Þjóðviljinn - 23.03.1991, Blaðsíða 9

I dag verður jarðsungin frá
Fossvogskirkju frú Else Figved, sem
lést á hjúkrunarheimilinu Skjóli 15.
mars sl. Else var af norskum ættum,
fædd í Stavanger þann 27.júlí 1901.
Hún var dóttir kaupmannshjónanna
Marie og Andreas Figved sem flutt-
ust til Eskifjarðar árið 1904. Þar ólst
Else upp ásamt þremur systkinum,
þeim Lene, Ágústu Maríu og Jens,
sem seinna varð einn af aðalstofn-
endum KRON. Haustið 1918 ætlaði
Else að hefja nám við Menntaskól-
ann í Reykjavík en frostaveturinn
mikli setti strik í reikninginn. Árið
eftir hélt Else til Stavanger og stund-
aði þar nám við verslunarskóla í
einn vetur. Árið 1923 giftist Else Ei-
ríki Bjamasyni verslunarmanni. Þau
stoíhuðu heimili á Eskifirði og eign-
uðust tvær dætur, þær Höllu og Þór-
unni Mariu (Eddu). Árið 1948 flutt-
ust þau hjónin til Reykjavíkur og
bjuggu lengst af á Sporðagrunni. Ei-
ríkur lést árið 1977.
Eg var svo lánsöm að kynnast
Else þegar ég fór að búa með dóttur-
syni hennar, Eiríki, og varð hún mér
mín önnur amma. Þær voru ófáar
heimsóknimar til ömmu í Ljósheim-
unum fyrstu búskaparárin. Amman,
eins og ég kallaði hana alltaf, var
ákaflega minnisgóð og hafði frá
mörgu skemmtilegu að segja frá
liðnum tíma. Hún hafði líka alltaf
jafn mikinn áhuga á okkur og því
sem við vorum að gera. Else var
mikil kvenréttindakona og var mjög
ánægð með að nú til dags gætu kon-
ur menntað sig til jafns við karlmenn
og stundað þau störf sem hugur
þeirra stóð til. Mér er minnisstætt
eitt sinn er við Else ræddum kosn-
ingarétt kvenna í gamla daga. Else
sagði mér að í þá daga hefði það nú
ekki tiðkast að konur hefðu skoðun á
pólitík. Það hefði einfaldlega verið
gengið út frá því sem vísu að kon-
umar kysu sama flokk og eiginmað-
urinn. Eftir smá þögn bætti Else síð-
an við: „já, en það vissi nú aldrei
neinn hvar maður setti krossinn."
Else var sterkur persónuleiki,
viljasterk og bráðgáfuð. Þrátt fyrir
mikil veikindi síðustu árin komu
þessir eiginleikar fram og unnu
henni hylli þeirra sem hana önnuð-
ust. Síðustu árin dvaldi Else á hjúkr-
unarheimilinu Skjóli. Þar leið henni
vel og fyrir hönd aðstandenda vil ég
þakka starfsfólki Skjóls góða um-
önnun.
Með þessum fátæklegu orðum
vil ég þakka Else fyrir allt það sem
hún var mér. Við sem áttum hana að
erum rikari fyrir bragðið.
Sigríður Sigurjónsdóttir
Else Andrea Figved fæddist í
Stavangri í Noregi 27. júlí 1901.
Þriggja ára að aldri, árið 1904, flutt-
ist hún með foreldrum sínum, Marie
og Andreasi Figved kaupmanni, og
yngri systur til Eskifjarðar.
Á síðasta ársfjórðungi 19. aldar
og fram yfir aldamót námu Norð-
menn land á Austfjörðum í ríkum
mæli. Þá voru vesturfarir Austfirð-
inga tíðar á sama tíma og fjórðungn-
um barst nýtt blóð frá ættlandinu
foma, Noregi.
Margir innflytjendanna voru at-
orkufólk sema flutti nýjar hugmynd-
ir og ný atvinnutæki með sér og
stuðlaði þannig ásamt innfæddum að
blómlegu skeiði á Austfjörðum um
þó nokkurt árabil. Marie og Andreas
Figved voru í hópi landnemanna
nýju. Hann gerðist fljótt athafna-
maður á Eskifirði, gerði út smábáta
og setti á stofn verslun. í fyrstu fékk
hann einkum Norðmenn til liðs við
sig og sótti aðföng til átthaganna,
flutti t.d. inn nokkur einingahús frá
Noregi, svo að dæmi sé tekið.
Fjölskyldan tók ástfóstri við hin
nýju heimkynni, óx og dafnaði.
