Þjóðviljinn - 23.10.1990, Blaðsíða 4

ÞJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
KLIPPT OG SKORIÐ
Sparnaður
vegna
framtíðar
Umræður um stjórnmál einskorðast í allt of ríkum
mæli við fjármál og hagfræðileg úrlausnarefni. Svo
langt gengur þessi tilhneiging á stundum hjá stjórn-
málamönnum og fjölmiðlum að ekkert annað kemst
að langtímum saman. Komi önnur pólitísk viðfangs-
efni til umræðu er oftast rætt um peninga: hvað kost-
ar félagsleg þjónusta, hvað kostar skólakerfið, hvað
kostar heilbrigðiskerfið, hvað kosta almannatrygging-
arnar, hvað kostar velferðarþjóðfélagið?
Enda þótt engin ástæða sé til að draga úr því að
peningar eru í þessu efni afl þeirra hluta sem gera
skal, er ekki síður mikilvægt að ræða um innihaldið,
hvað á félagsleg þjónusta að fela í sér, hvaða skóla-
og menntunarpólitík á að reka, hvers konar heilbrigð-
iskerfi viljum við búa við, hverskonar almannatrygg-
ingar þurfum við, hvað er átt við moð vpifprðarhinAfó-
Nú eru enn einu sinni komnar upp deilur um einn
mikilvægasta þátt velferðarkerfisins, heilbrigð- isþjón-
ustuna. Að venju er ekki deilt um hver stefnan eigi að
vera í heilbrigðismálum heldur hverjir eiga að hafa
forræði yfir tilteknum sjúkrahúsum og telur Davíð
Oddsson borgarstjóri að ríkið ætli nú að hrifsa til sín
Landakotsspítala og Borgarspítalann og það án þess
að bætur komi fyrir. Vissulega getur verið ástæða til
að vara við ofstjórn í heilbrigðismálum og af þeim
ástæðum véfengja réttmæti þess að umrædd sjúkra-
hús heyri beint undir ríkið. Formlegt vald yfir rekstri
sjúkrahúsanna getur þó varla ráðið neinum úrslitum
um gæði þeirrar þjónustu sem veitt er á þessu sviði,
eða svarað þeirri mikilvægu spurningu hvort við séum
á réttri leið í heilbrigðismálum.
Til reksturs sjúkrahúsanna fara nú miljarðar króna.
Því er eðlilegt að spyrja hvort til séu leiðir til að bæta
heilsufarið en koma um leið í veg fyrir síhækkandi
kostnað vegna sjúkrahúsanna.
Ýmsar tilraunir hafa verið gerðar undanfarin ár til
að koma böndum á þann mikla kostnað sem fylgir
heilbrigðiskerfinu. Flestar þessar aðgerðir hafa beinst
að sparnaði á síðustu stigum þ.e. að draga úr kostn-
aði sem fylgir þjónustunni við hina sjúku. Reynt hefur
verið að semja við sérfræðinga upp á nýtt, ná tökum á
kostnaði vegna lyfjakaupa að ógleymdum tilraunum
með endurgreiðslukerfi vegna tannlækninga.
Það vita allir að reikningarnir fyrir þessa þjónustu
eru himinháir og nauðsynlegt að gæta aðhalds eftir
því sem kostur er. Hitt hlýtur þó að skipta miklu meira
máli þegar til lengri tíma er litið að auka svo fyrirbyggj-
andi aðgerðir að verulega dragi úr þörfinni fyrir dýr-
asta hluta heilbrigðisþjónustunnar.
Sigur íslendinga á berklaveikinni er að iíkindum
skýrasta dæmið um þann árangur sem hægt er að ná
með fyrirbyggjandi aðgerðum, betra húsnæði, aukið
hreinlæti og útbreiddari þekking á sjúkdómnum með-
al almennings, ásamt skipulegu starfi lækna og heil-
brigðisyfirvalda hafa ráðið mestu um þann sigur.
