Þjóðviljinn - 23.01.1990, Blaðsíða 3

FRETTIR
Týndi Bretinn
Skipulagðrí leit
hætt
Hefur kostað miljónir króna
Skipulagðri leit hefur verið
hætt að breska ferðamannin-
um sem lagði á Hvannadalshnúk
á mánudag í síðustu viku. Heima-
menn í Öræfum munu þó áfram
fylgjast með svæðinu.
A laugardag tóku 200 manns
þátt í leitinni, bæði gangandi, á
skíðum og í vélsleðum og snjóbíl-
um. Þyrla Landhelgisgæslunnar
var einnig við leitarstörf á laugar-
dag, auk þyrlu frá bandaríska
hernum á Keflavíkurflugvelli.
Leitarskilyrði voru ákjósanleg
fram eftir degi og fundu leitar-
menn dýnu sem talin er hafa ver-
ið í eigu Bretans. Síðdegis fór
veður að versna og var þá ákveð-
ið að hætta skipulagðri leit, í sam-
ráði við yfirvöld eystra.
Hannes Hafstein, fram-
kvæmdastjóri Slysavarnafélags
íslands, segir að kostnaður vegna
leitarinnar hafi ekki enn verið
reiknaður út, en ljóst sé að hann
skipti miljónum króna.
Þegar heimilisfólk á bænum
Hofi í Öræfum hafði árangurs-
laust reynt að fá Bretann ofan af
fyrirætlan sinni, var lögreglan
látin vita af ferðum hans. Lög-
reglan taldi sig hins vegar ekki
hafa leyfi til að stöðva hann. Að-
spurður um hvort setja ætti
strangari reglur um ferðir fólks
upp á hálendið þegar sýnt þætti
að það stefndi sér í voða, sagði
Hannes Hafstein að sér fyndist
það gefa auga leið.
„Það er erfitt að setja ströng
boð og bönn, en það er vissulega
ástæða til að skoða þetta og
stokka upp með hliðsjón af þessu
máli,“ sagði Hannes Hafstein,
framkvæmdastjóri Slysavarnafé-
lags íslands.
-gb
Jafnréttisráð
Nú er lag
19% sveitarstjórnarmanna konur. Engin
kona kjörinn fulltrúi í 81 sveitarfélagi
Jafnréttisráð hefur ákveðið að
senda öllum hefðbundnum
stórnmálasamtökum áskorun
vegna komandi sveitastjórnar-
kosninga í vor. Þar er skorað á
stjórnmálasamtökin að veita kon-
um veglegt brautargengi og
stuðla að réttlátri skiptingu valda
og áhrifa og betri nýtingu á færni
og hæfileikum bæði kvenna og
karla.
í áskoruninni kemur fram að
einungis um 19% sveitarstjórnar-
manna séu konur, sem er laegsta
hlutfall á Norðurlöndum. I 81
sveitarfélagi er engin kona kjör-
inn fulltrúi og einungis í þremur
sveitarstjórnum eru konur í
meirihluta.
„Þessa staðreynd er ekki hægt
að skýra með þeim rökum að
kjósendur hafni konum - þvert á
móti. Það má með góðum rökum
halda því fram að þeim hafi ekki
verið veittur möguleiki á að kjósa
konur,“ segir orðrétt í ályktun-
inni.
Bent er á að konur hafi ekki
verið ýkja sýnilegar á framboðs-
listum hefðbundinna stjórnmála-
flokka og sjaldan verið í sætum
sem hafa skipt sköpum.
„Jafnréttisráð skorar á alla þá
sem taka þátt í undirbúningi
framboðslista vegna komandi
sveitarstjórnarkosninga að veita
konum veglegt brautargengi og
stuðla þannig að réttlátri skipt-
ingu valda og áhrifa og betri nýt-
ingu á færni og hæfileikum bæði
kvenna og karla. Nú er lag!“ segir
í lok áskorunarinnar.
-Sáf
Landhelgisgœslan
Laxveiðibátar famir?
