Þjóðviljinn - 19.09.1987, Qupperneq 6

Smellandi viðtal við dönsku skáldkonuna Dorrit Willumsen
..„verkið sprettur
af tilfínningahvata..
og persónurnar kynna mér örlög sín... “
Dorrit Willumsen er fíngerð og
lítil og næmleikinn tindrar í and-
liti hennar.
Það hafa komið út eftir hana 14
bækur - ljóð - smásögur - skáld-
sögur, og hún hefur skrifað leikrit
fyrir sjónvarp og útvarp. Nýjasta
bók hennar heitir: „Styn -
hjarta.“
Dorrit er dönsk - fædd í Kaup-
mannahöfn 1940. Fjölskyldan
bjó þröngt á Norðurbrú - Dorrit,
yngri systir hennar - móðir -
amma og afi. Faðir hennar var
óperusöngvari, en hann hélt á
burt og ferðaðist og söng, en
sinnti fjölskyldunni ekki... og
bókin „Styn - hjarta“ er sjálfs-
ævisaga að miklu leyti, þótt að
þar sé faðirinn (píanóleikarinn)
sjáifsagt frábrugðinn föður Dor-
rit, þá er afinn í bókinni hinsveg-
ar raunverulegur.
í fyrstu bók sinni „Snaginn“
sem kom uppúr módernismanum
í Danmörku, lýsir Dorrit fram-
andieik konunnar í karlsins
heimi, þar sem konan er nánast
einn margra safngripa karlsins og
stígur aldrei fæti inná helgað at-
hafnasvæði hans.
Sú bók sem Dorrit hefur skrif-
að og vakið hefur mesta athygli
og aflaði henni Gullna lárviðarl-
aufsins árið 1983 - er bók hennar
María. Bókin um Madame Tuss-
aud. Fyrr á ferli sínum hafði Dor-
rit líka fengið verðlaun dönsku
Akademíunnar árið 1981.
Á sviði sjónvarpsverka er
þekktast leikurinn „Drottningin"
frá 1972. Það fjallar um sælan
draum nútímamanneskjunnar
um ágæti allsnægtanna og hvern-
ig peningavaldið læðir lymsku-
legum áróðri inní fólk og líf þess.
- Við Dorrit sitjum saman -
ræðum hvað hún sé að gera nú,
skrifa - um innblástur - um
hvernig hugmyndir fæðast - og
um ferlið að yrkja og skrifa - um
það að lifa af ritstörfum... um
það að vera skáldkona... skáld og
kona...
Dorrit: ...núna er ég að
reyna... að skrifasmásögur. En á
því stigi, að ég hef ekki hugmynd
um, hvenær ég lýk þeim - ein
smásaga liggur kannski í gerjun í
fleiri mánuði - önnur verður
fljótt fullsköpuð. En þessu ræður
maður ekki sjálfur. Það er óút-
reiknanlegt. Sem dæmi gat ég
sagt að þegar ég vann við bók
mína „Maður sem tilefni“ (1980)
fann ég fljótlega að hann ætti að
deyja og ég vissi hvernig hann
skyldi deyja og hvernig sú setning
myndi hljóma sem lýsti dauða
hans. En - síðan - þegar hann var
dáinn - þá vissi ég ekki, hvað
myndi verða um konurnar í verk-
inu - þær höfðu breytzt svo á ferl-
inu...
...maður þekkir svona nokk-
urnveginn sálarástand persóna
sinna - samt veit maður ekki
uppá hverju þær kunna að taka -
hvað kemur fyrir þær - örlögum
þeirra kynnist maður á meðan
þær dvelja hjá manni - meðan
maður er að vinna og skrifa verk-
ið. Ég hef aldrei skrifað útfrá
neinu plotti.
Það sem kemur mér á stað er
kannski ein setning sem ég heyri
af tilviljun. Eða smáupplifun sem
ég verð fyrir. Oftast sprettur
þetta úr einskonar tilfinninga-
hvata... ég veit ekki alltaf h vemig
þetta gerist. En ég veit og man
hvernig efnið í „Maður sem til-
efni“ og „María“ kom til mín: -
„Maður sem tilefni “ kom þann-
ig... að ég var á gangi eftir aðalg-
ötunni, - á leið til innkaupa og
horfði á nærliggjandi hús og fór
að gera mér í hugarlund hvað
væri að gerast innf þeim - ímynd-
unaraflið hélt af stað...
