Þjóðviljinn - 06.11.1991, Qupperneq 1

213. tölublað Miðvikudagur 6. nóvember 1991 56. árgangur
Frekari skerðingar á
Lánasjóðnum boðaðar
Námsmenn mættu á þingpalla I gær til að hlýða á utandagskrárumræður um málefni LlN. formaður Stúdentaráðs Há-
skóla íslands sagðist óánægð meö hve fáir námsmenn létu sjá sig á pöllunum. Þeir voru fleiri þegar Össur Skarphéð-
insson, þá formaöur SHl, hélt ræðu á pöllunum. Mynd: Kristinn.
lafur G. Einarsson
m e n n t a m á 1 a r á ð h e r r a
I lsagði á Alþingi í gær að sér
Vw/ sýndist að tveggja miljarða
króna árlegt framlag til Lánasjóðs
íslenskra námsmanna væri það
framlag sem þyrfti að láta duga á
næstunni. Gert er ráð fyrir að
framlag ríkisins til LÍN verði 2,22
miljarðar á næsta ári. Samkvæmt
formúlu ríkisstjórnarinnar um að
sjóðir verði að standa undir sér
þýðir þetta að LÍN getur á næstu
árum lánað sem samsvarar rúm-
um 3 miljörðum króna á ári. En
þrátt fyrir niðurskurð á útlánum
sjóðsins er áætlað að hann þurfí
4,5 miijarða króna hið minnsta á
næsta ári ef standa eigi við skuld-
bindingar. Þannig að Olafur boðar
með þessu um 30 prósent niður-
skurð til viðbótar þvi sem þegar
hefur verið gert Þetta kom fram i
utandagskrárumræðum sem Guð-
rún Helgadóttir, Abl., bað um í til-
efni fyrirhugaðra breytinga á Iög-
um um sjóðinn.
Ráðherra boðaði einnig að írum-
varp yrði samið nú í vetur og sam-
þykkt á Alþingi fyrir áramót, en það
er nauðsynlegt að breyta lögunum ef
jafhmikií skerðing á að ná fram að
ganga. Olafur sagði að innan
skamms yrði skipuð neffid til að
endurskoða lögin um LÍN og sagði
einnig að líklega yrði námsmönnum
boðið sæti í nefndinni. Námsmenn
hafa lagt á borð ráðherra tillögur um
hertar endurgreiðslur sem byggjast á
þvi að því hærri laun sem námsmað-
ur fær að loknu námi því hraðar
borgar hann lánið til baka, hlutfalls-
lega hraðar. Steinunn Valdís Oskars:
dóttir formaður Stúdentaráðs HI
vildi ekki segja til um hvemig út-
færslan gæti orðið á þessu, því
námsmenn vildu ræða það mál í
nefndinni, fengju þeir sæti. En hún
lagði áherslu á að af því yrði.
Guðrún Helgadóttir rakti sögu
LIN og sagði að námslán væri ekki
fyrirgreiðsla til einstaklinga, heldur
fjárfesting þjóðfélagsins alls. Hún
rakti einnig hvemig sjóðurinn hefði
tryggt hinum efnaminni jafnrétti til
náms sem og konum. Hún líkt og
fjölmargir aðrir ræðumenn mót-
mæltu harkalega hugmyndum nefnd:
ar um LÍN sem skilaði áliti í haust. í
því nefndaráliti er lánum LÍN líkt
við almenn fjárfestingarlán og þau
sögð hægstæðustu Ián á markaðnum
þar sem þau eru verðtryggð en
vaxtalaus. Ólafur tók þó skýrt fram
að um hugmyndir einar væri að ræða
og víst væri að ekki yrði tekið tillit
til þeima allra. En í þeim felst til
dæmis að lánin greiðist upp á þre-
foldum lánstíma og beri fjögur pró-
sent vexti umffam verðbólgu. Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir, Kvl., og
Guðrún gátu þess að í nefndinni
hefðu setið fimm miðaldra menn
sem hefðu gengið lengi í skóla í
„arðbæru“ námi og hefðu þannig
ekki sama skilning á sjóðnum og til
dæmis þeir sem koma í láglaunuð
störf hjá ríkinu eflir langt nám.
Guðrún gagnrýndi hugmyndir
nefndarinnar harkalega, sérstaklega
afhám tekjutengingar sem hlyti alltaf
að koma niður á hinurn tekjulægstu.
Undir þetta tók Össur Skarphéðins-
son, Alfl., og ljóst að hann mun ekki
sfyðja ffumvarp sem felur í sér af-
nám tekjutengingar afborgana á
námslánum.
I umræðunum á Alþingi komu
fram tvö megin sjónarmið. Annars-
vegar að LÍN eigi að tryggja jafnrétti
til náms með því að vera jöfnunar-
sjóður og að litið sé á sjóðinn sem
fjárfestingarsjóð þjóðarinnar. Hitt
sjónarmiðið felst í því að ganga eigi
þannig frá málum sjóðsins að hann
standi undir sér miðað við framlag
ríkisins til sjóðsins hvetju sinni. í því
sjónarmiði felst að ekki gangi lengur
að niðurgreiða í jafn ríkum mæli
þann vaxtamun sem felst í útlánum
sjóðsins og þeim lánum sem sjóður-
inn tekur, einsog Ólafur sagði, en
Ami Mathiesen, Sjfl., tók undir með
honum.
Svavar Gestsson, Abl., lagði til
að ríkið yfirtæki einhvem hluta lána
sjóðsins og staða hans þannig styrkt.
