Þjóðviljinn - 28.11.1990, Blaðsíða 4

ÞJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, þjóðfrelsis og verkalýðshreyfingar
KLIPPT OG SKORIÐ
Fiskur,
velmegun,
þjóð
Um síðustu helgi birtist samantekt í Morgunblaðinu
tengd bölsýnum spám um að ísland sigli hraðbyri til fá-
tæktar. Þar var m.a. með dæmum af hinum og þessum
ríkjum gefið til kynna, að eiginlega væri vísasta leiðin til
fátæktar að framleiða matvæli til útflutnings í stórum
stíl. Minnt var í því sambandi á kjötútflutningsríkin
Nýja-Sjáland og Argentínu. Hitt var svo vafasamara að
láta þessi matvælaríki í frásögninni bera sjálf ábyrgð á
efnahagslegri hnignun sinni. Eða gleyma menn því að
markaðssamruni Evrópuríkja með tilheyrandi tollmúr-
um fyrir þá að klífa sem fyrir utan standa, hefur veit
vesturevrópskum landbúnaði vernd mikla gegn nýsjá-
lensku og argentínsku kjöti? Að það er EB sem hefur í
þessu efni brotið rækilega gegn þeim boðorðum mark-
aðslögmála og alþjóðlegrar verkaskiptingar sem
bandalagið þykist hafa í heiðri?
En nú er ekki víst að þessi matvæladæmi eigi við
um ísland. Fiskur hefur ekki lækkað í verði eins og
önnur matvæli sem verða til með miklum tækni- og
efnafræðigaldri. Aðrir hafa stundað enn meiri rányrkju
á fiskimiðum sínum en við. Við erum því sæmilega sett
meðan við höfum ekki selt forræði yfir þessari auðlind
úr landi.
Þorvaldur Gylfason prófessor hefur í Morgunblað-
inu mælt með sölu veiðileyfa á íslandsmiðum. Sem er
miklu betri aðferð en að afhenda útvegsmönnum fisk-
inn að léni endurgjaldslaust. Hitt er lakara, að prófess-
orinn telur slíka ráðstöfun undirbúning að inngöngu ís-
lands í EB: yrði inngangan auðveldari ef við „gætum
boðið EB- þjóðunum aðgang að íslenskum veiðileyfa-
markaði í skiptum fyrir aðgang okkar að erlendum
mörkuðum."
Þetta er vond kenning. Eins og bent er á í Reykja-
víkurbréfi Morgunblaðsins þá er dæmið ekki hugsað til
enda. Blaðið segir, eins og þetta blað hér hefur þusað
um oftar en ekki, að þar með sé opnuð leið fyrir evr-
ópskum auðfélögum í sjávarútvegi að kaupa upp kvóta
í stórum stíl og hefðu innlend fyrirtæki ekki bolmagn til
að standa í slíkri samkeppni um íslenskan fisk. Höf-
undur Reykjavíkurbréfs segir líka:
„Við gætum vafalaust lifað góðu lífi á að hætta allri
útgerð og fiskvinnslu og láta aðrar þjóðir um að nýta
auðlindir okkar gegn því að borga okkur myndarlegan
lífeyri. Viljum við það? Er svo komið metnaði þessarar
þjóðar?".
Menn vona ekki, að sjálfsögðu. Og að því er varðar
dæmi Morgunblaðsins þá þarf líka að spyrja að því
hverjir séu þessir „við“ sem gætu gerst próventufólk í
Evrópu eftir að íslendingar hættu að draga fisk úr sjó.
Munu auðfélögin evrópsku ekki kaupa veiðileyfin af
þeim tjölskyldum sem fýrir ýmsar tilviljanir (m.a. vegna
þess að þærfengu opinbera fyrirgreiðslu til skipakaupa
á sínum tíma) ráða yfir skipum og kvóta? Markaðslög-
málin frjálsu þýða í þessu dæmi, að slíkt fólk gæti
tryggt sér ríkulegan lífeyri um langt skeið og spander-
að honum í þægindalíf í suðurlöndum eða fjárfest í
þeim fyrirtækjum sem mest gefa í Evrópu og koma því
svosem ósköp lítið við hvort hér lifir eða deyr fámenn
þjóð sem hélt einusinni að hún væri sjálfstæður aðili að
samfélagi þjóðanna.
ÁB
Japanir kaupa
framtíðina
Menn geta reynt að
ímynda sér, hvaða áhrif það
hefði haft með tilkomu lit-
sjónvarps, að útsendingar
hefðu ekki náðst á svart-
hvít viðtæki. Vitaskuld
hefði framleiðendum lit-
sjónvarpstækja þótt það
nokkur búhnykkur. En þessi
staða er nú í sjónmáli með
næstu tæknibyltingu í sjón-
varpi, hágæða-sjónvarpinu,
þar eð Japanir stefna að því
leynt og ljóst að ná undir-
tökum í sýningarrétti á sjón-
varps- og kvikmyndum, til
að takmarka útsendingar
þeirra við nýju hágæðatæk-
in, HDTV-High Definiton
Televison, HG-sjónvarp á
íslensku.
