Þjóðviljinn - 08.05.1990, Qupperneq 3

FRETTIR
Neytendur
Eflum íslenskan
iðnað
Félag íslenskra iðnrekenda og Hagkaup hafa
tekið höndum saman til stórátaks í kynningu
ogsölu á íslenskum iðnaðarvörum dagana
10.-19. maí
Aðaltilgangur þessa átaks er að
kynna íslenskar neytenda-
vörur og minna á nauðsyn þess að
efla innlenda framleiðslu og
fjölga þar með atvinnutækifær-
um í landinu, sögðu þeir Víg-
lundur Þorsteinsson formaður Fé-
lags íslenskra iðnrckenda og Jón
Ásbergsson framkvæmdastjóri
Hagkaups.
Félags íslenskra iðnrekenda og
Hagkaup hafa tekið höndum
saman til stórátaks í kynningu og
sölu á íslenskum iðnaðarvörum á
neytendamarkaði undir kjörorð-
unum: Hagkaup á heimavelli —
íslensir dagar maí ‘90. Markmið
þessara daga er að efla iðnað í
landinu með kynningu og sölu ís-
lenskra framleiðsluvara og
styrkja samstarf og nauðsynlega
samvinnu verslunar og iðnaðar í
landinu. Átakið er liður í um-
fangsmiklu kynningarstarfi sem
Félag íslenskra iðnrekenda hefur
staðið fyrir undanfarin tvö ár.
Nafngiftin á dögunum er skír-
skotun til þess átaks sem sömu
aðilar stóðu fyrir í maí árið 1985.
Um 70 íslensk iðnfyrirtæki
munu taka þátt í þessu átaki og
kynna vörur sínar í verslunum
Hagkaups víðs vegar um landið
dagana 10.-19. maí. Að undir-
búningi og framkvæmd þessa
átaks leggja um 900 starfsmenn
Hagkaups hönd á plóg ásamt
fleiri hundruðum starfsmanna í
iðnfy rirtæk j unum.
-grh
Endurvinnslan h.f.
68% dósa í endurvinnslu
Arið 1989 var skilað til Endur-
vinnslunnar h.f. alls 16,6
milljónum umbúða sem saman-
standa af 11,6 milljónum áldósa,
3,7 milljónum af plastflöskum
Nýr vettvangur
Styður Svavar
Nýr vettvangur lýsir yfir stuðn-
ingi við meginhugmyndir í frum-
varpi menntamálaráðherra um
leikskóla og telur að málaflokkur-
inn eigi heima i menntamálaráðu-
neytinu, segir í fréttatilkynningu
frá Nýjum vettvangi.
t>á segir að starfsemi leikskóla
og dagheimila sé fyrst og fremst
uppeldis- og menningarstarfsemi
og beri því að heyra undir
menntamálaráðuneytið, auk þess
sem eðlilegt sé að forðast að
dreifa einstökum málaflokkum á
fleiri ráðuneyti en nauðsyn ber
til. Undir þetta rita þau Bjarni P.
Magnússon, Kristín Á. Ólafs-
dóttir og Kristín Dýrfjörð. _Sáf
undan gosdrykkjum og 1,3
milljónum af einnota glerflöskum
fyrir öl og gosdrykki. AUs greiddi
Endurvinnslan h.f. 83,3 mifjónir
króna í skilagjald fyrir þessar
umbúðir.
í fréttatilkynningu frá fyrirtæk-
inu kemur fram að reiknuð skila-
prósenta af seldum umbúðum er
68% sem telst mjög góður árang-
ur á fyrsta starfsári, miðað við
reynslu annarra þjóða. Hagnað-
ur af rekstrinum árið 1989 varð
8,3 miljónir.
Á þessu ári er áætlað að skilað
verði rúmlega 36 miljónum um-
búða og er sala einnota umbúða í
landinu á sama tíma áætluð tæp-
lega 54 miljónir. Á síðasta ári
voru allar áldósir sem bárust til
endurvinnslu pressaðar og seldar
til bræðslu erlendis. Samtals voru
pressuð 220 tonn eða um 10.000
rúmmetrar af ópressuðum dósum
sem annars hefði þurft að aka
með og urða á sorphaugum með
miklum tilkostnaði.
Um næstu mánaðamót flytur
Endurvinnslan starfsemi sína úr
Dugguvogi í Knarrarvog 4.
Jacques Mer, sendiherra Frakka á íslandi, veitir Sigurði Pálssyni
riddaraorðu lista og bókmennta. Mynd-Jim Smart.
