Þjóðviljinn - 02.11.1991, Blaðsíða 2

Sj ónh verf ingar
utanr íkis r áðher r a
Jón Hannibalsson utanríkisráðherra fer nú eins og
stormsveipur um landið til að segja þjóðinni frá af-
rekum sínum í Lúxemborg á dögunum. Er helst á
ráðherranum að skilja að aldrei fyrr í íslandssögunni
hafi verið unnin þvílík afrek eins og þau sem þeir
Hannes Hafstein áttu hvað mestan þátt í. Utanríkis-
ráðherrann lætur í veðri vaka að hann sé að kynna
samninginn um evrópskt efnahagssvæði. En því fer
víðs fjarri.
Sigurför Jóns Hannibalssonar er ekkert annað en
ómerkileg flokksherferð Alþýðuflokksins, en sem
kunnugt er, er EES- samningurinn eina málið sem Al-
þýðuflokkurinn hefur komið í höfn á undanförnum ár-
um. Utanríkisráðherrann, og formaður flokksins sem
kennir sig við jafnaðarmennsku, hefur ekki snefil af
sómatilfinningu til að kynna málið á hlutlausan hátt,
allar hliðar þess, jafnt hinar jákvæðu sem neikvæðu. í
stað þess velur ráðherrann leið hins hömlulausa ein-
lita áróðurs og vonast eftir árangri vegna þekkingar-
skorts á málinu meðal almennings. Augljóst er að nú-
verandi ríkisstjórn ætlar ekki að ástunda lýðræðisleg
vinnubrögð í þessu máli, frekar en öðrum.
Það er þó að koma æ betur á daginn hversu mikl-
ar blekkingar og sjónhverfingar utanríkisráðherra kýs
að viðhafa í tengslum við EES-samninginn. En það
er líka svo að hæst bylur í tómri tunnu.
Þegar samningaviðræður Evrópubandalagsins og
EFTA fóru af stað árið 1989 knúði ísland, undir for-
ystu Steingríms Hermannssonar þáverandi forsætis-
ráðherra, fram samstöðu meðal EFTA-ríkja um að
staðið yrði fast á kröfunni um að EB breytti sjávarút-
vegsstefnu sinni og léti af ríkisstyrkjum. Þar að auki
var krafa um fríverslun með fisk, þ.e. algert afnám
tollahindrana. Þessum kröfum vísaði EB þegar í upp-
hafi á bug. Sjávarútvegsráðherra lýsti því m.a. yfirá
Alþingi í vor að enginn samningur yrði gerður um
EES nema algert tollfrelsi með sjávarafurðir fengist.
Ekkert af þessu hefur náðst fram en samt er utanrík-
isráðherra svo ósvífinn að tala um sigur þegar nær
væri að tala um hrakfarir.
í annan stað segir utanríkisráðherra að fiskveiði-
heimildirnar séu gagnkvæmar Það reynist líka ósatt
þegar öllu er á botninn hvolft. íslendingar eru sjálfir
að greiöa fórnarkostnaðinn þann. í raun hefur Evr-
ópubandalagið aldrei veitt þau 30 þúsund tonn af
loðnu sem íslendingar eiga að fá í sinn hlut fyrir 3
þúsund tonn af karfa sem EB fær að veiða í íslenskri
landhelgi. Evrópubandalagið hefur ekki verið þess
megnugt að veiða þessi 30 þúsund tonn og sam- _
kvæmt samningi hafa þau þess vegna fallið í hlut ís-
lendinga. Við erum því ekki að fá neinar raunveruleg-
ar veiðiheimildir fyrir að hleypa EB inn í okkar fisk-
veiðilögsögu, við höfum ekki fengið fulla niðurfellingu
tolla á sjávarafurðum og við höfum ekki fengið nokkru
hnikað um styrkjapólitík EB. Þetta er árangurinn sem
utanríkisráðherra kýs að kalla sigur. Og til að kóróna
allt saman eru nú áhöld um hvort samið hefur verið
um tollaniðurfellingu á söltuðum síldarflökum, eins og
íslensku samningamennirnir hrósuðu sér þó af þegar
heim var komið. Það á ef til vill við nú eins og eftir
samningalotuna í sumar að heimskur hrósar of fljótt
sigri.
