Þjóðviljinn - 07.09.1991, Blaðsíða 3

Nú virðist lokið, í bili að minnsta
kosti, heilmiklu sjónarspili þar sem
ýmsir Alþýðuflokksmenn hafa
komið mikið við sögu. Framarlega í þeim
flokki hefur verið Ossur Skarphéðinsson,
formaður þingflokks Alþýðuflokksins, en
á síðustu dögum leiksins tók Jóhanna Sig-
urðardóttir félagsmálaráðherra athygl-
ina. Leikurinn snerist um „fjárlaga-
rammann“ sem ekki hefur enn fengist
uppgefið hvað er nánar tiltekið í. Kjarni
málsins liggur þó ljós fyrir; stefnt er að
grundvallarbreytingum á greiðslum fyrir
samfélagslega pjónustu í landinu, allt í
anda þeirrar frjálshyggju sem hug-
myndafræðinga Sjálfstæðisflokksins
dreymir um að sjá í framkvæmd. Jó-
hanna og Össur hafa hvort á sinn hátt
andmælt þessum breytingum; Össur með
því að leggjast gegn skólagjöldum, en Jó-
hanna með því að krefjast tekjujöfnunar
á móti þeirri gjaldtöku sem svo víða á að
taka upp. Nú hafa sem sagt náðst „sættir"
og er á Össuri og Jóhönnu að heyra að
þau séu sæmilega lukkuleg með niður-
stöðuna, sem gefur tilefni til frekari hug-
leiðinga.
Þegar Össur Skarphéðinsson og nokkrir
skoðanabræður hans voru að gefast upp
á vistinni í Alþýðubandalaginu var það
meðal annars vegna þess að þeim þótti
flokkurinn ekki í takt við tímann. Var á þeim
að skilja að Alþýðubandalagið væri eins og
bein í koki gegn þeirra markaðsvæðingu
sem nauðsynleg væri á öllum sviðum. Sam-
kvæmt þessum skilningi hlaut nútímalegur
jafnaðarmannaflokkur að haga sér, eða eins
og Össur orðaði það í viðtali við Morgun-
blaðið þann 22. júlí í fyrra, þegar hann svar-
aði spumingu blaðamanns um grunnstefm í
þeim jafnaðarmannaflokki sem hann
dreymdi þá um: „Þau eru fjögur. Sterk mark-
aðshyggja, öflugt velferðarkerfi með miklar
áherslur á umhyggju og umönnun, umhverf-
isvemd og rækileg þátttaka í þeim málum á
alþjóðavettvangi. Fjórða meginstefið er svo
allt sem lýtur að þjoðemi og menningu.“ Og
blaðamaður heldur áfram og spyr í lok við-
talsins með hvetjum jafnaðarmenn geti helst
unnið að framgangi þessara mála en Össur
svarar: „Framsóknarflokkurinn er úr leik.
Sjálfstæðisflokkurinn er líka mjög gallaður.
Hann er stór flokkur, of stór, og í hopum æg-
ir saman mismunandi hagsmunum. I honum
eru bæði mikilsráðandi bændafurstar og
smákóngar úr sjávarplássunuip sem hafa
hagsmuni af óbreyttu ástandi. I Sjálfstæðis-
fjokknum er samt að vaxa upp ný kynslóð.
An tilstyrks hennar tel ég óhægt um vik að
koma a þeim gagngeru breytingum sem
Eiarf. Um stundarsakir kynni að vera æski-
egt að samstarf tækist með hinni nýju kyn-
sloð Sjálfstæðisflokksins og nýjum jafnaðar-
mannaflokki, til að framkvæma þann upp-
skurð á þjóðfélaginu sem þarf. Spumingin er
hins vegar sú hvort hún hefúr kjarkinn - og
hvort við höfúm kjarkinn.“
Stóri jafnaðarmannaflokkurinn, sem oft
hefur verið talað um á undanfomum
missemm, er enn ekki orðinn að vem-
leika, en Össur er nú ötull liðsmaður hins
Fátækir borgi
fyrir snauða
gamalgróna Alþýðuflokks, sem svo sannar-
lega hefúr tekið upp eitt stefið sem Össur
lýsti: Sterka markaðshyggju. Þar á ofan hef-
ur flokkurinn nú gengið til samstarfs „við
hina nýju kynslóð Sjálfstæðisflokksins." I
stefjunum fjómm felst mótsögn sem þessa
dagana er að skýrast vel fyrir landsfólkinu.