MWNING
Else Andrea Figved
Fædd 27. júlí 1901 - Dáin 15. mars 1991
Auk Else eignuðust Marie og
Andreas þrjú böm: Lenu (f. 1903)
nuddkonu. Hún er ekkja Hreins
Pálssonar (d. 1976) söngvara og
fyrrum forstjóra Olíuverslunar Is-
lands. Jens (f. 1907 d. 1945) fyrrum
kaupfélagsstjóra KRON. Hann átti
Önnu Margréti Halldórsdóttur (d.
1973) en þau slitu samvistum.
Seinni kona hans var Guðrún Lax-
dal. Augustu Marie (f. 1912) hús-
móður. Hún er ekkja Amljóts Dav-
íðssonar (d. 1980) sem lengst var
bókari hjá Olíuverslun Islands.
Else óx úr grasi í ömggu skjóli
efnaðra foreldra og tók til hendinni
við ýmis störf eins og þá var títt um
böm. Hún varð fljótt vinnusöm en
hugur hennar stóð þó helst til bók-
náms. Hún hafði ásamt Ríkarði Beck
og Gunnari Ámasyni (síðar presti á
Skútustöðum) búið sig undir að
hefja nám við Lærða skólann í
Reykjavík haustið 1918. Vegna
spönsku veikinnar var bagalegt að fá
húsnæði í höfuðborginni og venti
Else því sínu kvæði í kross og settist
á skólabekk í verslunarskóla i Sta-
vangri.
Að námi loknu árið 1922 lá leið
hennar aftur heim til Eskifjarðar. Þar
tókust skjótt ástir með henni og Ei-
ríki Bjamasyni sem þá var nýkom-
inn frá verslunarskólanámi í Kaup-
mannahöfn.
Eiríkur var sonur hjónanna Þór-
unnar Eiríksdóttur frá Vattamesi við
Reyðarfjörð og Bjama Sigurðssonar
fýirum skólastjóra á Eskifirði en síð-
ar skrifstofústjóra Varðarfélagsins í
Reykjavík. Bjami lést 1958 og er
sjálfsagt mörgum Reykvíkingum
minnisstæður af götum borgarinnar
fyrir glæsilega vallarsýn.
Else og Eiríkur staðfestu ráð sitt
6. október 1923. Eiríkur vann um
hrið við verslun tengdafoður síns en
gerðist síðar umboðsmaður færeysks
útgerðarfélags og gerði út færeyskar
skútur frá Eskifírði á stríðsárunum.
Eirikur var flokksbundinn Sjálfstæð-
ismaður og var umsvifamikill fé-
lagsmaður í heimabyggð sinni.
Heimili þeirra Else varð sannkallað-
ur griðastaður margra, bæði inn-
lendra og erlendra, og ekki einungis
þeirra sem löðuðust að Eiriki vegna
umsvifa hans heldur og frændgarðs-
ins alls sem ósjaldan naut aðhlynn-
ingar þeirra. Bæði voru þau einstakir
öðlingar, gestrisni og öllum viður-
gemingi þeirra var við bmgðið. Else
stóð vakin og sofin við hlið bónda
sins og var fyrirmunað að draga fólk
í dilka, jafnvel þó um harðsvíraða
íhaldsmenn væri að ræða. Sjálf var
hún á öndverðum meiði við bónda
sinn í stjómmálaskoðunum, - og fór
ekki dult með. Hún var holl í hús-
móðurstarfinu; hafði eina kú í fjósi,
hænsni, ræktaði matjurtagarðinn
sinn, saumaði og sýslaði frá morgni
til miðaftans. Hún tók til hendinni
við fiskvinnu eða verslunarstörf ef
því var að skipta. Hún sótti sér af-
þreyingu í heimsbókmenntimar og
var liðtæk í leiklistinni. En á stund-
um mátti heyra á tali hennar að hún
saknaði þess eilítið að hafa ekki
„gengið menntaveginn" svokallaða.
Þeim Else og Eiríki varð tveggja
dætra auðið. Þær em: Halla f. 1924
og Þórann Maria (Edda) f. 1927.
Halla er gift Steingrimi Þórðar-
syni fyrrum bókara hjá Alþýðubank-
anum. Þeirra börn eru: Eiríkur,
kvæntur Sigríði Sigurjónsdóttur.
Þórður, sambýliskona hans er Guð-
björg Eysteinsdóttir. Yngst er dóttir-
in Elsa Albína.
Þórunn María er gjaldkeri hjá
Kassagerð Reykjavíkur. Hún var gift
Emil Hjartarsyni kaupmanni. Þau
slitu samvistum. Dóttir Þómnnar og
Brynjólfs Sandholts yfirdýralæknis
er Elsa. Elsa giftist Trausta Þor-
grímssyni. Þau slitu samvistum.