En varðandi „María" gerðist
það í London í safni Madame
Tussauds, að setning í sýning-
arskránni kom mér í gang. Þar
stóð að Mardame Tussaud hefði
þekkt vel - og þótt vænt um - það
fólk sem hún síðan gerði vax-
myndir af. Ég varð mjög undr-
andi og upptekin af þessu... og
fór að velta því fyrir mér, hvernig
hún hefði getað gert þetta án þess
að brotna niður - falla saman - ég
varð að vita, hverslags kona hún
hafði verið. - Og ég ky nnti mér líf
hennar og þann tíma sem hún
lifði. Og ég kynntist henni og fór
að skilja hana. Og ég kynnti mér,
hversu dauðinn var fólki á þess-
um tímum og allan þann hroða og
þær ógnir sem hún varð að þola
og lifði samt af. Ég held hún hafi
stundum verið sterkari en hún
sjálf hefði viljað...
Ég var þrjú ár að nálgast hana
og lifa mig inní hana... síðan var
ég fljót að skrifa bókina. Það tók
6 mánuði.
Ég skrifa helzt meðan sonur
minn - 16 ára - eina barnið mitt,
er í skólanum, þá hef ég 4-5
klukkutíma. En stundum - aðal-
lega í byrjun verks - og á enda-
sprettinum, skrifa ég í 13-15 tíma
í senn. Seinni árin hef ég getað
lifað af ritstörfum mínum - ég hef
nú gert það síðan ég var 27 ára -
en ef ég ætlaði ein að sjá fyrir
fjölskyldu, gæti ég það ekki -
maðurinn minn er ljóðskáldið
Jess Örnsbo...
í Danmörku fá bæði yngri og
eldri rithöfundar starfsstyrki -
það er einskonar öryggisnet - svo
getur bók selst vel - já og líka illa
- slíkt veit maður aldrei.
.. .Dorrit þarf að stökkva af stað -
hún er að fara upp í Kvennaskóla
að lesa upp fyrir nemendur þar.
Og næsta dag á hún að lesa upp f
Verslunarskólanum.
En áður en hún fór ræddum við
um það að vera skáldkona. Þær
umræður koma þó ekki með í
þessu spjalli.
Afhverju ekki?
Afþvíbara... nei af því að það
þarf að skrifa um það margar
blaðsíður... margar...
Viðtal: Nína Björn Árnadóttir
Sjúkraliðar
Sjúkraliðaskóli íslands heldur endurmenntunar-
námskeið í nóvember 1987 ef næg þátttaka fæst.
Upplýsingar í síma 84476 milli kl. 10 og 12.
Skólastjóri
Bílakaup
ríkisins 1988
Innkaupastofnun ríkisins áætlar að kaupa um
130 bíla fyrir ríkisstofnanir árið 1988. Lýsingu á
stærðum og útbúnaði bílanna er að fá á skrifstofu
vorri og þurfa þeir bifreiðainnflytjendur, sem vilja
bjóða bíla sína, að senda verðtilboð og aðrar
upplýsingar til skrifstofunnar fyrir 23. október nk.
INNKAUPASTOFNUN RÍKISINS
Borgartúni 7. simi 26844
Hjúkrunarfræðingar
Staða hjúkrunarfræðings er laus til umsóknar í
Skjólgarði - heimili aldraðra, Höfn Hornafirði.
Húsnæði til staðar.
Skjólgarður er elli- og hjúkrunarheimili með 25
hjúkrunarsjúklinga og 23 ellivistmenn.
Upplýsingar gefur hjúkrunarforstjóri, Amalía Þor-
grímsdóttir og Ásmundur Gíslason ráðsmaður í
símum 97-81221 og 97-81118.
Skjólgarður - heimili aldraðra
Landslög á tónleikum
Á tónleikum UMN-
hátíðarinnar í Langholtskirkju
síðastliðið þriðjudagskvöld var
aðeins eitt verk sem vakti sér-
staka athygli undirritaðs. Það var
tónverkið 5 Iandslög fyrir fimm
hljóðfæraleikara (bassaklarínett,
saxófón, horn, víólu og gítar)
eftur Hauk Tómasson. Þetta verk
er eins og titill þess gefur til
kynna í fimm aðskildum þáttum,
sem á ytra borði eru ólíkir, en
eftir fyrstu hlustun fer mann að
gruna að þættirnir séu tengdari
en ytra borð þeirra gefur til
kynna. Sú spurning flýgur óvart í
gegnum hugann hvort eitthvað
fleira en þáttaskipan verksins og
hljóðfæraskipan þess stjórnist af
tölunni fimm.
