Þjóðviljinn - 29.05.1991, Qupperneq 8

FRÉnm
Ur ráðinu eður ei?
▲ Vilborg Davíðsdóttir skrifar
Arsfundur Alþjóða hvalveiðiráðsins
heldur áfram í dag og nú má búast
við þvi að til raunverulegra um-
ræðna komi um mál íslendinga og
annarra þjóða sem vilja halda
áfram hvalveiðum í hagnaðarskyni. Fyrri dag-
ana tvo var farið yfir tæknileg atriði og niður-
stöður vísindanefndarinnar kynntar. Vísinda-
„...Spurningin er sú hvort Al-
þjóða hvalveiðiráðið eigi endi-
iega að vera sú stofnun sem að
hefur með veiðistjórnun á hvöl-
um að gera.“
nefndin ákvað að mæla með tilteknu módeli að
stjórnunarkerfi sem hannað er af Breta að
nafni Cook og víst má telja að það verði sam-
þykkt af ráðinu. Enda þótt slíkt samþykki fáist
er eftir að fullprófa módelið, þ.e. tölvukeyra
það og leita að villum í því. Villuleitin er að
minnsta kosti ársverk eins manns.
Af samtölum við fulltrúa hinna ýmsu sendi-
nefnda má ráða að nýtt stjómunarkerfi ætti að
geta komist í gagnið eftir eitt til eitt og hálft ár.
Hugsanlegt er að hluti þess yrði tekinn í notkun
strax á næsta ári, þ.e. sá hluti sem lýtur að veiði-
stjóm á hrefnum. Eins og fram hefúr komið hefur
endurskoðun gamla stjómkerfisins tekið langan
tíma og átti reyndar að vera lokið á síðasta ári.
Telja sumir að þessari vinnu hefði getað verið
löngu lokið ef það hefði verið vilji meirihluta í
ráðinu og auðvelt hefði verið að fjölga strjálum
vinnufúndum vísindanefndarinnar.
Eins og skilja mátti af ræðu Þorsteins Páls-
sonar sjávarútvegsráðherra er full alvara á bak við
þá hótun að Islendingar segi sig úr Alþjóða hval-
veiðiráðinu ef ekkert gengur við að fá hvalveiði-
banninu aflétt. Verði af því hlýtur sú ákvörðun að
verða tekin af Alþingi og gildir hún þá frá og með
miðju næsta ári samkvæmt reglum þar um. Kan-
adamenn sögðu sig úr ráðinu á sínum tíma og
hættu veiðum en önnur dæmi em ekki um úrsögn.
Konráð Eggertsson formaður Félags hrefnuveiði-
manna sagði í samtali við blaðið að ef ekki mætti
veiða væri eins gott fyrir Islendinga að vera utan
ráðsins eins og innan þess. Hann kvaðst þó vilja
halda í vonina um árangur fram á síðustu stundu
en taka yrði ákvörðun um hvort af úrsögn yrði
strax að loknum ársfundinum. Sjómannasamtökin
islensku sendu ffá sér stuðningsyfirlýsingu við
hrefnu- og hvalveiðimenn í gær og skomðu á rik-
isstjómina að leyfa hvalveiðar þrátt fýrir nei-
kvæða afstöðu hvalveiðiráðsins.
Þeir Jóhann Siguijónsson og Gísli Már Gísla-
son, sem báðir eiga sæti í íslensku nefndinni,
sögðust báðir vona í Iengstu lög að árangur næð-
ist en vom báðir svartsýnir. Báðir Iögðu þeir
áherslu á að úrsögn úr ráðinu þýddi að íslending-
ar gætu gefið hvalveiðar endanlega upp á bátinn,
a.m.k. meðan engin önnur stofnun er til staðar
sem stýrir hvalveiðum. Tal um „sjóræningaveið-
ar“ kynni ekki góðri lukku að stýra.