A mánudaginn bar það
til stórtíðinda, að fúlltrúar
japanska fyrirtækisins
Matshushita skrifúðu undir samn-
inga um að kaupa einn helsta
Holywood-risann, MCA, tyrir 7
miljarða dollara. Þetta er talið
stærsta og ef til vill síðásta strand-
högg Japana í bandariskri menn-
ingarlandhelgi að sinni.
Með kaupunum tengjast
tækjaframleiðendumir Matshus-
hita, Panasonic, Technic og Quas-
ar markaðskerfinu sem dreifir um
heiminn kvikmyndum á borð við
ET og „Jaws“ og ógrynni af öðru
efni í safni MCA - Motion Cor-
poration of America.
Áður haíði Sony-fyrirtækið
japanska greitt 3,4 miljarða doll-
ara árið 1989 fyrir Columbia Pict-
ures Entertainment Co. og þar
með sýningarrétt á 2700 kvik-
myndum og 23 þúsund sjónvarps-
þáttum. Sumir bandarísku fjöl-
miðlamir töluðu um að nú hefðu
þjóðardýrgripir verið seldir úr
landi. Sony hafði árið áður keypt
CBS-hljómplötufyrirtækið, ekki
síst til þess að auka sölu á geisla-
diskspilurum sínum.
hágé-kapphlaupið
Bandarísku fyrirtækin hafa
verið gleypt af öðrum þjóðum
sem em í harðri samkeppni við
Japanina um dreifingarrétt fram-
tíðar í nýjum búningi. Franska
fyrirtækið Pathe, sem ítalski íjár-
málajöfurínn Ciancarlo Parretti
stjómar, keypti MGM/UA (Metro
Goldwyn-Mayers og United Art-
ists) fyrir 1,3 miljarða dollara.
í nýjasta hefti tímarits danska
prentiðnaðarins, Dansk Grafia, er
skýrt hvers vegna og hvemig Jap-
anir em að tryggja sér framtíðina í
sjónvarpsfjölmiðlun. Þeir kaupa
nú unnvörpum m.a. bandarísk
kvikmynda- og sjónvarpsfyrir-
tæki og sýningarrétt á myndum
þeirra áratugum saman.
Áhuginn stafar ekki af því að
þeir sjái endilega einhver sérstök
gróðatækifæri í þvi að framleiða
og leigja slíkt efni, heldur vilja
þeir ná undirtökum á markaðnum
sem tengist nýrri sjónvarpstækni.
Bak við tjöldin hefur undan-
farið staðið yfir kapphlaup
Bandaríkjanna, Evrópubandalags-
ins og Japan um það hver næði
forystunni í þróun og markaðs-
sctningu hágæðasjónvarps,
HDTV - High Definity Televisi-
on.
Menn hafa furðað sig á áhuga
þeirra á að kaupa bandarísk kvik-
mynda- og sjónvarpsfyrirtæki
unnvörpum, en nú er séð hvað býr
að baki. Japanir em að ná undir-
tökum á markaðnum fyrir efni
sem nýtist í hágæðasjónvarpinu,
HDTV.
Intemational Herald Tribune
gat þess í gær, að kvikmyndasafn
MCA og framtiðarverkefni
mundu nú nýtast Matshushita i
nýjum tæknibúnaði eins og há-
gæðasjónvarpinu. Ennfremur
sameinast nú hljómplötuútgáfa
MCA Matshushita Victor Co. í
Japan.
Japanir hafa undirbúið há-
gæðasjónvarp í 20 ár. Myndgæði í
heimahúsum verða í framtíðinni
svipuð og á bíótjaldi og hljóm-
gæði eins og á geisladiskum.
Upplausn á myndböndum svarar
til 1125 Iina, miðað við 625 línur í
evrópsku sjónvarpi núna og 525 í
bandarísku. I venjulegum sjón-
varpsútsendingum er oft 370 lína
upplausn.
HG-sjónvarpið (hágæða sjón-
varpsútsendingar) næst ekki á
venjuleg tæki, þannig að fyrirtæki
eins og Sony og Matshushita, sem
sankað hafa af sér sýningarrétti,
munu knýja neytendur hraðar en
ella til þess að afia sér HG- tækja,
vilji þeir sjá vinsælasta efnið sem
býðst. Með þessu móti ætla Jap-
anir sér að hraða útbreiðslu HG-
sjónvarpsins, svo það lendi ekki í
sama farinu og þegar bæði svart-
hvítt sjónvarp og litsjónvarp kom-
ust ekki í mikla framleiðslu og út-
breiðslu fyrr en eftir óralangan að-
lögunartíma markaðsins.
Hver setur staðalinn?
Það má nefna, að framleið-
endur vandaðs sjónvarpsefnis um
allan heim, sem gera ráð fyrir að
það geti verið notað til sýninga í
framtíðinni, hafa hætt að taka það
upp á myndbönd, en snúið sér aft-
ur að filmum, þar sem myndgæði
eru langtum meiri. Slíkt tryggir að
það verður enn markaðshæft við
tilkomu HG-sjónvarps, þegar loð-
mullan á myndböndum samtím-
ans stenst cngan samanburð leng-
ur.
