Þjóðviljinn - 23.05.1990, Blaðsíða 4

þJÓÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
KLIPPT OG SKORIÐ
Afleiðingar ofstækis
Frá hersetnu svæðunum í ísrael hafa undanfama daga
borist hörmuleg tíðindi um fjöldamorð á Palestínumönnum,
viðbrögð þeirra í kjölfarið og síðan enn frekari manndráp
ísraelskra hermanna í átökum við óvopnaða andófsmenn.
Sl. sunnudag féllu fleiri Palestínumenn á einum degi en
nokkru sinni síðan Intifada, uppreisn þeirra, hófst.
Ofstopamenn þeir sem móta stefnu ísraels hafa gengið
fram af heimsbyggðinni með miskunnarieysi sínu og að-
ferðum. Palestínskum ungmennum er meinað um skóla-
göngu, reynt er að viðhalda stöðugum ótta í röðum þjóðar-
innar með grimmdarverkum og fólkið niðuriægt á alla vegu.
Alþjóðasamtök og ríkisstjómir hafa magnlítið ályktað gegn
ísraelsstjóm og jafnvel Bandaríkin hafa séð sitt óvænna og
tekið undir gagnrýni annarra þjóða á framkomu hennar.
Israelsmenn reyna að útskýra fjöldamorðin á sjö Palest-
ínumönnum, sem urðu upphaf átakanna nú, með því að
þar hafi verið að verki vanheill einstaklingur. Allir vita þó, að
á bak við ofstopa af þessu tagi er kenningin sem ísraelsher
notar gagnvart Palestínumönnum. Forsendumar fyrir ó-
dæðisverkum ísraelsmanna er það ofstæki sem þeir beita
fyrir vagn sinn og sú fýririitning sem þeir reyna að innprenta
þjóð sinni á Palestínumönnum. Uppskera þessarar hel-
stefnu ísraels er eins og sáð ertil, atvik eins og fjöldamorð-
in á sunnudaginn geta gerst hvenær sem er meðan ísraels-
stjóm lætur ekki af kúgun sinni.
Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra gekk
lengra en svo háttsettir menn hafa gert áður með því að
heimsækja Yasser Arafat í bækistöðvar hans í Túnis fýrir
skemmstu. Það var þjóð okkar til sóma að sýna Palestínu-
mönnum þá virðingu og þann siðferðilega stuðning. Áður
hefur verið minnst á þá möguleika að íslendingar byðu hér
fram aðstöðu til funda eða samningagerðar í tengslum við
deilumar í löndunum fýrir botni Miðjarðarhafs. Samviska
heimsins mun knýja fsraelsmenn til þess að hörfa frá núver-
andi víjglínum sínum fýrr eða síðar. Það væri gæfuspor ef
þáttur Islendinga í þeim efnum yrði nokkur.
Horfurnar í kosningunum
Nú hafa að líkindum verið birtar síðustu skoðanakann-
anir sem gerðar eru í tilefni sveitarstjórnarkosninganna
næstkomandi laugardag. Tvennt er í þeim athyglisverðast
hvað varðar borgarstjóm Reykjavíkur. í fyrsta lagi hve
miklu skeikar á niðurstöðum Skáís, DV og Félagsvísinda-
stofnunar. Hjá tveim þeim fyrrnefndu er Sjálfstæðisflokkn-
um spáð rúmlega 70% fýlgi, en Félagsvísindastofnun ger-
ir ráð fyrir miklu minna fýlgi, eða að tæplega 56% reykvískra
kjósenda merki við D-listann. í öðru lagi sætir það nokkrum
tíðindum, að umsjónarmaður með könnun Skáís segir í
Morgunblaðinu í gær, að.sem áhugamaður um stjórnmál
og skoðanakannanir gæti hann ekki sagt að niðurstöður
Skáís væru trúverðugar sem úrslit kosninganna.”
Af þessu má ráða, að meirihluti Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík stendur ef til vill á meiri brauðfótum en menn
hugðu. Þótt tölurnar sýni heldur meira fýlgi hans en 1986
eru yfirburðirnir ekki slíkir sem ýmsir vilja vera láta. Af spá
Félagsvísindastofnunar má ráða, að rúmlega 31 þúsund
Reykvíkingar séu andvígir þeirri stefnu sem hefur verið
framfylgt í borgarstjóminni og því fólki sem þar hefur ráðið
ríkjum. Og þessir D-lista andstæðingar í Reykjavík em
raunar hvorki meira né minna en rúm 17% allra kosninga-
bærra manna á landinu. Og vegna áminninga um að
Reykjavík er höfuðborg allra landsmanna og að það skiptir
landsbyggðina miklu máli hvernig þar er farið með völd og
fé, hefði verið býsna fróðlegt að fá einhvern tíma að sjá nið-
urstöður úr skoðanakönnun meðal allra landsmanna um
viðhorfin til stjómarhátta í því sveitarfélagi, þar sem þeir
eiga að svo mörgu leyti sameiginlegra hagsmuna að gæta,
þegar öllu er á botninn hvolft.