„Við verðum, samkvæmt hafréttarsáttmálan-
um, að nýta farstofna eins og hvalastofnanna í
samvinnu við aðrar þjóðir," sagði Gísli. „Það er
engin önnur stofnun en þetta ráð til staðar til að
sinna þessari veiðistjómun. Og það yrðu mjög
dýrir hvalir sem yrðu teknir án veiðiheimilda
ráðsins, það er ömggt!“
Jóhann Siguijónsson sagðist telja fulla alvöm
á bak við orð Þorsteins Pálssonar en vildi ekki
svara því hvort þessi þótun verði Islendingum til
framdráttar eður ei. A formannafundinum í gær
tókst Islendingum að kynna tillögu sína um
bráðabirgðakerfi þar til hið nýja væri tilbúið og
sagðist Jóhann ekki enn vera búinn að gefa upp
alla von um árangur. Menn hefðu spurt og sýnt
nokkum áhuga. Það eitt væri nokkurs virði. „Það
vom mikil vonbrigði að vísindanefndin skyldi
ekki einu sinni geta fómað einum kukkutíma í
umræður um þessa tillögu," sagði Jóhann.
Aðspurður um úrsögn úr ráðinu sagði Jóhann
það alls ekki inni í myndinni að hefja veiðar án
þess að vera innan alþjóðlegra samtaka. „Hins
vegar segir ekkert um það í hafréttarsáttmálanum
að það eigi að vera til alþjóða hvalveiðiráð. Það
er talað um viðeigandi stofnun," sagði hann.
„Spumingin er sú hvort Alþjóða hvalveiðiráðið
eigi endilega að vera sú stofnun sem að hefur
með veiðistjómun á hvölum að gera. Svo dæmi sé
tekið þá em bæði landlukt riki innan ráðsins og
ríki sem eiga strönd að Indlandshafi. Þeir hvalir
sem við erum að nýta em allir í Atlantshafi og
koma aldrei í Indlandshaf. Þess vegna spyija
menn sig hvort það sé ekki eðlilegt að stjómun
þessara auðlinda fari fram innan svæðisbundinna
stofnanna sem væm fjölþjóðlegar en ekki alþjóð-
legar og ég svara slíku játandi. Hafréttarsáttmál-
inn segir að strandríki beri ábyrgð og hafi skyld-
um að gegna varðandi rannsóknir á farstofnum
innan sinnar efnahagslögsögu gagnvart fjölþjóð-
legu samstarfi. Við getum t.d. litið á alþjóða haf-
rannsóknarráðið sem fer með ráðgjöf varðandi
fiskveiðar á N- Atlantshafi. Það sér enginn
ástæðu til að alþjóðleg stofnun fari með þá stjóm-
un og menn em ánægðir með ráðgjöf hafrann-
sóknarráðsins."
Aðspurður um tilganginn á bak við hugsan-
lega úrsögn íslendinga úr ráðinu sagði Jóhann að
vel gæti verið að stofnuð yrðu samtök sem gætu
tekið að sér slíkt svæðisbundið eftirlitshlutverk.
„I annan stað þá em menn orðnir ansi langeygðir
eftir skilningi á viðhorfúm íslendinga á nytjum á
sjávarspendýrum. Menn em orðnir mjög lang-
eygðir eftir því að fá einhverja lausn með tilliti til
þess að það er búið að eyða gríðarlegu fjármagni í
rannsóknir og það virðist vera horft gjörsamlega
ffamhjá niðurstöðunum.“
Skiptar skoðanir vom meðal viðmælenda
blaðsins hvort fleiri þjóðir myndu fýlgja í kjölfar-
ið síðar meir ef íslendingar segðu sig úr ráðinu.
Bæði Norðmenn og Japanar munu ætla sér að
stunda takmarkaðar veiðar í vísindaskyni næsta ár
og auk þess hafa Japanir lagt fram ósk um veiðar
á 50 hrefnum í N-Kyrrahafi. Þeir hafa ffamkvæmt
heildarúttekt á stofninum þar og sagðist Jóhann
Siguijónsson telja að sá stofn þyldi að minnsta
kosti veiðar á 200 hrefnum. Japanir lögðu fram
sams konar ósk fýrir ári síðan en henni var hafn-
að.