Evrópsk fyrirtæki reikna ekki
með því að geta markaðssett HG-
sjónvarpstæki fyrr en undir alda-
mót. Evrópubandalagið reynir allt
hvað það getur, m.a. með starfi í
Eureka-95 áætluninni. Til að ná
lögbundnum staðli á tæknibúnað-
inn, svo að neytendur neyðist til
að kaupa evrópsk viðtæki. En nú
bendir allt til þess að Japanir muni
eiga siðasta orðið um það hver
ákveður bandaríska staðalinn og
þar að auki eiga mestallt mynd-
efnið sem í boði er.
Evrópumenn munu senda í til-
raunaskyni með HDTV-tækninni
frá ólympíuleikunum í Barcelona
1992, en japanska ríkissjónvarpið
NHK sendi með henni um gervi-
hnött frá Seoul í Kóreu 1988 til
200 móttakenda í Japan.
Hollywood mótmælir
Innan Evrópubandalagsins
hafa verið mikil fundahöld undan-
farin misseri til að undirbúa laga-
setningu sem hindraði innflutning
á bandarísku sjónvarps- og kvik-
myndaefni. Hollywood mótmælti
formlega í síðustu viku þeim ráða-
gerðum EB að loka á bandarískt
sjónvarps- og kvikmyndaefni
þegar innri markaður EB tekur
giidi 1. jan. 1993. EB hefur hafn-
að því að ræða innan GATT-við-
ræðnanna ráðagerðimar um að
setja kvótakerfi á innfiutning slíks
efnis til Evrópu. 34 bandarískir
öldungadeildarþingmenn hafa
sent Cörlu Hills, viðskiptafulltrúa
Bandaríkjanna, bréf þess efnis að
þeir muni berjast gegn GATT-
samkomulaginu í desember ef
sjónvarp og kvikmyndir verði
ekki tekin með í samninginn.
Jack Valenti, formaður Moti-
on Picture Association of Amer-
ica, benti á það sl. fimmtudag, að
viðskiptajöfnuður Bandaríkjanna
í kvikmynda- og sjónvarpsefni
gagnvart Evrópu væri Bandaríkj-
unum nú hagstæður um 3 miljarða
dollara á ári. Evrópubandalagið
vildi hins vegar ekki taka slík við-
skipti inn í GATT-umræðumar um
ftjálsræði í viðskiptamálum og
stefndi á lagasetningu um kvóta-
kerfi sem takmarkaði innflutning
bandarísks efnis til Evrópu á
menningarlegum og þjóðlegum
forsendum. Þama væri hins vegar
frekar um það að ræða að þeir
vildu gína yfir markaðnum sjálfir
og efla innlenda framleiðslu með
viðskiptahindrunum, og það sem
verra væri, verða öðrum þjóðum
heims fyrirmynd. Valenti sagðist
ekki skilja að 1000 ára menning-
ardýrð Frakka þyldi ekki banda-
rísk áhrif og að ef „fáein atriði úr
Dallas og Dynasty geti kollvarpað
og skekið evrópska menningu, þá
hefur hún verið svo illa grundvöll-
uð að hún á ekki skilið að lifa af‘.
ÓHT
ÞJÓÐVIUINN
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Utgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guömundsson
Ólafur H. Torfason.
Fréttastjóri: Sigurður A. Friöþjófsson.
Aðrir blaöamenn: Bergdís Ellertsdóttir, Dagur
Þorieifsson, Elías Mar (pr.), G. Pétur Matthíasson,
Garöar Guöjónsson, Guömundur Rúnar Heiöarsson,
Heimir Már Pétursson, Hildur Finnsdóttir (pr.) Jim
Smart (Ijósm.), Kristinn Ingvarsson (liósm.), Ólafur
Glslason, Ragnar Kartsson, Sævar Guöbjómsson.
Skrifstofustjóri: Sigrún Gunnarsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Geirsdóttir, Kristín Pétursdóttir.
Auglýsingastjóri: Steinar Haröarson.
Auglýsingar: Sigrlöur Siguröardóttir, Svanheiöur
Ingimundardóttir, Unnur Agústsdóttir.
Afgreiöslustjóri: Hrefna Magnúsdóttir.
Afgreiösla: Bára Siguröardóttir, Halla Pálsdóttir,
Þorgerður Sigurðardóttir, Þórunn Aradótir.
Bílstjóri: Jóna Sigurdórsdóttir.
Skrifstofa, afgreiösla, ritstjóm, auglýsingar:
Slöumúla 37, Rvík.
Simi: 681333.
Simfax: 681935.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiöja Þjóöviljans hf.
Prentun: Öddi hf.
Verð f lausasölu: 100 kr. Nýtt Helgarblað: 150 kr.
Áskriftarverö á mánuöi: 1100 kr.
4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 28. nóvember 1990