Bamabamabömin em fimm.
Ég, undirrituð, er ein úr hópi
frændgarðsins sem ílentist hjá Else
föðursystur og Eiríki í nokkur ár.
Nánar tiltekið var ég hjá þeim á ár-
unum 1941-1945 á meðan foreldrar
mínir dvöldust í Vesturheimi. Þau og
dæturnar Halla og Edda reyndust
mér sem bestu foreldrar og systur
þessi ár og raunar allar götur síðan.
Þá nutu og eiginmaður minn og
börnin okkar elskusemi þeirra. I
huga mínum verður Eskifjarðarkap-
ítulinn með sínu stórbrotna mannlífi
og athafnafrelsi bamsins ávallt ein
tærasta perla bemskuminninganna.
Árið 1948 fluttust Else og Eirík-
ur búferlum til Reykjavíkur að
áeggjan Sigurðar rafvirkjameistara
bróður Eiríks til að taka þátt í at-
vinnurekstri með honum. Dætumar
höfðu hleypt heimdraganum og
horfúr vom á að þær yrðu langdvöl-
um í höfúðborginni. Síðar vann Ei-
ríkur hjá Rikisendurskoðun og þegar
lögbundnum starfsdegi hans var lok-
ið hóf hann störf hjá Kassagerð
Reykjavíkur og vann þar fram til
dánardægurs á 83. aldursári. Hann
lést 8. september 1977.
Mig gmnar að Else hafi aldrei
fest almennilega rætur í Reykjavík.
Mannfélagið á Eskifirði og tengslin
við náttúruna þar vom henni of hug-
leikin til að svo mætti verða. Þegar
bamabömin komu til sögunnar og
fjölskyldan hafði fest kaup á sumar-
bústað í Mosfellsdal fór hún að una
hag sínum betur. Eins varð heimili
þeima Eiríks á Sporðagrunni um þær
mundir svipað athvarf stórfjölskyld-
unnar og heimilið á Eskifirði forð-
um. Dóttirin Þórunn og bamabamið
Elsa, augasteinn afa og ömmu,
bjuggu á heimilinu við mikið ástríki.
Sumarið 1981, er Else stóð á átt-
ræðu, hugðist hún heimsækja átthag-
ana á Eskifirði hinsta sini en örlögin
tóku í taumana daginn fyrir fyrirhug-
aða brottfor. Hún varð fyrir alvar-
legu umferðarslysi. Henni var ekki
hugað líf lengi á eftir en með ótrú-
legri seiglu komst hún aftur á stjá og
var nú til skiptis í umsjá dætra sinna
sem önnuðust hana af einstakri ósér-
hlífni. Fyrir um það bil fimm árum
fór síðan vemlega að halla undan
fæti. Hún átti við mikla vanheilsu að
striða en lét engan bilbug á sér finna.
Síðustu árin var hún á hjúkrunar-
heimilinu Skjóli. kÞar naut hún mik-
ils atlætis starfsfólksins og kunni vel
að meta.
Else fékk hægt andlát að morgni
15. mars á nítugasta aldursári.
Að leiðarlokum vil ég fyrir mína
hönd og barna minna þakka Elsu
ömmu fyrir samfylgdina. Gjöfúl og
greind kona er gengin á vit feðra
sinna. Veri hún kært kvödd.
Unnur María Figved
Margrét Ríkarðsdóttir
Leifúr Guðjónsson
Hörður Bergmann
í DAG:
Opinn umræðufundur
um efnið
HVERMG JOFNIIM VH) LIISKJÖR ?
Fundurinn verður í
Menningarmiðstöðinni í
Gerðubergi laugardag 23. mars
og hefst kl. 14.
Er vonlaust
að ætla að auka\
jöfnuð? \
v——
Þrír af frambjóðendum
G-listans í Reykjavík opna
umræðuna:
Guðmundur Þ. Jónsson,
formaður IÐJU, félags verksmiðjufólks.
Margrét Ríkarðsdóttir, ^—
formaður Félags þroskaþjálfa. \ Hvern,9 er réttiát skattla9nln9?
Leifur Guðjónsson,
forstöðumaður Verðlagseftirlits verkalýðsfélaganna.
Aðrar framsögur - Frjáls umræða - Fyrirspurnir.
Fundarstjóri: Hörður Bergmann
E.t.v. verður fundinum skipt upp og einhver viðfangsefni rædd í hópum.
Kaffi og öl er selt á staðnum.
G-listinn í Reykjavik
SÍOA 9
ÞJ^ÐVILjÍNNTaugarriagu^3^na^^99Í