Utanríkisráðherra kýs að fara herferð um landið
þvert og endilangt á kostnað skattgreiðenda til að
kynna EES-samninginn með þeim kostum einum
sem hann og liðsmenn hans sjá. Hinir fjölmörgu gall-
ar eru kyrfilega faldir en blekkingarvefur utanríkisráð-
herrans er gegnsær. Það er þegar farið að koma í
Ijós að fyrir upphrópunum utanríkisráðherrans er eng-
in raunveruleg innistæða, og því hærra sem Jón
Hannibalsson gellur því eymdarlegri verða tómahljóð-
in. ÁÞS
Þtóhvh.iinn
Málgagn sósíalisma þjóöfrelsis og verkalýöshreyfingar
Síðumúla 37 — 108 Reykjavík
Sími: 681333
Símfax: 681935
Útgefandi: Útgáfufélagið Bjarki h.f..
Framkvæmdastjóri: Hallur Páll Jónsson.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Helgi Guðmundsson.
Ritstjómarfulltrúar: Árni Þór Sigurðsson, Sigurður Á. Friðþjófsson.
Ritstjóm, skrifstofa, afgreiðsla, auglýsingar: Síðumúla 37, Rvík.
Auglýsingar: 681310, 681331.
Umbrot og setning: Prentsmiðja Þjóðviljans hf.
Prentun: Oddi hf.
Verð i lausasölu: 110 kr. Nýtt Helgarblað: 170 kr.
Áskriftarverð á mánuði: 1200 kr.
T.TTPPT & SKOIIÐ
Aðgát skal höfð...
Blaðamannastéttin fékk heldur
betur útreið í þjóðarsálinni á Rás tvö
í vikunni. Tilefnið var sjóslysið í
Homarfjarðarósi, þar sem tveir
menn fórusi en fimm ungmenni
björguðust giftusamlega.
Kveikjan að þessari umræðu í
þjóðarsálinni var erindi sem séra
Pálmi Matthíasson flutti íyrr um
daginn. Þar fjallaði hann um mikil-
vægi þess að fréttamenn gleymdu
ekki í ákafa sínum við öflun frétta að
fréttimar sem þeir segja snerta per-
sónur sem tengjast fréttunum. Lagði
hann áherslu á að fréttamenn gættu
þess að gefa ekki uppi nöfn þeirra
sem lentu í slysi nema öruggt væri
að aðstandendur hefðu fengið að vita
af slysinu áður.
Erindi séra Pálma var gagn-
merkt, laust við allan ofstopa og þörf
áminning fyrir þá sem starfa á fjöl-
miðlum. Mjög skiptar skoðanir hafa
verið á milli blaðamanna og íjöl-
miðla um nafnabirtingar, en fram til
þessa hafa blaðamenn þó verið sam-
mála um að birta ekki nöfn þeirra
sem farast af slysforum nema öruggt
sé að búið sé að færa öllum nánum
aðstandendum fregnir af atburðinum
undir fjögur augu.
Öðru máli gegnir um hvort birta
beri nöfn sakamanna. Þar hefur allur
gangur verið á, en yfirleitt hafa
menn þó verið sammála um að birta
ekki nöfn þeirra fyrr en þeir hafa
verið dæmdir. Einstaka fjölmiðlar
hafa þó ekki gengist undir það. Ný-
legt dæmi er frétt í síðast tölublaði
Pressunnar um áfengismálið í útsölu
ATVR við Lindargötu. Þar eru tveir
einstaklingar nafngreindir og þeir
dæmdir, án þess að búið hafi verið
að upplýsa málið, hvað þá að dómur
hafi fallið í málinu. Í einstaka tilfell-
um hafa flestir fjölmiðlar birt nöfn
sakbominga áður en dómur cr fall-
inn. Má þar nefna mál einsog Haf-
skipsmálið og áfengiskaup fyrrum
hæstaréttardómara. Þar var um að
ræða mál svo stór í sniðum að ekki
varð vikist undan að upplýsa hverjir
áttu þar aðild.