Rlddari lista og bókmennta
Sigurður Pálsson skáld var sœmdur riddara-
orðu lista og bókmennta Frakka á föstudag
Sigurður Pálsson skáld var
sæmdur orðu lista og bók-
mennta við hátíðlega athöfn í
Iðnó síðastliðinn föstudag.
Jack Lang menntamálaráð-
herra Frakklands útnefndi Sigurð
riddara lista og bókmennta fyrir
framlag hans til útbreiðslu og
kynningar á franskri menningu á
íslandi.
Sendiherra Frakklands á ís-
landi Jacques Mer sæmdi Sigurð
orðunni að aflokinni ræðu þar
sem hann fór fögrum orðum um
verk Sigurðar, bæði þýðingar
hans á frönskum bókmenntum og
frumsmíðar hans á íslensku.
BE
Svona skildi Bandaríkjaher eftir sig á Heiðarfjalli. Myndin er tekin í júní 1980 þegar Vararmáladeild
utanríkisráðuneytisins taldi sig hafa hreinsað svæðið. En hættulegasta mengunin er samt ekki fólgin í
yfirborðsrusli heldur sorpi og efnaúrgangi sem var urðaður.
Mengun
Landgæðum fómað
fyrir herinn
Viðskilnað Bandaríkjahers á
Heiðarfjalli á Langanesi, þar
sem hann rak ratsjárstöð árin 154
til 1969, er varla hægt að kalla
annað en varanleg náttúruspjöll.
Eigendur flskeldisstöðvar við
rætur fjallsins neyddust tU að
leggja hana niður vegna mengun-
arhættu á síðasta ári.
í framhaldi af því hefur komið í
ljós að utanríkisráðuneytið gerði
samning við herinn árið 1970 þar
sem öllum skaðabótarétti vegna
afnota Bandaríkjamanna af
Heiðarfjalli er afsalað fyrir hönd
íslenska ríkisins og allra íslenskra
ríkisborgara eins og skýrt var frá í
laugardagsblaði Þjóðviljans.
PCB-efni á Heiðarfjalli
Þjóðviljinn hefur fengið upp-
lýsingar sem virðist sanna ótví-
rætt að spennar með PCB-efnum
hafi verið í notkun í ratsjárstöð-
inni á Heiðarfjalli. Þar hafi verið
að minnsta kosti fimmtán til tutt-
ugu olíukældir spennar. Hver
þeirra hafi innihaldið að minnsta
kosti 50 lítra af olíu.
Þetta stangast á við fullyrðing-
ar Varnarmáladeildar utanríkis-
ráðuneytisins sem hefur viljað
gera sem minnst úr mengunar-
hættu vegna umsvifa Vamarliðs-
ins á Heiðarfjalli og Straumnes-
fjalli við Aðalvík.
í svari utanríkisráðherra við
fyrirspurn Hjörleifs Guttorms-
sonar á síðasta þingi um mengun
frá þessum herstöðvum em líkur
færðar að því að svonefndir
þurrspennar hafi verið notaðir í
þessum stöðvum auk þess sem
fullvíst þyki að þeim hafi verið
komið til nýtingar annars staðar.
Ekki hefur tekist að afla upp-
lýsinga um það hvað varð um
PCB-spennana þegar ratsjár-
stöðin var lögð niður á Heiðar-
fjalli. En samkvæmt heimildum
Þjóðviljans hentaði spenna
þeirra ekki íslenskri notkun og er
ólíklegt að þeir hafi farið í aðra
notkun innanlands.
Það er því alls ekki hægt að
útiloka að þeir hafi verið urðaðir
á staðnum vegna þess að herinn
flutti nánast ekkert burt nema
það væri nýtanlegt annars staðar.
Ótti við
mengaðan fisk
Hafi mörg hundruð lítrar af
PCB-olíu verið urðaðir í Heiðar-
fjalli er ljóst að vatnsból við rætur
fjallsins verða hættulega menguð
í marga áratugi í það minnsta.
Hitt er þó alvarlegra að berist
PCB-mengun frá Heiðarfjalli og
Straumnesfjalli í hafið er ekki
hægt að útiloka þann möguleika
að hún mengi fisk. Jafnvel þótt
slík mengun yrði svo lítil að hún
væri vart mælanleg gæti umfjöll-
um um hana erlendis orðið til að
eyðileggja fiskmarkað íslend-
inga.
Þetta á sérstaklega við um
Bandaríkin þar sem almenningur
óttast mjög hvers kyns efna-
mengun í matvælum. Þess er
skemmst að minnast að franski
vatnsframleiðandinn Perrier
neyddist til að innkalla allt vatn
vegna þess að snefill af leysiefn-
um fannst í því þrátt fyrir að það
væri svo lítið að það gæti alls ekki
valdið heilsutjóni.
