Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.1999, Blaðsíða 6

t-22
ÞRIÐJUDAGUR 9. NÓVEMBER 1999

Ksiíaiif
Ný von í baráttunni gegn Parkinsonsjúkdómnum:
Heilafrumur úr svínum í apa
Vísindamenn
greindu nýlega
frá því að þeir
hefðu flutt heila-
frumur úr svín-
um yflr í apa og
notað við það nýja aðferð sem gerir
taugafrumunum kleift að standast
árásir ónæmiskerfis apanna lengur
en áður þekktist.
Hugmynd vísindamannanna, sem
starfa við læknadeild Harvardhá-
skóla og hjá lyfjafyrirtækinu Alex-
ion, er að finna leiðir til meðferðar
á Parkinsonveiki og öðrum sjúk-
dómum sem eyðileggja heilafrumur.
Til að verja heilafrumur svínanna
gegn árásum ónæmiskerfisins not-
uðu þeir efni sem Alexion er að
þróa.
Ole Isacson við Harvardháskóla,
forsprakki visindahópsins, sagði á
þingi taugavísindamanna í Miami á
Flórída í síðasta mánuði að tauga-
frumurnar úr svínunum hefðu lifað
flutninginn yfir i apana af og starf-
að eðlilega.
JÉg veit ekki imtw em
þetta sé í fyrsta sirm
sem tekist hefw að
úr
Hnefaleikakappinn Múhameð Alí er með Parkinsonsjúkdóminn. Alí og aðrir sem þjást af sjúkdómi þessum geta leyft
sér að vona að tilraunir bandarískra vísindamanna verði til að lækning finnist.
svímim í pnmaia^
„Ég veit ekki betur en þetta sé í
fyrsta sinn sem tekist hefur að
græða taugafrumur úr svínum í
prímata," segir Ole Isacson.
Parkinsonsjúkdómurinn gerir
vart við sig þegar ákveðnar heila-
frumur sem framleiða efnið
dópamín, sem gegnir veigamiklu
hlutverki við vöðvastjórnun og
hreyfingar, byrja að deyja. Heila-
frumum úr fósturvísum hefur verið
sprautað inn í heila nokkurra Park-
insonsjúklinga i von um að leiðrétta
þetta. En slíkar frumur eru fátíðar,
auk þess sem aðferð þessi er ákaf-
lega umdeild.
Einhverjir vísindamenn gera
sér vonir um að geta notað heila-
frumur úr dýrum en líkaminn
gerir sér grein fyrir að þær eru
utanaðkomandi og hafnar þeim.
Efnið frá Alexion lyfjafyrirtæk-
inu á að koma í veg fyrir að það
gerist.
Melatónín svæfir gamlingjana
I
Eitt glas af melatóníni getur komið í
góðar þarfir þar sem það á við og
bjargað nætursvefninum.
Litlir skammtar
af melatóníni
gætu komið mið-
aldra og full-
orðnum svefn-
leysingjum til
bjargar og gert
þeim kleift að sofa betur en ella, að
sögn vísindamanna frá Boston.
Melatónín fæst í heilsuvöruverslun-
um í Banaríkjunum en hér er það
bannað.
„Eftir því sem maður eldist dreg-
ur úr framleiðslu likamans á
melatóníni á kvöldin og erfiðleik-
amir með svefn aukast," segir Ric-
hard Wurtman sem rannsakar áhrif
melatóníns á rannsóknarstofu sinni
í Tækniháskóla Massachusetts
(MIT). „Ég sé fyrir mér að
melatónín geti reynst gagnlegt,
einkum þeim sem framleiða ekki
sjálfir nóg af hormóninu."
Irina Zhdanova, sem starfar við
heilavísinda- og hugfræðideild MIT,
gerði tilraunir á þrjátíu manns yfir
fimmtugt sem sumir hverjir hrjáð-
ust af svefnleysi sem til komið var
vegna aldursins. Þátttakendurnir
fengu mismikið magn af melatóníni
eða platpillu hálftíma áður þeir fóru
í háttinn.