Hann sagði að ekki væri hægt að
taka sjóðinn útúr heildardæminu, því
hann væri hluti af velferðarkerftnu.
En Ólafúr gagnrýndi fyrrverandi
menntamálaráðherra harkalcga fyrir
að hafa lækkað ffamlög ríkisins til
sjóðsins og auka lántökur hans og
sagði aukafjárþörf sjóðsins í ár mið-
að við fjárlög í fyrra væri á annan
miljarð króna. Svavar sagði að með
því að skcra niður ffamlög til LÍN
væri verið að skera niður framlög til
menntamála sem nú þegar væm
lægri en í nágrannalöndunum.
-gpm
Verkfall yfirvofandi
í Mjólkurbúi Flóamanna
Ef ekki hefjast viðræður um
greiðslu námskeiðsálags
fyrir ófaglært verkafólk í
Mjólkurbúi flóamanna er
ekkert annað en verkfallsboðun
framundan að mati Hafsteins
Stefánssonar, varaformanns
verkalýðsfélagsins Þórs á Selfossi.
Birgir Guðmundsson, mjólkur-
bússtjóri, segir að komi til
verkfalls muni öll afgreiðsla
mjólkur og annarra afurða
stöðvast. Afleiðingin yrði
mjólkurleysi á höfuborgarsvæð-
inu. Birgir telur þó verkfall varla
á döfínni. Hann segir að ekki
verði farið fram á viðræður og
telur deilu Iðju á Akureyri og
Vinnumálasambands samvinnu-
félaganna ekki snerta MBF. Eng-
in viðbrögð hafa komið frá
vinnumálasambandinu eftir að
upp úr viðræðum slitnaði á Ak-
ureyri og Iðja boðaði verkfall.
Staðan í samningunum um
námskeiðsálagið verður rædd á fé-
lagsfundi í verkalýðsfélaginu Þór á
Selfossi á morgun. Hafsteinn Stef-
ánsson segir að Mjólkurbúið hafi
ekki viljað ræða við félagið og því
steírii í verkfall. Birgir Mjólkurbús-
stjóri segir að hingað til haft verið
samið sameiginlega fyrir öll mjólk-
ursamlögin og þetta hafi verið rætt
ásamt VSI og Vinnumálasamband-
inu, en engar viðræður hafi farið
fram nýlega.
Engar frekari viðræður hafa
verið ákveðnar efíir að Iðja á Akur-
eyri boðaði verkfall. Hjörtur Eiriks-
son hjá Vinnumálasambandinu seg-
ir að ef ganga eigi að öllum sérkröf-
um sem fram komi þá verði ekki
lengur stætt á þvi að veija kaup-
máttinn og afleiðing verði bullandi
verðbólga. Hann kveðst hissa á því
að sá hópur launafólks sem hcfur
hvað hæst laun skuli fara ífam með
slíku offorsi. Of snemmt er að segja
hver viðbrögð Vinnumálasam-
bandsins verða við verkfallsboðun
Iðju, að sögn Hjartar.
Námskeiðsálag til handa verka-
fólki er ekki hluti af kjarasamning-
unum framundan, heldur frágangs-
rpál frá síðustu samningum að mati
Ármanns Helgasonar, varaformanns
Iðju. Hann segir ekki rétt að meta
námskeiðsálag til launauppbóta,
heldur sé það umbun til þeirra sem
hafa aflað sér þekkingar og fæmi í
starfi með námskeiðum. Birgir
Guðmundsson hjá Mjólkurbúi Flóa-
manna segir að fátt starfsfólk þar
hafi sótt námskeið, þar scm pví
fylgdi engin launahækkun. Hann
sagði ennfremur að starfsnámskeið
verkafólks kæmu sér vissulega vel
fyrir fyrirtækin og því mætti út af
fyrir sig segja að rétt væri að hvetja
til þess á einhvem hátt. Birgir tok
fram að slíkt hefði verið gert, meðal
annars með því að bjóða fólki í
mjólkursamlögunum upp á sérstök
namskeið. -ag
Appelsínumaðurinn og Katyn
skógurinn hlutu Prix Europe
Evrópsku sjónvarpsverð-
launin voru afhent í Borg-
arleikhúsinu í gærkvöldi.
Verðlaun fyrir bestu leiknu
sjónvarpsmyndina hlaut sænska
ríkissjónvarpið fyrir mynd í
tveimur þáttum sem ber heitið
Appelsínumaðurinn. Verðlaun
fyrir bestu heimildarmyndina
hlaut franska sjónvarpsstöðin La
sept fyrir Katyn skóginn.
Sérstök verðlaun í flokki heim-
ildarmynda hreppti þýska sjón-
varpsstöðin í Bremen fyrir myndina
Undir þýskum þökum - Peningar
skipta máli. í myndinni er vald
bankamanna Þýska bankans kann-
að. Sérstök verðlaun í flokki leik-
inna mynda hlaut breska sjónvaips-
stöðin Thames fyrir myndina Litill
dans, þroskasaga ungrar stúlku.
Heiðurinn af sænsku verðlaun-
myndinni eiga þau Birgitta Sten-
berg, Thomas Borgström, Lars Bill
Lundholm og flein. Sagan segir frá
Birgittu, sem er ung kona sem
dreymir um að verða nthöfundur.
Katyn skógurinn er eftir hinn
þekkta pólska leikstjóra Andrzej
Wajda og Marcel Loztnski. I mynd-
inni er sagt frá hinum hörmulegu
Qöldamorðum i Katyn skógi í
seinni heimsstyrjöldinm. BE