Þjóðviljinn - 28.09.1991, Blaðsíða 6

MDiMNG
Geir Kristjánsson
rithöfundur
Fæddur 25. 6. 1923 - Dáinn 18. 9. 1991
Einna sérkennilegastur
hinna nýju gesta var Geir Krist-
jánsson. Hann hafði numið rúss-
nesku í Svíþjóð og fékkst eitthvað
við kennslu og pýðingar úr því
máli, en tekjur hans voru rvrar og
mér skildist að hann lifði nelst á
kaffi og vínarbrauðum. Hann var
með afbrigðum grannholda og
mjósleginn og hafði þann sið að
bera til fætuma eins og hann
gengi á línu, þó án þess að sveifla
handleggjum ,að ráði til að halda
jafnvæginu. A götu minnti hann á
upphrópunarmerki sema jafnan
rekur lestir bókstafa, svo hægt og
settlega gekk hann á sinni tein-
réttu ferð. Hinsvegar bar það
stundum við að hann missti jafn-
vægið á venjulegum borðstofustól
í miðri ræðu þegar hann hafði set-
ið að drykkju um hríð, og féll
óvart á gólfið ef enginn varð fyrri
til að taka af honum fallið. En slík
óhöpp trufluðu ekki ræðu hans
eða vöktu grun um að nú væri
rökvísi hans farið að förlast af öl-
vímunni, enda var andleg skerpa
hans aldrei meiri eða rökfimi hans
óbrigðulli en þegar hann fór að
hallast á stólnum. Sennilega hefur
næringarskortur valdið þessum
undarlegu jafnvægistmflunum.
Geir Kristiánsson samdi srná-
sögur af mikiili list og einstæðri
vandvirkni. Sjálfsgagnrýni hans
var svo hörð að honum þótti
aldrei saga fullunnin, og varð því
lítið úr verki. Stfll hans var jafn
hnitmiðaður og göngulagið. Þessi
vandvirkni var honum í blóð bor-
in. Eg minnist þess að hann kom
einu sinni sem oftar í heimsókn til
okkar þegar við bjuggum á Vestur-
götunni, og þá hittist svo á að við
hjónin vomm önnum kafin við að
slá pappír utan um Birtingshefti til
áskrifenda, og notuðum lím til að
festa saman pappírssamskeytin.
Geir bauðst óðar til að hjálpa okk-
ur að haska af þessu smáræði, en
verklag hans var svo sérkennilegt
að okkur féllust hendur við að
horfa á tilburðina. Pappírnum
sveipaði hann um heftin eins og
reifi um húðlausan hvítvoðung, og
límkústinum beitti hann eins og
listmálari sem nostrar við mál-
verkið sitt. Hann púaði einhverja
lagleysu við hverja stroku. En
jafnskjótt og verki lauk og við
settumst inn í stofu að sötra kaffi,
breyttist hann í harðskeyttan við-
mælanda sem beitti mæltum orð-
um af meiri rökfimi en títt er um
skáld. Hann átti til að vera harður
í dómum um menn og málefni, og
þó réttsýnn í hvívetna, ágætlega
róttækur og manna dómharðastur
um skáldskap. Hann var einn
mesti aufúsugestur sem okkur sótti
heim um þær mundir, og ég minn-
ist vonbrigðanna sem ég varð sleg-
inn þegar við hjónin komum heim
eitt kvöldið og fundum miða á
hurð, festan með teiknibólu, áletr-
aðan þessum orðum: „Kom hér að
lokuðum dyrum. Jesús Kristur".
Það gat ekki verið neinn annar
en Geir Kristjánsson.“
Þannig lýsti ég Geiri í bók
minni „Framhaldslíf förumanns"
tæpum þrjátíu árum eftir að hann
var okkur hjónum aufúsugestur á
Vesturgötunni árið 1956.
Þá um haustið kom fyrsta bók
hans út, smásagnasafhið „Stofnun-
in“, og sætti meiri tíðindum en
menn gerðu sér almennt grein fyr-
ir í þann tíma. Síðan hefur bókin
vakið athygli bókmenntafræðinga
og verið umfjölluð sem tímamóta-
verk. Hinsvegar markaði hún ekki
höfúndinum upphaf glæsilegs fer-
ils í skáldskap, því engu var líkara
en eðlislæg vandfysni hans og
gagnrýni á verk annarra tæki að
snúast gegn honum sjálfum meira
en góðu hófi gegndi og honum
iætti seint sniðnir vankantar af
)eim örsögum sem hann samdi og
ét á prent næstu árin. Loks sneri
hanp sér alfarið að þýðingum.