5 landslög eru skemmtilega
tyrfið verk en skýrt tónmál og
fjölbreytilegur vefur gerir það
engu að síður aðgengilegt og
skemmtilegt áheyrnar. Osjálfrátt
ber maður þetta verk Hauks sam-
an við ýmis tónverk bróður hans,
Jónasar Tómassonar, sem hann
samdi á síðastliðnum áratug.
Verk Jónasar þóttu þá oft mjög
tyrfin í hlustun, óaðgengileg og
ekki nógu töff og glæsileg í fram-
setningu og formi. En tímarnir
breytast og mennirnir með, og nú
í dag er það einmitt tyrfin tónlist
með hrjúfri áferð sem er það sem
kemur úr smiðjum ungra fram-
sækinna tónskálda - og er það
gott svo framarlega sem skáldin
hafa eitthvað að segja með tónlist
sinni. Það virðist Haukur Tómas-
son hafa.
Það var hópur íslenskra hljóð-
færaleikara sem lék þetta verk
Hauks undir stjórn Guðmundar
Óla Gunnarssonar. Nokkursóör-
yggis gætti í leik einstakra hljóð-
færaleikara og eins var alls ekki
nógu gott jafnvægi á milli ein-
stakra hljóðfæra (gítar alltof
veikur, saxófónn alltof sterkur),
en engu að síður var heildarblær
flutningsins sannfærandi og má
það líklega þakka markvissri
stjórn Guðmundar Óla.
Annað íslenskt verk var á þess-
um sömu tónleikum: Fimm smá-
myndir fyrir trompetta eftir Eirík
Örn Pálsson. Það mátti heyra
margar fallegar tónhugmyndir í
þessu verki, en það er undirrituð-
um hulin ráðgáta hver voru tengsl
þessara hugmynda hver við aðra
og hvað knúði verkið áfram ef
það var þá eitthvað. Ásgeir H.
Steingrímsson, Sveinn Birgisson
og höfundurinn sjálfur léku þetta
verk af mikilli leikni og fallegri
tónmyndun.
Tvö dönsk tónverk heyrðust
þetta sama kvöld: Jeu de la Nuit
eftir Lars Graugaard og Lapidary
Landscapes eftir Jesper Koch.
Fyrra verkið, sem skrifað er fyrir
brasshljóðfæri og flautu, var með
eindæmum tíðindalítið verk og
virtist tónskáldinu ekki liggja
mikið á hjarta. Sömu sögu má
segja um hitt danska verkið, sem
Jóhanna Þórhallsdóttir söng
ásamt lítilli hljómsveit undir
stjórn Guðmundar Óla. Það eina
sem situr í manni eftir flutning
þessa verks er aðdáun á flytjend-
unum fyrir að nenna að eyða tíma
og orku í æfingar og flutning á
eins óinteressant verki og þetta
var.
Öllu áhugaverðari voru Fimm
bagatellur fyrir píanó eftir
finnska tónskáldið Jyrki Linj-
ama. í glæsilegum flutningi Tapio
Tuomela var þetta á köflum
glæsileg tónsmíð, sérstaklega þó
annar kaflinn (Scherzo) sem var í
senn kraftmikill og haldinn lag-
rænni spennu og svo lokakaflinn
(Chorale) sem byggir á sundur-
bútaðri línu í bassasviðinu.
Síðasta verk tónleikanna var
Poemas eftir sænsk-norska tón-
skáldið Peter Tornquist. Hann
skrifar þetta verk fyrir tvær söng-
raddir (sópran og alt) og kamm-
ersveit. Flæði og framvinda þessa
verks minnti á verk gömlu imrp-
resssjónistanna, en án þess þó að
vera nógu skýrt og hnitmiðað til
þess að vekja verulegan áhuga
hjá hlustandanum. Söngraddirn-
ar drukknuðu í miklu litaflóði
hljóðfæranna og fyrir bragðið
skildist texti Harriet Löwhjelm
engan veginn. Líklega má þó að
einhverju leyti kenna flutning-
num og heyrð hússins um þá' ein-
hæfni sem einkenndi þetta verk
um of.
Hjálmar H. Ragnarsson