Friðunarsinnar og hvalveiðisinnar heyja „heil-
agt stríð" á göngum Hótel Sögu. Hin nýju sam-
tök, Survival in the North, dreifa bæklingum sem
kynna viðhorf hvalveiðiþjóðanna í norðri og spila
myndbönd en World Wide Fund for Nature og
Greenpeace gefa út tilkynningar og blöð þar sem
rök fyrir ffiðun em rakin. Aróðurinn er rekinn
stíft á báða bóga og fullyrðingamar ganga á víxl.
Friðunarsinnar segja t.d. að bráðbirgðastjómunar-
kerfið í tillögu íslendinga sé aðeins umbúðir utan
um kröfu um að veiðibanninu verði aflétt. Með-
limir vísindanefndarinnar segjast hins vegar hafa
tölvukeyrt kerfið hundrað ár fram í tímann og
kvótamir sem það leyfi séu miðaðir við nýtingu
langt undir hámörkun.
Hrefnuveiðimenn em að vonum reiðir og
leiðir og þykir ekki mikið til hvalveiðiráðssam-
kundunnar koma.
Bretar, eins og flestar aðrar Evrópuþjóðir,
vilja bíða þess að endurskoðun gamla stjómunar-
kerfisins verði lokið og sjá ekki neina þörf á að
taka upp bráðabirgðakerfi. Danska sendinefndin
er klofin í afstöðu sinni þar sem hún þarf að taka
tillit afstöðu Grænlendinga og Færeyinga annars
vegar og Dana og EB hins vegar. Færeyingar hafa
hótað að ganga úr nefndinni vegna þessa klofn-
ings.
Sem kunnugt er er almenningur í Bandaríkj-
unum og í Bretlandi mjög andvígur hvalveiðum
yfirleitt og það skapar mikinn pólitískan þrýsting
á fulltrúa þessara þjóða. Allir segjast þó hafa vís-
indaleg sjónarmið í hávegum en viðurkenna sum-
ir í skjóli nafnleysisins að vissulega hafi viðhorf
almennings mikil áhrif á ákvarðanatökur.
Um fimmtíu af fúndargestum em fúlltrúar
ýmissa ffiðunarsamtaka en atkvæðisrétt hafa að-
eins aðildarríkin 37.
í gær var miklum tíma eytt í að ræða svokall-
aðar frumbyggjaveiðar sem stundaðar em af eski-
móum i Alaska, Rússum, Grænlendingum og
eyjaskeggjum á Grenadines-eyjum og St. Vincent
í Karabíska hafinu. Þessar veiðar hafa verið
leyfðar ár hvert en í mjög takmörkuðum mæli og
þeim fýlgir það skilyrði að afurðimar séu nýttar
af heimamönnum en ekki seldar í ágóðaskyni.
Rússar fengu í fýrra að veiða 179 sandlægjur,
Friðunarsinnar og hvalveiði-
sinnar heyja „heUagt stríð“ á
göngum Hótel Sögu.
öðm nafni gráhval. Þessari tegund var útrýmt í
Atlantshafi af Böskum á 17. öld.
Alaskaeskimóar hafa haft frumbyggjakvóta í
norðhval, eða Grænlandssléttbak öðm nafni, og
mátt skjóta 44 dýr eða landa 40. Skýringin á þess-
um talnamun er sá að aldrei tekst að landa öllum
skotnum dýrum þar sem eskimóamir stunda veið-
amar á kajökum og missa stundum dýrin undir
ísinn. A fundi formanna allra sendinefndanna sem
stóð í 2-3 tíma í gær óskuðu Bandaríkjamenn eftir
því að þessi kvóti yrði aukinn í 55 dýr og verður
það að líkindum samþykkt.
Grænlendingar hafa fengið að veiða 22 lang-
reyðar og 40 hrefnur við vesturströndina og 10
hrefnur við austurströndina. Eyjaskeggjar i Kar-
abíska hafinu hafa haft leyfi fyrir örfáum dýram
en ekki nýtt þau undanfarin ár.
Hvað sem andstæðum sjónarmiðum líður þá
er ekki úr vegi að botna þessa samantekt af árs-
fundinum með orðum ónefnds viðmælanda um
frumbyggjaveiðamar við Alaska: „Það væri ffóð-
legt að fá skoðanakönnun um það hvort almenn-
ingur í Ameríku veit yfirleitt af því að Banda-
ríkjamenn em einir af örfáum þjóðum sem enn fá
að stunda hvalveiðar."