Því hlýtur að vera ástæða til að spyrja: Er ekki
kominn tími til að stíga fyrstu stóru skrefin í þá átt að
auka fjárframlög til hverskonar fyrirbyggjandi aðgerða
í heilbrigðismálum, kosta meiru til þess að koma í veg
fyrir sjúkdóma en gert hefur verið og ná þannig fram
sparnaði við sjálfar lækningarnar þó að síðar verði.
hágé.
Uppgjöf
landbúnaðarstefnu
Á síðustu misserum hefur
smám saman verið að skapast
einskonar samstaða um undan-
hald ífá þeirri landbúnaðarstefhu
sem ríkt hefur hér á landi. Sam-
staðan er fólgin í því að menn
vilja losna sem mest við útflutn-
ingsbætur og einskonar rikis-
ábyrgð á greiðslum fyrir þau mat-
væli sem til verða í landinu.
Menn þurfa að laga sig að að-
stæðum á íslenskum neytenda-
markaði, segir hver um annan
þveran. Bændur líka. Svo eiga
menn eftir að bíta úr nálinni með
framkvæmdir og rífast af hörku
um það hvaða matvæli má flytja
inn og hver ekki. Den tid den
sorg.
íslenskur
kommúnismi?
Á þetta er minnst vegna
Reykjavíkurbréfs Morgunblaðs-
ins núna um helgina þar sem
reknar eru upp stórar rokur um
landbúnað. Og er ekki ófróðlegt
að skoða hvemig þar er á málum
haldið.
Fyrst fer löng lýsing á því hve
vitlaus, óhagkvæm, dýr og niður-
drepandi landbúnaðarstefnan
gamla hafi verið. Og þá hlýtur
lesarinn að taka eftir því, að reynt
er um leið að koma sökinni yfir á
einhveija þá grýlu sem kölluð er
forsjárhyggja og tengja hana síð-
an við austurevrópskan kommún-
isma og hrun hans. Reykjavíkur-
bréfið segir:
„I staðinn fyrir hina ósýnilegu
hönd markaðarins var hönd ríkis-
ins, stjómvalda og allskyns
nefiida, með puttana í því hvemig
samkeppninni skyldi háttað og
framleiðendur landbúnaðarvara
hlutu þannig ekki ósvipaða leið-
sögn og þeir sem nú standa and-
spænis rústum markaðslauss
kommúnisma austan tjalds.“
Hvar var
flokkurinn stóri?
Það er að sönnu þægileg
smuga sem Morgunblaðshöfúnd-
ur skriður hér inn í, en aðferðin er
að því leyti lágkúmleg, að svo er
látið sem landbúnaðarstefna hér á
landi sé afleiðing einhverrar
skelfilegrar vinstrimennsku. Eða
eins og Tatarinn sagði: Ég er ekki
ég og hrossið á einhver annar.
Spyija má: hefúr Sjálfstæðis-
flokkurinn hvergi komið nærri
þessari stefnu? Var hann kannski
ekki öflugasti aðilinn í samstöðu
um hana? (Og gat sjálfsagt fundið
sér hinar mögnuðustu röksemdir
fyrir því að flokkurinn væri með
sinni forsjárhyggju í raun að efla
einstaklingshyggju, rétta öllum
bræðmm hins sjálfstæða Bjarts í
Sumarhúsum örandi hönd). Eða
nennir nú enginn að fletta upp í
Ingólfi á Hellu, landbúnaðarráð-
herra Sjálfstæðisflokksins um
langan aldur?