En jafnvel þótt engin PCB-
mengun reynist frá sorpgryfjum
vamarliðsins er ekkiþar með sagt
að öllu sé óhætt. Ymiss konar
þungmálmar og önnur eiturefni
í BRENNIDEPLI
Líkur eru á að viðskiln-
aður Bandaríkjahers á
Heiðarfjalli hafi valdið
einu alvarlegasta meng-
unarslysi hérlendis og
samningur íslenska ríkis-
ins við Bandaríkjamenn
þar um er stjórnarfarslegt
hneyksli
kunna að hafa verið urðuð í gryfj-
unum þar sem lítill skilningur var
á þeirri mengunarhættu, sem af
þeim stafaði, þegar ratsjárstöðv-
arnar voru reknar.
Ólögleg
réttindasvipting
Eigendur fiskeldisstöðvarinn-
ar Naustin h.f. á Eiði á Langanesi
telja engan vafa leika á því að
bandarísk stjómvöld eigi að bæta
þeim það tjón sem þeir hafa orðið
fyrir vegna mengunarhættu við
Heiðarfjall. Umsvif bandaríska
hersins á fjallinu og sorpurðun
hans hafi mengað svæðið svo að
ekki sé hægt að stunda fiskeldi
þar.
Það kom þeim því verulega á
óvart að Vamarmáladeild utan-
ríkisráðuneytisins hefur ítrekað
sagt þeim að beina bótakröfum
sínum til ísienska ríkisins en ekki
bandarískra yfirvalda. Eigendur
fiskeldisstöðvarinnar segja það af
og frá þar sem íslenska ríkið hafi
ekki valdið þeim neinu tjóni
heldur bandaríski herinn.
í síðasta mánuði dró svo loks-
ins Varnarmáladeildin upp sam-
komulag frá árinu 1970 þar sem
ríkisstjóm íslands afsalar sér fyrir
eigin hönd og hönd allra íslenskra
ríkisborgara öllum kröfum á
hendur Bandaríkjum Ameríku
vegna afnota af Langanesstöð-
inni.
Hörður Bjamason skrifstofu-
stjóri hjá Varnarmáladeild segir
að samkomulag þetta hafi á sín-
um tíma verið undirritað í sam-
ræmi við Varnarsamninginn.
Samkvæmt honum skuli ekki
gerðar neinar skaðabótakröfur á
hendur Bandaríkjunum fyrir tjón
sem verði á eignum á samnings-
svæðunum. Þetta hafi verið skilið
sem svo að íslenska ríkið láti
Varnarliðinu í té það land sem
það þurfi og ekki komi til neinna
krafa um skaðabætur eftir á af
hálfu íslendinga.
Lagaprófessor, sem Þjóðvilj-
inn bar þetta undir, lét í ljós undr-
un yfir því að fulltrúi íslenska
ríkisins teldi sig umkominn þess
að svipta íslenska ríkisborgara
rétti til skaðabóta á hendur þriðja
aðila. Það geti engan veginn stað-
ist lagalega ef gerður hafi verið
samningur um slíkt.
Þetta vekur aftur spurningar
um túlkun Vamarmáladeildar á
herstöðvasamningnum og laga-
legu gildi hans hvað varðar skað-
abótarétt íslenskra ríkisborgara
gagnvart hernum. Samkvæmt
samningnum ábyrgist íslenska
ríkið bætur fyrir íslenska ríkis-
borgara vegna skaðabótaskyldra
verka bandaríska hersins hér á
landi.
Jón Oddsson hæstaréttarlög-
maður fulltrúi eigenda fiskeldis-
stöðvarinnar Naustin h.f. segist
h'ta svo á að þetta sé til að
auðvelda íslenskum ríkisborgum
að sækja rétt sinn en útiloki ekki
að þeir fari í mál beint við banda-
rísk yfirvöld vegna tjóns sem um-
svif hersins hafa valdið.
Þekktir bandarískir lögmenn,
Lindsay, Hart, Neil og Weigler í
Seattle, sem hafa tekið málið að
sér vestra fyrir fiskeldisstöðina,
eru sammála þessari túlkun. Þeir
hafa lagt málið fyrir bandaríska
þingnefnd og kynnt henni skaða-
bótakröfur skjólstæðinga sinna
gagnvart bandarískum yfirvöld-
um.
Hvaða augum sem menn ann-
ars líta á umsvif Bandaríkjahers
hér á landi var það varla ætlunin
að veita honum leyfi til að valda
varanlegu tjóni á landinu. _rb
Þriðjudagur 8. maí 1990 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 3