Það er einfaldlega ekki hægt að leiða saman
„sterka markaðshyggju" og „öflugt velferð-
arkerfi með miklar aherslur á umhyggju og
umönnun." Fijálshyggjuliðið í Sjálfstæðis-
ílokknum ræður algerlega ferðinni í stjóm-
arsamstarfinu
og er alveg
ótrúlega lag-
ið við að ná
fram vilja
sínum hvað
sem Össur
Skarphéðins-
son og Jó-
hanna Sig-
urðardóttir
segja. Þannig
er nú frá því
sagt að sættir
séu á komnar milli stjómarflokkanna um
fjárlagarammann og nota forystumenn Al-
þýðufiokksins hvert tækifæri sem gefst til að
segja frá því að Jóhanna sé mjög ánægð með
hvemig mál standi nú. Össur er líka ánægð-
ur og sagði í morgunútvarpi Rásar 2 í gær að
hann teldi þetta „boða gott upp á framtíð-
ina.“
Svo fýrst sé vikið að skólagjöldunum og
þjónustusköttunum almennt þá liggur alveg
ljóst fyrir að ríkisstjómin ætlar sér að koma
a slíkum gjöldum. Af mislukkuðum klókind-
um er nú reynt að halda því fram að verið sé
að setja þak á skólagjöfdin og því um leið
haldið fram að það geti auðveicílega leitt til
Iækkunar gjalda sem þegar hafi verið inn-
heimt. Þetta er endemis blekking, því nú er
ætlunin að leggja á skólagjöla upp á að
minnsta kosti 2-300 miljónir, fyrir utan þau
gjöld sem nemendur greiða til nemendafé-
lagaeða annarrar félagsstarfsemi.
Össur og tveir félagar hans í þingfiokkn-
um munu hafa gert einhverskonar fyrirvara
við afgreiðslu málsins nú, en sá fyrirvari
mun koma til harla lítils þegar á hólminn er
komið.
Össur Skarphéðinsson, og þeir félagar úr
Alþýðubandalaginu sem gengu til liðs við
Alþýðufiokkinn, munu við afgreiðslu fjár-
laga uppskera í samræmi við sína sáningu.
Þau gengu úr fiokki sem vildi veija velferð-
arkerfið og í annan sem kennir sig að sönnu
bæði við al-
þýðu og jöfnuð,
en tekur núna,
með fullum
myndugleik,
þátt í að mölva
undirstöðurnar
undan velferð-
arkerfinu sem
þessi sami
flokkur átti
ekki hvað
minnstan þátt í
að skapa. Þessi
uppskera er fullkomlega eðlileg, þegar mænt
er á „sterka markaðshyggju“ og beðið um
samstarf við „hina nýju kynslóð Sjálfstæðis-
flokksins."
Jóhanna Sigurðardóttir félagsmálaráðherra
hefur oft látið til sín heyra þegar ætlunin
er að skerða hlut þeirra sem illa eru settir
í þjóðfélaginu. Má minnast þess að í fyrra-
haust varð mikið uppistand á fiokksþingi Al-
þýðuflokksins þegar hún snerist gegn hug-
myndum Jóns Baldvins um að skera niður
framlög til verkamannabústaðakerfisins.
Þann 16. október í fyrra sagði Alþýðublaðið
svo frá þessum deilum: „Jóhanna Sigurðar-
dóttir, felagsmálaráðherra og varaformaður
Alþýðuflokksins, hélt áhrifamikla ræðu sl.
Iaugardag á flokksþinginu þar sem hún
gagnrýndi harðlega árangur þingflokksins
„í Sjálfstæðisflokknum er samt
að vaxa upp ný kynslóð. An
tilstyrks hennar tel ég óhægt
um vik að koma á þeim
gagngeru breytingum sem þarf.“
og ráðherra fiokksins í félags- og velferðar-
málum. Jón Baldvin Hannibalsson utanríkis-
ráðherra svaraði þeirri gagnrýni með harðri
ræðu þar sem hann rakti helstu umbótamál
flokksins á þessari öld og hvemig þau hefðu
unnist. Jón Baldvin sagoi í ræðu sinni, að
aldrei hefðu forystumenn flokksins í vel-
ferðarmálum heimtað allt eða ekkert. Þannig
vinnubrögð væm ekki tíðkuð í Alþýðu-
fiokknum.