Fundust ekki í eftirlitsflugi Gœslunnar við
landhelgismörkin útaf Langanesi
r
Ieftirlitsflugi flugvélar Land-
helgisgæslunnar TF-Sýnar í
gær fundust ekki bátarnir tveir
sem grunaðir hafa verið um að
stunda ólöglegar laxveiðar
skammt utan við landhelgismörk-
in norðaustur út af Langanesi.
Að sögn Leifs Bryde varðstjóra
í stjórnstöð Gæslunnar sást fyrst
til bátanna miðvikudaginn 17.
janúar þar sem þeir virtust vera á
ólöglegum laxveiðum. Sam-
kvæmt Hafréttarsáttmálanum
eru laxveiðar með öllu bannaðar
utan lögsögu allra landa. Leif
sagði enga leið að fullyrða eitt né
neitt hvað um þá hefði orðið. í
eftirlitsfluginu hefði að vísu verið
allhvasst og vindur allt uppí 10
vindstig og því hafi radar vélar-
innar kannski ekki unnið sem
skyldi.
Þegar fyrst varaðvart við þessa
báta rétt utan við landhelgis-
mörkin reyndust þar vera á ferð-
inni bátarnir Brodal og Seagull.
Samkvæmt dönskum lögum eiga
þarlendir bátar að vera með ein-
kennisstafina á síðunni en svo
reyndist ekki vera með þessa tvo.
Aftur á móti virtist sem nafnið
Panama væri á öðrum þeirra sem
benti til að hann væri skráður
þar.
Það er síðan spurning hvort
umfjöllunin um ferðir bátanna og
meintar laxveiðar þeirra hafi bor-
ist til skipsstjórnarmanna og þeir
því séð sitt óvænna og horfið á
braut. _grh
Þriðjudagur 23. janúar 1990 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3
V \
Samiö á næstunni
Asunnudag hófust formlegar
samningaviðræður aðila
vinnumarkaðarins í húsakynnum
ríkissáttasemjara. Þannig er
lokahrinan hafin í þeirri tilraun
að scmja samkvæmt svokallaðri
„núll-leið“ og má allt eins búast
við að samningar takist um eða
eftir næstu helgi. Takist það verð-
ur ekki öll sagan sögð, því flestir
telja það erfiðast að fá slíkan
samning samþykktan hjá hverju
verkalýðsfélagi fyrir sig. Það
verður þó að ráðast, en í augna-
blikinu verður að teljast mjög lík-
legt að samið verði samkvæmt
núlli enda þótt einhverjar
kauphækkanir verði í þeim samn-
ingum.
Samningsaöilar hittast nú á
hverjum degi í ýmsum vinnuhóp-
um og eru helstu hópar á sviðum
kaupmáttartryggingar, lífeyris-
mála, vaxtamála og félagslegra
atriða. Ekki er víst hvað þessir
hópar munu starfa lengi en að-
eins bjartsýnustu menn vonast
eftir að ná samningum um næstu
helgi. Engar kröfur hafa verið
settar fram þótt vissulega liggi
ljóst fyrir hverjar þær verði í stór-
um dráttum. Eigi samningar að
nást innan viku mega kröfur
samningasaðila ekki vera ólíkar.
„Ég hef sagt það hundrað sinn-
um að ég er hvorki bjartsýnn né
svartsýnn á að samið verði fljót-
lega. Þetta verður að taka sinn
tíma en okkar tilfinning er að það
fari að nálgast þann tímapunkt
þegar menn verða að segja af eða
á í þessu sambandi,“ sagði Einar
Oddur Kristjánsson formaður
VSÍ fyrir fundinn í gær. Óhætt er
að telja að flestir séu sammála
honum í því að samningar þurfi
helst að nást innan tíðar.
Skýr viðhorf
Viðræðurnar fram að þessu
hafa verið á könnunarstigi til að
hægt sé að meta stöðu samnings-
aðila. ASÍ hefur sett fram sín
grundvallarviðhorf og hafa
verkalýðsfélögin verið sammála
þeim: að stöðva kaupmáttarfall-
ið, tryggja kaupmáttinn með ör-
uggum hætti og að tryggja at-
vinnu og stöðugleika í atvinnulíf-
inu. Einsog fram hefur komið
virðist hægt að ná fram þessum
markmiðum án teljandi
kauphækkana, en ýmsar forsend-
ur eru nauðsynlegar til að slíkt
takist. Þá hefur ASÍ bent á að
miklar kauphækkanir myndu
ekki ná þessum markmiðum þar-
sem slfkur samningur myndi kalla
á gengisfellingu, áframhaldandi
verðbólgu og ótrygga atvinnu.