Það er hart deilt um hvalinn þessa dagana og telja sumir útséð um að hvalveiðibanninu verði aflétt ( náinni
framtlð.
Humarinn
selst jafnóðum
Sæmundur Guðmunds-
son hjá Islenskum sjávaraf-
urðum hf. segir að humaraf-
urðir seljist jafnóðum og
skiptir þá engu hvort um sé
að ræða hala eða heilan
humar. Þá sé markaðsverð á
þessum afurðum nokkru
betra en það var á síðustu
vertíð.
Humarvertiðin hófst fýrir
skömmu en hún stendur að
jafúaði fram til 15. ágúst en
getur þó varað frarn til ágúst-
loka. Fijálst verð er á humri
og segir Sæmundur að hráefn-
isverðið sé engu að síður mjög
svipað yfir heildina, þó auðvit-
að séu þar á einhveijar undan-
tekningar. Það sem af er ver-
tíðinni hafa bátamir aflað vel
og ekki óalgengt að aflinn í
róðri sé um 20 tunnur af humri
eða um tvö tonn. Alls hafa 67
bátar leyfi til humarveiða og
er það sami fjöldi og var í
fýrra. Kvótinn í ár er 2.100
tonn sem er nokkm meira en í
fýrra þegar hann var rétt um
tvö þúsund tonn. Heildaraflinn
þá nam um 1700 tonnum og
því náðu ekki allir bátanna að
fiska upp í úthlutaðan kvóta.
Hrafnkell Eiríksson fiski-
fræðingur segir að uppistaða
aflans séu tveir sterkir árgagn-
ar frá 1984 og 1985 eins og á
síðustu vertíð. Hann segir að
þó svo að humarinn sé smár
þá lofi vertíðarbyijunin góðu
um veiðamar fýrir austan og
einnig fýrir vestanverðu land-
inu. Það sé hinsvegar spuming
hvort þessi góða byijun muni
vara út alla vertíðina eða ekki.
Til þessa hefur það viljað
brenna við að aflinn sé mjög
góður í upphafi vertíðar en
dregst síðan saman eftir því
sem á vertíðina líður.
Helstu markaðssvæðin fýr-
ir heilan humar em á Ítalíu og
á Spáni en á hala em það
Bandarikin, Kanada og Sviss.
-grh
Úreldingasjóður
loðnuverk-
smiðia andvana
fæddur
Jón Ólafsson fram-
kvæmdastjóri Félags ís-
lenska fiskimjölsframleið-
enda segir að úreldingar-
sjóður loðnuverksmiðja sé
andvana fæddur og því sé
það ekki stórmál fyrir
bræðslurnar, að fjármála-
ráðherra hafi ákveðið að
fella niður 200 miljón króna
lánveitingu í úreldingarsjóð-
inn.
Alls em í landinu starf-
ræktar um tuttugu loðnuverk-
smiðjur og þó svo að flestir
séu á því að þær séu of marg-
ar, hafa engar beinar tillögur
komið fram hvaða verksmiðj-
ur eigi að leggja niður. Jón Ól-
afsson segir að úreldingarsjóð-
ur loðnuverksmiðja sé ein af
þeim hugmyndum sem lagðar
hafa verið fram sem leið til að
fækka verksmiðjum en ekki
meira.
Eins og kunnugt er þá
brást síðasta loðnuvertíð og
hefur hagur verksmiðjanna
verið á niðurleið allt frá ver-
tíðinni 1988. Óvíst er hvort
einhveijar loðnuveiðar verði
stundaðar í í ár og getur svo
farið að það verði ekki fýrr en
eftir áramótin. Til þessa hafa
þó fýrstu skipin haldið til
loðnuveiða í ágústbyijun ár
hvert. Framkvæmdastjóri Fé-
lags íslenskra fiskimjölsverk-
smiðja segir helstu ástæðuna
fýrir því vera þá að fiskifræð-
ingar treysta sér ekki til að
ákveða kvótann fyrr en að
loknum haustleiðangrinum
sem verður farinn í október.
-grh
Síða 8
ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 29. maf 1991