Eftir að formaður og varaformaður
höfðu verið endurkjömir með yfirgnæfandi
meirihluta, hélt
Jóhanna Sigurð-
ardóttir ræðu
ar sem hún fór
örðum orðum
um ræðu Jóns
Baldvins og
sagði að þar
hefði hann tekið
varaformanninn
pólitískt af lífi.“
Eins og sjá
má af þessari
frásögn var heitt
í kolunum á
fiokksþingi Alþýðufiokksins fyrir tæpu ári.
Um hvað var deilt? Um velferðarkerfið í
heild sinni en fyrst og fremst um félagslega
íbúðarkerfið, þar sem Jóhönnu þótti allt of
skammt gengið. „Sættir“ tókust í málinu og
allir virtust ánægðir.
En hvað er að gerast nú? Hafi verið til-
efni til að rífast um velferðarkerfið á flokks-
þingi Alþýðuflokksins fyrir tæpu ári, hvað
má þá segja um ástandið núna? Sættimar
sem tókust milli stjómarflokkanna á dögun-
um fela í sér að nú skal, leggja á þjónustu-
skatta á ýmsum sviðum. I heild nema skatta-
hækkanir a.m.k þremur miljörðum og koma
mjög illa við þá sem minnstar hafa tekjumar.
Sem vonlegt er lagðist Jóhanna Sigurðar-
dóttir gegn þessum ráðstöfúnum og vildi
huga að aukinni tekjujöfnun, meðal annars
með húsaleigubótum og öðrum ráðstöfun-
um. Sagt er að hún hafi fengið fyrirheit í
tieim efnum sem hún telur viðunandi, en um
eið er sagt frá böggli sem fylgir skammrifi:
Til umræðu verður að hækka vexti og lækka
lán í félagslega íbúðakerfinu. Verði þessu
komið í knnghefur forysta Alþýðuflokksins
í húsnæðismálum á fáeinum missemm leitt
til þess að hinir best settu fá langsamlega
mest út úr því kerfi, með ótakmörkuðum að-
gangi að núsbréfakerfinu, vextimir til al-
mennra húsbyggjenda hafa hækkað stórkost-
lega og „sættimar“ nú byggjast beinlínis á
því að næst
verði ráðist
að félagslega
e r f í n u !
Ójöfnuður-
inn í hús-
næðismálum
hefur með
öðmm orð-
um vaxið
gríðarlega
(fyrir nú ut-
an það að
húsbréfa-
kerfið virðist
leiða til almennrar vaxtahækkunar) og held-
ur áfram að vaxa.
Munurinn á stöðu Össurar Skarphéðins-
sonar og Jóhönnu Sigurðardóttur nú er sá að
Össur er að uppskera eins og hann sáði þeg-
ar hann ákvað að ganga til liðs við Alþyðu-
flokkinn, með „sterka markaðshyggju“ og
samstarf við „hina nýju kynslóð“ í Sjálf-
stæðisflokknum að leiðarljósi. Jóhanna hef-
ur hins vegar lengi verið framarlega í flokki
þeirra sem leggja áherslu á félagslegan og
efnahagslegan jöfnuð. Að hún skyldi ná
„sáttum“ nú vekur því nokkra undmn, því
ekki verður betur seð en þeim litlu tilraun-
um, sem hugsanlega verða gerðar til tekju-
jöfnunar um leið og ráðist er á velferðarkerf-
ið, verði best lýst með því að segja: fátækir
verða látnir borga fyrir snauða.
hágé.
Jóhanna hefur hins vegar lengi
verið framarlega í flokki þeirra
sem leggja áherslu á félagslegan
og efnahagslegan jöfnuð. Að
hún skyldi ná „sáttum“ nú vek-
ur því nokkra undrun.....
Síða 3
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 7. september 1991