Þess í stað hefur verið stefnt að
því að halda verðlagi lágu og
eftirtaldar forsendur ættu að
auka líkur á því: lægri vextir,
stöðugt gengi, óbreytt búvöru-
verð, aðhald í verðlagi opinberr-
ar þjónustu og almennt verðlags-
aðhald.
Best væri að vextir lækkuðu við
undirskrift samninga en óvíst er
hvort bankarnir sættast á það.
Hinsvegar hafa menn velt því
fyrir sér (oft fremur í gríni en al-
vöru) hvort meiri möguleikar séu
á því nú þegar forseti ASÍ er einn-
ig formaður bankaráðs næst
stærsta banka landsins. Altént er
það skilyrði af hálfu ASÍ að dag-
setja þurfi áætlun um hvernig og
hvenær nafnvextir lækki. Þeir eru
nú um 30% og gera menn sér
vonir um að hægt verði að lækka
þá niður í 15% þannig að vaxta-
greiðslur lækki um helming. Það
virðist samt oft gleymast í þessari
umræðu að raunvextir verða
væntanlega þeir sömu en
nafnvextir lækka þarna um leið
og verðbólgan sem verður að telj-
ast mjög eðlilegt.
Báðir aðilar eru sammála um
að halda gengi óbreyttu enda þótt
laun hækki lítillega. Atvinnurek-
endur treysta á að verðlag á fiski
erlendis bæti þeim upp þann
kostnaðarauka og einnig verð-
bótina sem féll út um áramót.
Á sama hátt mega ekki verða
verulegar kostnaðarhækkanir við
landbúnaðarframleiðsluna til að
búvöruverð geti haldist óbreytt.
Afnám uppsöfnunaráhrifa sölu-
skatts og lækkun vaxta gefa
möguleika á að nokkrar kostnað-
arhækkanir geti orðið án þess að
búvörur hækki. í vor hækkar
áburður og hluta af verðhækkun
sauðfjárafurða sl. haust var frest-
að til september á þessu ári. Fari
kauphækkanir yfir 3-5% verður
hinsvegar illmögulegt að halda
í BRENNIDEPLI
Viðhorf ASÍ eru ákaflega
skýr: að stöðva kaup-
máttarfallið, tryggja
kaupmátt og að tryggja
atvinnu og stöðugleika í
atvinnulífi. Aðhaldí
verðlagsmálum er lykil-
atriði, en það næstmeð
lækkun vaxta, stöðugu
gengi, óbreyttu verði á
búvöru og opinberri
þjónustu og almennu
verðlagsaðhaldi
búvöruverði óbreyttu og minnka
þá möguleikar á hraðri
nafnvaxtalækkun.
Til greina kemur að setja al-
gjöra verðstöðvun á opinber fyr-
irtæki til að koma í veg fyrir
hækkanir á töxtum þeirra, en þó
telja stjórnvöld nokkrar hækkan-
ir óhjákvæmilegar. Þá fóru ekki
öll orkufyrirtæki að tilmælum
iðnaðarráðherra um að fresta
hækkunum sínum 1. janúar þar
til niðurstöður fengjust úr kjaras-
amningum. Almenn verðstöðvun
kemur hinsvegar ekki til greina
hjá vinnuveitendum. ASÍ telur
því mjög brýnt að ákveðin trygg-
ingarákvæði verði í samningum í
ljósi þeirrar reynslu sem er af
verðlagsspám og áróðri.