I heilan aldarfjórðung átti ég
ekki kost á því að fylgjast náið
með ritstörfum hans, en hafði þó
spurnir af að ekki komu fleiri sög-
ur frá hans hendi. Þegar ég fluttist
loks aftur heim til Islands vorið
1988 var mitt fyrsta verk að
hringja til hans og forvitnast um
hagi hans. Þá kom á daginn að
hann hafði fest ráð sitt fyrir tveim
áratugum, og hann bauð mér óðar
heim að borða með þeim hjónum.
Hann hafði ekki breyst að ráði,
nema gránað á hár og gildnað of-
urlítið undir belti eins og títt er
um menn sem eru vel giftir. Td
marks um vaxandi atorku sína við
ritstörfin gat hann þess að fjórða
þýðingasafn hans á ljóðum er-
lendra snillinga, aðallega rúss-
neskra, væri væntanlegt þá um
haustið.
Af ýmsum ástæðum varð ekki
úr frekari heimsóknum, enda flutt-
ist ég fljótlega í annað bæjarfélag
handan flóans. Geir var mér þó
J'afnan hugleikinn, ekki síst ljóða-
lýðingar hans sem báru vand-
virkni hans og alúð fagurt vitni.
Við hringdum stundum hvor til
annars, og ég frétti um langvinn
veikindi hans vegna brostinnar
hælsinar sem ekki vildi gróa, og
heimsótti hann raunar á Lands-
Níutíu og fimm ára verður á
morgun, 29. september, Magnús Ás-
mundsson, verkamaður og sjómaður
á Akranesi. Hann fæddist á Heggs-
stöðum í Andakílshreppi, sonur
bóndans þar, Ásmundar Þorláksson-
ar, og húsfreyju, Kristbjargar Þórð-
ardóttur. (Sjá Bergsætt I, bls. 18). Á
þrettánda ári missti Magnús fbður
sinn og fór þá á Brekku á Hvalfjarð-
arströnd og var þar fjögur ár.
Til Akraness fluttist Magnús
1918 og um líkt leyti móðir hans og
systkini. Keyptu þau Lambhús og
voru lengi við þau kennd. í ársbyij-
un 1920 réðst Magnús til útgerðar
Haralds Böðvarssonar - sem hann
starfaði síðan hjá i meira en 60 ár -
þá til Sandgerðis sem landmaður.
Næsta vetur reri hann þar á mb.
Agli Skallagrímssyni og síðar fjórar
vertíðir á mb. Val, tóíf lesta báti,
sem Einar á Bakka var með. Fyrstu
vertíðina, effir að Haraldur Böðvars-
son flutti útgerð sína til Akraness,
reri Magnús á mb. Haraldi, sem
Þorkell Halldósson var með, en var
næstu fimm vertíðir landmaður þess
báts. Um þá vinnu höfðu Haraldur
spítalann þar sem hann var rúm-
fastur mánuðum saman. Eftir að
hann komst á ról hitti ég hann
tvisvar. En síðan hófst annað veik-
indaskeið sýnu alvarlegra en hið
fyrra, og lauk ekki fyrr en hann
var allur.
Það lýsir æðruleysi Geirs Krist-
jánssonar vel að hann vann að
nýju safhi öndvegisþýðinga meðan
hann beið dauða sfns. Bókin kom
út sama daginn og hann lést.
Eg votta konu hans innilega
samúð.
Hannes Sigfússon
Á stríðsárunum vék atvinnu-
leysi fyrir velmegun, stofnun lýð-
veldis var fylling þjóðþrifa undan-
farandi hundrað ára og sigrar
bandamanna vöktu vonir um betri
heim. Fjarri ógnun stríðsins mót-
uðust ungmenni hér á þessum ár-
um af bjartsýni, jafnvel áhyggju-
leysi, og metnaði. Mörg þeirra
báru það svipmót ffam yfir miðjan
aldur.
Svipmót þessara ára bar Geir
Kristjánsson, þegar fundum okkar
bar fyrst saman, í London f janúar
1949, en á þrftugsaldri var hann
glæsimenni og alla jafna vel til
nafður. Þá um haustið hafði Geir
farið til Parísar frá Svíþjóð, þar
sem hann hafði numið rússnesku,
og las bókmenntir, gamlar og nýj-
ar. Mun hann þá hafa hugað yí há-
skólapróf f þeim fræðum. Ymist
ræddum við vinstri pólitík eða
verkamaður 95 ára
Sturlaugsson og Sigurdór Sigurdórs-
son í Til fiskiveiða fóru eftir Magn-
úsi: „Þetta starf að vera landmaður á
báti á línuvertíð, hygg ég, að sé eitt-
hvert allra erfiðasta verk, sem ég hef
unnið um dagana. Þetta var þræla-
vinna. Við beittum, gerðum að,
hausuðum og söltuðum aflann, for-
bækur. Hann hafði þá þegar tamið
sér nokkum hálfkæring í frásögn,
en glöggskyggni hans auldist mér
ekki.