Sveitabær
er musteri
Reyndar er það svo, að í um-
ræddu Reykjavíkurbréfi er áður
en lýkur slegið yfir í allt aðra
sálma. Eftir að búið er að rekja
lengi og ítarlega hugmyndir ffam-
tíðamefndar Sjálfstæðisflokksins
um það hvemig eigi að fækka
bændum stórlega í nafni hag-
kvæmni, þá er bmgðið á háróm-
antískan söng um mikilvægi
bænda: þeir em landstólpar og
menningarvitar sem lýsa þjóðinni
á Evrópunnar óvissu tímum. Eða
eins og segir í Morgunblaðsbréf-
inu:
„Sveitimar og landsbyggðin
öll hafa meira hlutverki að gegna
en að framleiða matvæli. í sveit-
unum hefúr íslensk menning og
arfleifð okkar ávallt verið varð-
veitt með þeim árangri sem raun
ber vitni. Sveitimar em öðmm
stöðum ffemur varðveislu- og
uppeldisstöðvar rótgróinnar is-
lenskrar menningar. Hlutverk
þeirra í þeim efúum er ómetan-
legt. Þar sem tungan er ræktuð og
geymd, þar sem hlúð er að arfin-
um, þar slær þjóðarhjartað. Þessu
skulum við ekki gleyma í öllum
umræðunum um landbúnaðinn,
sveitimar og ffamtíðina. Hver
einasti sveitabær er musteri arf-
leifðar sem er mikilvægari en öll
sú ffamleiðsla sem send er á sam-
keppnismarkað þéttbýlisins.“
Aðsleppaoghalda
Sko Moggann! Jónas ffá
Hriflu hefði ekki orðað þennan
þanka betur í Tímanum fyrir
fimmtíu ámm þegar hann stillti
saman bændamenningunni og
lýðnum á mölinni, sem sullaði í
allskyns veseni og ríi. En sem fyrr
segir: það er þverstæða I öllu
saman. Það á bæði að halda og
sleppa. Sérhver sveitabær er
musteri menningarinnar - en um
Ieið þarf að fækka bæjum niður í
hagkvæmnisfjölda eftir alþjóð-
legum mælikvarða. Markaðslög-
málin eiga að ráða - en samt er
hver sveitabær meira virði en af-
urðir hans.
Þeir hnútar sem landbúnaðar-
stefna er í hér og þar, og ekki síst
í sjálffi þeirri Evrópu sem að öðra
leyti játar markaðstrú, þeir era
nefúilega ekki nema að litlu leyti
tengdir spumingum um hægri eða
vinstri. Þeir era reyndar, eins og
fram kemur í umræddu Reykja-
víkurbréfi, tengdir því, að sveitir,
bændur, dreifbýli, tengjast í vit-
und manna við fleira en rekstrar-
hagfræði. Með ýmsum hætti - og
fer eftir löndum og menningararfi
- hafa komið upp árekstrar milli
kröfúgerðar sem kennd era við
markaðslögmál og þeirra við-
horfa að einhverskonar byggða-
stefna hafi mikilvægt gildi á ein-
hverju öðra sviði en því sem bók-
haldið nær yfir. Það er ekkert
nema gott um það að segja að
Morgunblaðshöfúndurinn viður-
kenni þessa vídd tilverunnar. Hitt
er svo lakara hve rækilega hann
forðast að horfast í augu við það
að ekki verður bæði sleppt og
haldið. ÁB
ÞJÓÐVILJINN
Síöumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Utgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guömundsson
Ólafur H. Torfason.
Fréttastjóri: Sigurður Á. Friðþjófsson.
Aörir blaðamenn: Bergdís Ellertsdóttir, Dagur
Þorieifsson, Ellas Mar (pr.), Garöar Guöjónsson,
Guömundur Rúnar Heiðarsson, Heimir Már
Pétursson, Hildur Finnsdóttir (pr.), Jim Smart (Ijósm.),
Kristinn Ingvarsson (Ijósm.), Nanna Sigurdórsdóir,
Ólafur Gíslason, Þröstur Haraldsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrífstofa: Guörún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjórí: Steinar Haröarson.
Auglýsingar: Sigríður Sigurðardóttir, Svanheiöur
Ingimundardóttir, Unnur Agústsdóttir.
Útbreiðslu- og afgreiðslustjóri: Guðrún Gísladóttir.
Afgreiðsla: Bára Siguröardóttir, Halla Pálsdóttir,
Hrefna Magnúsdóttir, Þorgerður Siguröardóttir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Skrífstofa, afgreiðsla, ritstjóm, auglýsingar:
Siðumúla 37, Rvik.
Sími: 681333.
Simfax: 681935.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiöja Þjóöviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð í lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 1100 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 23. október 1990