Fólkið sem fékk stærsta skammt-
inn af melatóníni, 0,3 milligrömm,
svaf mun betur, að því er Zhdanova
sagði á þingi taugavísindamanna í
Miami nýlega.
„Við gerum okkur vonir um að
rannsóknir okkar verði til að af-
stýra hugsanlegum skammtíma- og
lantímaaukaverkunum af
melatónínmeðferð, svo og til að
finna út hverjir kynnu að hafa gagn
af melatóníni sem fæðubótarefni.
Einnig hverja ætti að vara við að
auka melatónínmagnið í blóðinu,"
segir í yfirlýsingu Irinu Zhdanovu.
JEftirþví sem maður
eidist dregur úr fram-
feiðslu líkamans á
meíatómni á kvöidm
og ertiðleikam ir með
svefn aukas%a segk
Richard Wurtman sem
rasmsakar áhrif
metatóníns á rann-
sóknarstofu smnL
Beinafundur í Króatíu í nýju ljósi:
Neanderdalsmenn áttu af-
kvæmi með nútímamönnum
Neanderdals-
menn dóu ekki
út jafnsnemma
og hingað til hef-
ur verið talið og
allt bendir til að
þeir hafi eignast böm með nútima-
mönnum. Þetta eru niðurstöður vís-
indamanna sem hafa rannsakað
gaumgæfilega bein sem fundust í
helli einum í Króatíu á áttunda ára-
tugnum.
Fyrri rannsóknir höfðu bent til
ab Neanderdalsmenn hefðu horfið
af sjónarsviðinu fyrir um það bil 34
þúsund árum og nútímamaðurinn
Homo sapiens komið í staðinn.
*-Beinin í Króatíu reyndust aftur á
móti miklu yngri, þegar betur var
að gáð.
„Nýjar kolefnisaldursgreiningar
benda til að Neanderdalsmenn hafi
lifaö við hlið nútimamanna í Miö-
Evrópu í nokkur þúsund ár,“ segir
Fred Smith, forseti mannfræðideild-
ar Northern Illinoisháskóla í
JöeKalb.
Niðurstöður Smiths og félaga
hans, sem birtast i tímariti banda-
rísku vísindaakademíunnar, bera
brigður á fyrri hugmyndir um að
nútímamennirnir hafi verið svo
miklu þróaðri en Neanderdals-
menn að þeir hafi haft þá undir
þegar í stað og jafnvel tortimt
þeim.
Mannfræðingurinn Erik Trin-
kaus við Washingtonháskóla í St.
Louis, sem leiddi rannsóknina, seg-
ir líklegast að sums staðar hafi nú-
tímamennirnir komið i stað Neand-
erdalsmanna en annars staðar hafi
hinir nýkomnu lagað þá sem fyrir
voru að sér.
„Munurinn á grundvallaratferli
og getu hópanna tveggja hlýtur að
hafa verið lítill," segir Trinkaus.
Bein Neanderdalsmanna, sem
svo eru kallaðir í höfuðið á dalnum
í Þýskalandi þar sem þeir fundust
fyrst, eru bæði þyngri og sterklegri
en bein nútimamanna. Það þykir
til marks um að þeir hafi verið öllu
frumstæðari í útliti. Og ljótari, þótt
nútímamaðurinn
hafi sjálfagt ekki
verið neitt sér-
stakt augnayndi
i árdaga.
Sum beinanna
frá Króatíu þykja
bera einkenni
beina úr nútíma-
manninum. Þaí
mun svo benda til a
þeir hafi átt afkvæ
saman. Þá fundusi
hellinum í Króa uu
grófgerð verkfæri sem
voru einkennandi fyr-
ir Neanderdalsmenn
og þróaðri verkfæri úr
steini og beini sem koma frá nú-
tímamönnum.