Dómur
þjóðarsálarinnar
En snúum okkur að þjóðarsál-
inni. Henni blöskraði atgangur
fréttamanna vegna sjóslyssins. Ann-
ars vegar það að strax kvöldið sem
atburðurinn átti sér stað þá kom
fram í fréttum nafn bátsins, sem
fórst, þannig að aðstandendur sem
fylgdust mcð fréttum áttu á hættu að
frétta fyrst af atburðinum þar. í orð-
sendingu frá Slysavamafélagi ís-
lands, sem barst inn á ritstjóm í gær,
kemur fram að nánir ættingjar skip-
verjanna á Mími RE-3, hafi fyrst
hcyrt um sjóslysið í fréttum fjöl-
miðla.
Þctta er vitaskuld vítavert gá-
leysi hjá þeim fréttamönnum sem
þar áttu hlut að máli og er vonandi
að þcir gæti sín bctur næst og gangi
rækilcga úr skugga um það að öllum
aðslandendum hafi verið gerð grein
fyrir atburðinum. Það er hægt að
gcra með cinu símtali til Slysavam-
árfélagsins, eða lögregluyfirvalda.
í annan stað gekk fram af þjóð-
arsálinni lillilslcysi fréttamanna þeg-
ar þeir ræddu við piltana scm björg-
uðust giftusamlega með því að
synda í land. Þar cr klippari ckki
sammála dómhörku þjóöarsálarinn-
ar. Það er til þcss ætlast af blaða-
mönnum að þcir afli frétta, m.a. með
viötölum við þá seni bjargast úr
sjávarháska. Það eru ekki bara
frétlastjórar á viðkomandi fjöhniðli
sem ætlast til þess hcldur ckki síður
þcir sem ncyta fréttanna, sjálf þjóð-
arsálin.
Þjóðviljinn sagði frá sjóslysinu í
örsluttri frétt daginn eftir að það átti
sér stað. Þar var nafnleyndar ræki-
lega gætt. Þann dag fékk klippari,
sem skrifað hafði frétlina og verið
vakthafandi fréttastjóri kvöldið áður,
rækilega að heyra það, að blaðið
hcfði ekki staðið sig sem skyldi. Það
voru ekki starfsnienn á ritstjóm sem
gagnrýndu vinnulagið heldur lesend-
ur blaðsins, hluti af þeirri þjóðarsál
sem hringdi í Rás tvö síðdegis sama
dag.
Þjóðarsálin er gjöm á að gleyma
því að það er hún sem mótar um-
fjöllun fjölmiðla. Það gerist ekki
fyrst og fremst inni á ritstjómum og
fréttastofúm, heldur úti í þjóðfélag-
inu. Þeir sem starfa á fjölmiðlum
leitast svo við að uppfylla þarfir
þjóðarsálarinnar. Kannski er hér
komin ein skýring á völtu gengi
Þjóðviljans. Þjóðviljinn hefur leitast
við að svala öðrum þörfum lesenda
en fikninni í slysafréttir og hneyksl-
ismál. Þeir fjölmiðlar sem em iðn-
astir við slíkt hafa náð mun meiri út-
breiðslu en þeir sem telja meira um
vert að vera upplýsandi.
Þjóðarsálin ætti því að skoða
frekar eigin kimur en dæma alla
blaðamannastéttina á einu bretti. Svo
vitnað sé í helga bók: „Sá yðar sem
syndlaus er...“
Skynsemin
hans Davíðs
Gleymum þjóðarsálinni í bili og
gluggum örlítið í fréttabréf Starfs-
mannafélags Reykjavíkur. Þar getur
að líta opnuviðtal við Davíð Odds-
son. Hin fróðlegasta lesning, þótt
frekar hefði verið við hæfi að ræða
við núverandi borgarstjóra en þann
sem kominn er í Stjómarráðið.