Kosningar í Reykjavík ná til fjórðungs allra kjósenda á
landinu. Sumir hafa rökstutt þá skoðun, að skiptingin á fylgi
Nýs vettvangs og Alþýðubandalagsins í Reykjavík geti
skipt sköpum fýrir framtíð stjómmálanna á landsvettvangi.
Skoðanakönnun Félagsvísindastofnunar benti til að 42%
kjósenda H-listans væru óráðnir í því hvað þeir mundu
kjósa í Alþingiskosningum, en að rúm 85% fyrri kjósenda
Alþýðubandalagsins mundu kjósa það aftur nú. Vísbend-
ingamar í þessu verða menn að túlka hver með sínum
hætti.
ÓHT

°* ^CíO.VAL tWIKUNG.SSS3^
Eksentrisitetens styrke -
Betraktninger om en mulig
fremtid for de nordiske landent
xntrikeren kem hesde ot han faktisk befmner seg i en overlegen posisjon, at del kmi v<zre et intelligeni valgi
rien og selte spðrsmdlstegn ved verdiene i sentrum. Dei er ncltopp den strategijeg ville folgc, hvisjeg var i de
Norræn sérviska
eða sárstaða
Oft verður maður var við það
að fólk veit ckki hvað það á að
gera við Norðurlandasamvinnu.
Menn eru flestir sammála um að
hún sé um margt ágæt eins og hún
er, en hvað svo? Hvað er til dæm-
is þessi fræga sérstaða Norður-
landaþjóða (sem haft er fyrir satt
að Austur-Evrópuþjóðir öfundi
okkur af)? Með hverju er hún
étin? Þeir eru Iíka til sem halda að
sérstaðan norræna sé sveita-
mennska, útúrboruháttur og muni
standa Norðurlandaþjóðum fyrir
þrifum í Evrópu samrunans. Nýtt
tímarit er að hefja göngu sína og
heitir Nord Revy og ætlar að fjalla
um svæðaþróun, atvinnulíf og
umhverfismál. í fyrsta hefti rits-
ins er fróðleg grein eftir þýska rit-
höfundinn Hans Magnus Enzens-
berger þar sem hann fjallar
einmitt um sérstöðuna norrænu.
Hann er að brýna það fyrir mönn-
um að þeir kunni að meta það sem
hann kallar „eksentrisitet''. Og
leikur þá á tvöfaldan botn þess
hugtaks: að vera „eksentrískur” er
að vera utan við miðju, það er líka
að vera sérvitur- að minnsta kosti
er vísað til sérstöðu með orðinu
sjálfu.
Nokkuð góður kostur
Hans Magnus Enzensberger
segist ekki vilja mæla með ein-
angrunarhyggju eða því að menn
geri „sveilamennsku” að sinni
dyggð. En hann segir að sá
„eksentríski” geti vel bent á kosti
þess að búa á jaðarsvæði (sam-
skiptatæknin dregur líka mjög úr
ókostum þess), búa á jaðarsvæði
semsagt og draga þaðan í efa gildi
þau sem miðjan hefur i heiðri. Og
í staðinn fyrir að fylgja Ieikregl-
um stóru karlanna í New York,
Tokyo eða Sao Paulo, þá eigi
menn að öðlast sklining á því að
það að vera smár og langt frá við-
urtekinni rútínu sé ekki bara góð-
ur kostur heldur og skynsamlegur.
Margbreytileikinn
og norrænt mannlíf
Undir iok greinarinnar fjallar
Hans Magnus Enzensberger um
margbreytileikann í mannlífmu
sem ómetanlegt hnoss. Þaðan
kemur hann inn á það sem Norð-
urlandabúar hafa (il brunns að
bera (og krossar sig um leið í bak
og fyrir í von um að enginn haldi
að hann telji Norðurlandabúa öðr-
um mönnum fremri). Hann segir
svo á þessa leið (þýtt og endur-
sagt):
Þegar ég legg áherslu á sér-
visku Norðurlanda þá meina ég
ekki hesta sem draga sleða með
klingjandi bjöllum eða hreindýra-
stígvél til sölu á flugvöllum. Ég er
að tala um samansafnaða sögu-
lega reynslu Norðurlandabúa sem
er jafn einstök og hver önnur. Þar
er að finna andófskraft sem menn
hafa tileinkað sér í baráttu við
hættur í sjóferðum og við óblítt
veðurfar og náttúru. Þar er að
finna hefð fyrir hjálp til sjálfs-
hjálpar og fyrir gagnkvæmri
hjálpsemi sem til varð á fátæktar-
tímum, og þar er til þrjóska sem
til hefúr orðið sem vöm fyrir á-
kveðinn lífsstíl gegn innrás utan-
aðkomandi afla. Þessir eiginleik-
ar, segir Enzensberger, „eru vafa-
laust besti hlutinn af mennskum
auðlindum Norðurlanda og í þess-
um skilningi, vona ég, er sérleiki
Norðurlandabúa ekki rómantísk
hugmynd sem útlendingar ganga
með, heldur þýðingarmesta inn-
eign Norðurlanda í framtíðinni”.