„Hugsanlegt er að Neanderdals-
menn hafi þróað öll þessi verkfæri
eða fengið þau í viðskiptum við nú-
timamenn," segir Trinkaus.
Ýmsar ástæður kunna að vera
fyrir þvi að Neanderdalsmenn
hurfu með öllu. Nútímamennimir
Þótt ekki hafi Neanderdalsmenn verið frýnilegir
áttu þeir nú samt afkvæmi með fyrstu nútíma-
mönnunum.
kunna að hafa tímgast hraðar og af-
kvæmi þeirra verið harðgerðari,
nú eða þá að nútímamenn hafi bor-
ið með sér bakteriur sem Neander-
dalsmenn áttu engar vamir við.
Að minnsta kosti eru flestir á því
að nútímamennirnir hafi ekki
myrt Neanderdalsmennina, að því
er Erik Trinkaus segir.
Reykingar
hábölvaðar
Hægt væri að
koma í veg fyrir
meira en fjögur
hundruð hjarta-
áfóll hjá ungum
konum á Bretlandi ef þær hættu
bara að reykja.
Vísindamenn sem skoðuðu
gögn úr breskri rannsókn á
hjartaáföllum komust að raun
um að reykingar gegndu veiga-
miklu hlutverki hjá þeim konum
á aldrinum 16 til 44 ára sem
fengu eða létust af völdum hjarta-
áfalls.
Hjartaáfóll eru að sönnu fátíð í
þessum aldurshópi en með þvi að
hætta að reykja væri hægt að
koma i veg fyrir rúmlega fjögur
hundruð tilfelli og bjarga um það
bil 112 lifum.
Gögnin sýndu fram á að hættan
á hjartaáfalli jókst eftir því sem
meira var reykt á degi hverjum.
Mannaprótín úr
svínasæði
Kanadískir vís-
indamenn við
Lavalháskóla í
bænum Ste-Foy
gera sér vonir
um að geta með aðstoð erfða-
tækninnar fengið svín tO að
framleiða sérstakt mannaprótín
í sæði sinu. Prótínið á að nota
við meðferð á síblæði í mönnum.
í grein I tímaritinu Nature
Biotechnology segir að vísinda-
mennirnir, undir forystu
Francois Pothiers, hafi ræktað
mýs sem myndi vaxtarhormón
fyrir menn í sæði sínu.
Pothier segist hafa fengið hug-
myndina eftir að hann frétti að
fyrirtæki væru þegar farin að fá
einkaleyfi á tækni til að nota
dýramjólk til að framleiða lækn-
ingaprótín. Hann hefði komist
að þeirri niðurstöðu að svína-
sæði ætti að vera fyrirtaksefni
til framleiðslu á lyfjum fyrir
menn.
Rannsaka kór-
alrif við Óman
Hópur vísinda-
manna frá ýms-
um þjóðum
hyggst hefja
rannsókn á lítt
þekktu fimmtán kílómetra löngu
kóralrifi undan ströndum Arab-
íuskagaríkisins Ómans einhvem
tíma í þessum mánuði. Athuga á
hvort þar leynist ný mólekúl
sem gætu komið að gagni í bar-
áttu við sjúkdóma á borð við
krabbamein og sem úr mætti
líka framleiöa nýja tegund sýkla-
lyfja. Einnig á að meta hugsan-
legan skaða sem orðið hefur á
kóralnum af völdum mengunar.
„Svona rannsóknir hafa verið
mikið stundaðar upp á síðkastið
af því að þörf er á nýj-
um sýklalyfjum," * >
segir Alain Cou-
te, þangsérfræð-
ingur við nátt-
úrusögusafnið í \
París.
Kóralrif em ein-
hver fjölbreytilegustu
vistkerfi sem um getur en um
leið meðal þeirra viðkvæmustu
og þarfnast stöðugs eftirlits.