í viðtalinu kcmur fram að Davíð
ferðaðist um landsbyggðina til að
kynna borgina skömmu áður en
hann lét af embætti borgarstjóra. Það
er forvitnilegt í Ijósi síðari yfirlýs-
inga forsætisráðherra, sem hann ít-
rekar reyndar í fréttabréfinu, að
sumir staðir eigi tæpast rétt á sér
lengur.
„Ég held til dæmis að Reykvík-
ingar almennt séð og upp til hópa,
séu miklir áhugamenn um að landið
allt sé í byggð, að vísu með skyn-
samlegum hætti; ekki þannig að hver
einasti smástaður sé í byggð til ei-
lífðamóns ef það gengur ekki upp.“
Hvað er skynsemi og hvað ekki í
þessu máli? Hvar eru mörkin dregin
og hver á að draga þau?
Tilfinningin
í puttanum
Yfirskrift viðlalsins er bein til-
vitnun i orð Davíðs Oddssonar: Fjár-
hagur borgarinnar hefur aldrei verið
sterkari.
í síðustu viku kom fram að yfir-
dráttur borgarinnar hjá Landsbank-
anum nemi 1,5 miljörðum króna,
eða um 13 prósentum af áætluðum
tekjum borgarinnar í ár. Árið 1989
nam þessi yfirdráttur 8 prósentum af
áætluðum tekjum. Það er því ljóst að
Davíð fer með ósannindi í fréttabréf-
inu, nema hann hafi ekki vitað betur
og látið tilfinninguna í puttanum,
sem áætlun ráðhússins var byggð á,
ráða orðum sínum.
Davíð stærir sig mjög af styrkri
fjármálastjóm borgarinnar og blæs á
alla gagnrýni, sem komið hefúr fram
vegna óráðsíunnar við ráðhúsið og
Perluna.
„Ég segi að kostnaður við Ráð-
húsið hafi aukist um 6% þó aðrir
segi að hann hafi aukist um 26%..,“
segir Davíð í viðtalinu.
Það rétta er að kostnaður við
ráðhúsið hefur farið 105 prósent
fram úr þeirri áætlun sem Iá til
grundvallar samþykkt borgarstjómar
um að húsið skyldi reist. Sú áætlun
var reyndar byggð á puttanum hans
Davíðs einsog frægt er orðið, enda
njóta fáir puttar jafn lítils trausts um
þessar mundir og puttinn á Davíð.
í Kardimommubæ
Að lokum skulum við glugga ei-
lítið í lokaorð Davíðs. Þar er hann að
fjalla um stórborgarvandann:
„Engu að síður verða þessi stór-
borgarvandainál, þó við gemm mik-
inn mat úr þeim, engu lík þeim sem
við óttumst annars staðar frá. Við
munum geta gengið róleg um borg-
ina. Ég gekk iðulega einn í gegnum
bæinn á laugardagskvöldum þegar
ég var borgarstjóri. Það gat tekið
mig hálftíma, 45 mínútur að komast
í gegnum unglingahópinn - en það
datt engum í hug að beija mig.“
Og þar með er allt í lagi í Kard-
imommubæ. Hvemig veit annars
fyrrum borgarstjóri hvað unglingun-
um datt í hug þegar hann birtist í
Austurstræti. Er hann kannski hugs-
analesari líka? Eða var það puttinn
sem sagði honum hvað unglingamir
hugsuðu?
Og það em ekki bara unglingar
sem hafa beitt ofbeldi í miðbæ
Reykjavíkur. Því miður hafa þar átt
sér stað hörmulegir atburðir, bar-
smíðar, hnífsstungur og rán. En
borgarstjórinn fyrrverandi hefur
greinilega lokað augum og eyrum
fyrir fréttum af slíkum atburðum.
Ellirmaður hans sá þó ástæðu til
þess að lýsa því yfir strax við emb-
ættistökuna, að ofbeldið í miðbæ
Reykjavíkur væri forgangsverkefni
yfirvalda í Reykjavík. En hann hefur
öðmvísi putta en Davíð.
-Sáf
ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 2. nóvember 1991
Síða 2