu” aftur með því að
höfða til útlendingahaturs. Fylg-
ið hélt áfram að hrynja af flokkn-
um: í Evrópukosningunum 1984
féll hann niður í ellefu af hundr-
aði og hafði Marchais þá afrekað
í formannstíð sinni að hrekja
burtu helminginn af fylgi flokks-
ins. Á þessum tíma virðist t.d.
hafa brostið flótti í það mennta-
mannalið sem fylgt hafði kom-
múnistum að málum, ef það var
þá ekki þegar farið að hugsa sér
til hreyfings.
En eftir kosningarnar 1986
gerðist það sem aldrei áður hafði
gerst í sögu franska kommúnist-
aflokksins: „endurnýjunarsinn-
ar” fóru að bindast samtökum
innan flokksins sjálfs og
gagnrvna flokksforystuna harð-
lega. í stuttu máli ásökuðu þeir
Marchais og fylgismenn hans um
að vera að leggja flokkinn alger-
lega í rústir með kreddustefnu
sinni og eyðileggja þannig starf
margra áratuga. Þessir „endur-
nýjunarsinnar” fengu það mikinn
hljómgrunn innan flokksins að
um skeið voru ýmsar flokks-
deildir víða um land í hálfgerðu
uppreisnarástandi gegn mið-
stjórninni og þeir gátu látið rödd
sína hljóma á æðstu stöðum: Pi-
erre Juquin, einn helsti forvígis-
maður þeirra, sat t.d. áfram í
miðstjóm. En fljótlega eftir
kosningamar var það ljóst að
valdamenn flokksins myndu um
síðir bera sigurorð af „endurnýj-
unarsinnunum” og hrekja þá
burt, þó svo að það jafngilti að
sumra dómi sjálfsmorði fyrir
flokkinn. Sú hefur líka orðið
raunin: um leið og ákveðið var að
André Lajoinie skyldi verða for-
setaefni flokksins var Pierre Juq-
uin sparkað burtu og er víst að
„endurnýjunarsinnar” muni fara
á eftir honum.
Eftir situr þá Georges Marcha-
is í yfirgefnu flokksvígi og er ekki
furða þótt hann minni menn á
rómverska spakmælið „quem
deus perdere vult primus dem-
entat”, eða „þann sem guð vill
tortíma sviptir hann fyrst vitinu”.
e.m.j.
Vestur-Þýskaland/ Chile
Ættmenni biðja griða
Aðstandendur chileanskra dauðafanga eru nú staddir í Vestur-
Pýskalandi ogfara þess á leit að þeim verði veitt hœli sem pólitískum
flóttamönnum
Alkunna er að í sambands-
stjórninni í Bonn eru mjög
skiptar skoðanir um það hvort
veita beri 14 chileönskum vinstri-
mönnum, sem dæmdir hafa verið
til dauða, vist í Vestur-
Þýskalandi. í stjórnarskrá Chile
er ákvæði um að dauðadæmdir
menn megi lífi halda ef þeir geti
sýnt fram á að erlent ríki sé reiðu-
búið að taka við þeim og þeir
heita því að snúa aldrei heim aft-
ur. Fjórtánmenningarnir hafa
óskað eftir liðsinni Vestur-
Þjóðverja en ríkisstjórnin hefur
enn ekki tekið afstöðu í málinu.
Bæði jafnaðarmenn og græn-
ingjar eru mjög áfram um að
fóíkinu verði veitt hæli. í gær
komu níu ættmenni nokkurra úr
hópi fanganna í heimsókn til
Vestur-Þýskalands í boði græn-
ingja og hyggjast þau vinna mál-
stað þeirra fylgis meðal
stjórnmálamanna í Bonn og al-
mennings.
Lögfræðingur hópsins, Sergio
nokkur Corvalan, var með í för:
„Þetta fólk situr í fangelsi vegna
stjórnmálaskoðanna sinna. Ekki
nokkur dómari á Vesturlöndum
myndi dæma það fyrir það sem
því er borið á brýn þar eð engar
sannanir eru fyrir sakargiftunum.
Öryggissveitir stjórnarinnar hafa
notað líkamlegar og andlegar
pyntingar til að knýja fram játn-
ingar.“
Corvalan sagði fjórtánmenn-
ingana vera félaga í Byltingar-
hreyfingu vinstrimanna, MIR, og
bætti við: „Við erum öll andsnúin
hryðjuverkum í Chile en ríkis-
stjórn landsins er hryðjuverka-
sveit.“
Cecilia Rabrigan var kennari
við hjúkrunarskóla þegar hún var
tekin höndum ásamt bróður sín-
um og tveggja ára gömlum syni
árið 1981. Þau voru iátin hanga í
hlekkjum dögum saman, kvalin
með raflostum og þrásinnis hálf-
drekkt í stórum vatnsbala. Bróð-
irinn, Jorge, var að endingu
látinn iaus og er í hópnum sem
kom til Bonn í gær. Honum farast
svo orð um meðferðina á sér og
systur sinni:
„Þeir neyddu hana til að hlusta
á ópin í syni sínum og sögðu
henni seinna að hann væri dáinn.
Mér réttu þeir autt blað sem þeir
skipuðu mér að skrifa nafn mitt á.
Þvínæst útfylltu þeir það að eigin
geðþótta og kölluðu „játningu”
mína.“
Atvinnumálaráðherra sam-
bandsstjómarinnar, Norbert
Bluem, er nýkominn heim úr
ferðalagi um Suður-Ameríku.
Hann hitti marga aðstandendur
fanganna fjórtán í Santíagó, höf-
uðborg Chile, og kvað engan vafa
leika á því að játningar þeirra
hefðu verið þvingaðar fram með
ofbeldi.
í dag mun Bluem þinga með
utanríkis- og innanríkismála-
nefndum sambandsþingsins en
þær hafa verið kvaddar saman
gagngert til að fjalla um þetta
mál.
Á sama tíma munu chileönsku
gestimir eiga fundi með fulltrú-
um allra stjórnmálaflokka í
Vestur-Þýskalandi og mannrétt-
indasamtaka, svo sem Amnesty
International.
-ks.
þlÓÐVILJINN
45 68 13 33
Tíminn
0 68 18 66
45 68 63 00
Blaðburður er
BESTA TRIMMIÐ
og borgar sigla
LAUS HVERFI
NÚÞEGAR:
Egilsgata
Eiríksgata
Leifsgata
Þorfinnsgata
Kjartansgata
Miklabraut 1-15
Gunnarsbraut
Bollagata
Flókagata1-15
Guðrúnargata
Hrefnugata
Sóleyjargata
Fjóiugata
Laufásvegur frá 48
Smáragata
Njarðargata 1-9
Bergstaðastræti frá 54
Lindarbraut
Miðbraut
Vallarbraut
Bollagarðar
Sævargarður
Nesbali
Laugarnesvegur að 50
Hrísateigur
Hraunteigur
Klrkjuteigur
Sundlaugarvegur
Stigahlíð
Grænahlíð
Eskilhlíð
Mjóuhlíð
Austurberg
Gerðuberg
Háberg
Hraunberg
Hamraberg
Hólaberg
Klapparberg
Skúlagatafrá51
Skúlatún
Borgartún 1-7
Hafðu samband við okkur
þJÖÐVIUINN
Síðumúla 6
45 6813 33

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 7. ágúst 1987
Föstudagur 7. ágúst 1987 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9