Framan af næsta áratug sá
Geir Kristjánsson um Tímarit
MIR, en ég stóð í umstangi f
æskulýðsfélagi sósíalista. Hittumst
við þá oft, ekki síst á Miðgarði,
meðan var og hét. Las ég það, sem
hann birti, smásögur og ljóðaþýð-
ingar, (en missti af útvarpsleikriti
hans 1951), og fannst þær bera
ótvíræð rithöfundar einkenni. -
Og við endurlestur finnast mér
smásögurnar á Stofnuninni og
fyrstu Tjóðaþýðingar hans síst síðri
en fyrir aldarþriðjungi. — En hvað
sem því olli, varð hann ekki við
Deim fyrirheitum, þótt vönduð
Dýðingarstörf ynni. Mörg leikrit
Dýddi hann fyrir Ríkisútvarpið og
a.m.k. þrjú fyrir Leikfélag Reykja-
víkur, á meðal þeirra Þriár systur
og Vanja eftir Á. P. Tsékof. Kver
með ljóðaþýðingum eftir Paster-
nak gaf hann út 1961 og annað
með ljóðaþýðingum eftir Ma-
jakowsfci 1965 og loks safn þýddra
ljóða eftir ýmsa höfunda, Hin
græna eik, 1971. Skáldsögu þýddi
nann líka.
Atvikin höguðu því svo, að
eftir 1960 bar fundum okkar Geirs
Kristjánssonar æ sjaldnar saman,
en þeir vom aila tíð vinafundir.
Sfðast sá ég honum bregða fyrir á
borgarstræti í sumar.
færðum saltfiskinn, sóttum salt og
vatn langar leiðir, skárum beitu og
ég veit ekki hvað. Það var ekki mik-
ið um svefn hjá manni á þeim tíma.“
(Bls. 255)
Magnús giftist 3. desember
1932 Sigríði Ebenezerdóttur, dóttur
Ebenezer Helgasonar, sjómanns og
verkamanns í Reykjavík, (ættaðs úr
Olafsvík) og eiginkonu hans, Ingi-
bjargar Gunnarsdóttur frá Gullbera-
staðaseli í Lundarreykjadal, en Sig-
ríður lést fyrir þremur árum. Þau
eignuðust tvö böm, Ebbu Ingibjörgu
f. 1938 og Gylfa, f. 1940, sem lærði
bókbandsiðn, en hefúr stundað sjó
eða verkamannavinnu. Þá ólst upp
hjá þeim Magnúsi sonur Sigríðar af
fyrra hjónabandi.
Fram eftir aldri var Magnús
hestamaður (og hefur Gylfi §onur
hans erft það upplag hans). I all-
mörg ár átti hann fagran gæðing,
Molda, og verður enn oft litið til
hans á mynd. Félagsmál hefur
Magnús ekki látið til sín taka, en var
()ó einn stofnenda Verkamannafé-
ags Akraness.
Gamall Akurnesingur

Utboð
Snjómokstur á
Norðurlandi vestra
Vegagerð ríkisins óskar eftir tilboðum i snjómokstur
sem hér segir:
1. Snjómokstur: Blönduós - Skagaströnd - Húna-
ver, 1991-1994.
2. Snjómokstur: Sauöárkrókur - Vatnsskarð -
Norðurárdalur, 1991- 1994.
3. Snjómokstur: Sauðárkrókur - Ketilás ásamt Al-
exanderstlugvelli, 1991-1994.
Útboösgögn verða afhent hjá Vegagerð ríkisins á
Sauðárkróki og í Borgartúni 5, Reykjavík, (aðal-
gjaldkera) frá og með 30. september n.k.
Skila skal tilboðum á sömu stöðum fyrir kl. 14:00
þann 14. október 1991.
Vegamálastjóri
Haraldur Jóhannsson
Magnús Asmundsson
Þ J ÖNU STUAXJGLÝ SINGAR

RAFRUN H.F.
Smiðjuvegi 11 E
Alhliða rafvcrktakaþjónusta
Allt efni til raflagna
Sími 641012
GLOFAXl HF.
ÁRMÚLA 42 108 REYKJAVlK SlMI: 3 42 36
#//
Orkumælar
frá
KAJkusxKtrp h^Brrwo ajh
UR f-fW= _
Innflutnlngur — r.rrknlfyjónust*
Rennslismælar
frá
HYDROMETER
Sími652633
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 28. september1991
Síða 6