Kaupmáttur
lækkar
Verkalýðshreyfingin setur
fram mjög ákveðna kröfu um
verðtryggingu launa í samningi
sem felur í sér mjög litlar launa-
hækkanir. Þarna ber mikið í milli
samningsaðila, en atvinnurek-
endur vilja alls ekki beina verð-
tryggingu. Þannig er líklegra að í
samningum verði svokölluð rauð
strik en tveir valkostir eru í því
sambandi: að kaup hækki fari
verðlag yfir tiltekin mörk, eða að
launanefnd ákvarði launa-
breytingar að gefnum forsendum
en hafi jafnframt auga með verð-
lagsbreytingum. Þannig myndi
nefndin hafa ákvörðunar- eða
tillögurétt um aðgerðir gegn
verðhækkun í stað þess að
ákvarða einungis um launa-
breytingar eftir á.
En hvað má launafólk þá búast
við miklum launahækkunum á
árinu? Af ofansögðu er ljóst að
þær verða ekki miklar en verka-
lýðshreyfingin setur þó algert
skilyrði fyrir einhverjum hækk-
unum. Þriggja prósenta launa-
hækkun þykir lang líklegust en
með henni, föstu gengi, lægri
vöxtum, óbreyttu verði á búvöru
og opinberri þjónustu má gera
ráð fyrir aðeins 5-5,5% verð-
bólgu á árinu. Þannig yrði með-
alkaupmáttur á árinu sá sami og
hann var í desember 1989, en
kaupmáttur í desember 1990
samt allt að 2% lægri en hann var
í desember sl.
Einnig hefur komið til tals að
hækka laun um 5% og myndi
kaupmáttur þá verða sá sami í
desember á milli ára. Með slíkri
hækkun yrði gengi ekki stöðugt
og verðbólga jafnvel yfir 20% og
því verður sú leið ekki farin.
Nokkuð undarlegt er samt að
heyra verkalýðshreyfinguna bera
kaupmátt saman við þann sem
var í desember sl. Á þeim tíma
voru allir mjög óánægðir með hve
mjög kaupmáttur hafði lækkað á
árinu, en nú virðast menn sætta
sig fyllilega við að jafnvel lækka
hann enn frekar.
Einsog fram hefur komið mun
BHMR hljóta meiri kauphækk-
anir á þessu ári en aðrir vegna
samnings frá því í fyrra. Sam-
kvæmt honum hækkuðu laun
þeirra um 1,5% við áramót og
eiga að hækka um sömu prósentu
1. maí. í júlí verður síðan sérstök
leiðrétting á kjörum þeirra sem
nemur 3-9% eftir því hvernig
laun annarra hækka. Þriggja
prósenta launahækkun er því vís
þann 1. júlí ofan á hinar tvær og
eru samningsaðilar mjög ósáttir
við þá tilhögun. Enda þótt ASÍ
hafi ekki tekið undir hugmyndir
vinnuveitenda að setja beri lög
vegna þessa samnings, hefur Ás-
mundur Stefánsson sagt að hann
sjái ekki neina forsendu fyrir
meiri hækkunum háskólamanna
en annarra á þessu ári. Forystu-
menn BHMR telja það hinsvegar
alls ekki koma til greina að rifta
gildandi samningi. Hinsvegar
mun BSRB hafa samráð við ASÍ
um leiðir enda eru markmið sam-
takanna í grundvallaratriðum
þau sömu. Ögmundur Jónasson
formaður BSRB telur það ekki
koma til greina að rifta samningi
BHMR.
f viðræðunum hefur einnig ver-
ið talað um lífeyrismál og þá sér-
staklega tengsl lífeyrisgreiðslna
við tekjutryggingu. Einnig hefur
verið rætt um að lækka skattprós-
entu eða hækka persónuafslátt og
að lækka virðisaukaskatt. Sumir
telja þetta þó draumóra því ríkis-
stjórnin hefur ekki jefið neitt vil-
yrði í þessa átt. Ymis félgasleg
mál hafa verið rædd, ss. um
orlofs- og desemberuppbætur,
fæðingarorlof og að tryggt verði
að fólki sé ekki sagt upp að ást-
æðulausu fyrir sjötugt. Þeirri
vinnu er ekki lokið en einsog í
viðræðunum í heild sinni, má bú-
ast við að senn dragi til tíðinda.
-þóm
Farið yfir ýmis mál áður en fundir hófust í gær. Mynd: Jim Smart.
>