Andskotinn á stærsta
haugnum
Á öðrum stað í greininni talar
Hans Magnus Enzensberger um
þann munað sem flestir Norður-
landabúar njóta og hann telur
mjög öfúndsverðan. En hann felst
blátt áffam í því að lönd þeirra eru
ekki þétt setin fólki. Á ferðalög-
um sínum, segir hann, hljóta
Norðmenn og Finnar og íslend-
ingar að hafa tekið eftir þrengsl-
um, hávaða, streitu og fnyk og
kostnaðinum sem fylgja miklu
þéttbýli. Samt efast ég um að
menn geri sér að fullu ljóst hvílík
friðindi þeir eiga sér að því er
varðar pláss. í hefðbundinni hag-
fræði er mikil samsöfnun fólks
ekki bara talin vísbending um
framfarir heidur og veigamikil or-
sök þeirra. Þetta reyna menn svo
að sanna með hagskýrslum. Þýsk-
ur málsháttur segir að andskotinn
skíti ávallt á stærsta haugnum.
Hér er gróft til orða lekið, en það
er líka satt að peningar eru vanir
að rata þangað sem peningar eru
fyrir og það sama má segja um
verksmiðjur, skrifstofur, verslun,
umferð og svo framvegis. En ým-
islegt bendir til þess að í seinni tíð
sé þessi rökvísi uppsöfnunarinnar
að hrynja og hún mun úreldast æ
meir eflir því sem tímar líða. Ég
þarf ekki að minna á að umferð í
borgum eins og París, Róm eða
Mexíkó City er að hrynja. Fast-
eignaverð í miðborgum Lundúna,
Milano, Briissel og Munchen
nálgast 6000 dollara á fermetra í
íbúðum og er fimm sinnum hærra
fyrir verslunar- og skrifstofupláss.
Enn alvarlegri, þegar til lengri
tíma er litið, eru umhverfisvanda-
mál sem offjölgun fólks veldur.
Andrúmsloftið á þéttbýlustu
svæðunum er heilsuspillandi,
vatnsmiðlun er í hættu, úrgangur
sem þarf að losna við er að kæfa
menn. Annað svið eru hinar fé-
Iagslegu og sálrænu afleiðingar
offjölgunar og þær eru eins alvar-
legar þótt ekki séu þær eins sýni-
legar.
Mikið hnoss
Um þetta efni segir Hans
Magnus Énzensberger að lokum:
„Ég tel ekki að það sem já-
kvætt er við mannlíf í norrænum
samfélögum eigi fyrst og fremst
rætur að rekja til upplýstra póli-
tískra ákvarðana. Mig grunar
heldur að rekja megi hið jákvæða
til almenns skorts á þrengslum á
Norðurlöndum. Og mannfræða-
grein sem enn er ekki til, mann-
fræði rýmisins, sviðsins, ætti að
geta fúndið traustar sannanir fyrir
réttmæti þessarar tilgátu. Hvemig
sem allt veltur þá er það víst að í
framtíðinni verður það mikið
hnoss fyrir ykkur Norðurlandabúa
að þið hafið rúmt um ykkur,
stærra hnoss en nokkru sinni fyrr í
sögunni.”
þJÓOVILJINN
Síðumúla 37 —108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Utgefandi: Utgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Ámi Bergmann, Ólafur H. Torfason.
Fréttastjóri: SigurðurÁ. Friðþjófsson.
Aðrir blaðamenn: Bergdis Ellertsdóttir, Dagur
Þorieifsson, Elías Mar (pr.), Garðar Guðjónsson,
Guðmundur Rúnar Heiðarsson, Heimir Már Pétursson,
Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.), Kristinn
Ingvarsson (Ijósm.), Vilborg Davíðsdóttir, Þröstur
Haraldsson.
Skrifstofustjóri: Signjn Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristin Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Olga Clausen.
Auglýsingar: Guðmunda Kristinsdóttir, Svanheiður
Ingimundardóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gisladóttir.
Afgreiðsla: Bára Sigurðardóttir, Halla Pálsdóttir, Hrefna
Magnúsdóttir, Þorgerður Siguröardóttir.
Bilstjórí: Jóna Sigurdórsdóttir.
Skrifstofa, afgreiösla, ritstjóm, auglýsingar:
Síðumúla 37, Rvík.
Sími: 681333.
Simfax: 681935.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð í lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr.
Áskriftarverö á mánuði: 1100 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 23. maí 1990