Dagblaðið Vísir - DV - 27.09.2001, Blaðsíða 2

Leikhúsið skoðar mann-
inn sem dýrategund
- Benedikt Erlingsson hefur lykla- og leikstjórnarvöld á nýju
leiksviði Borgarleikhússins. Benedikt segir í viðtali við DV
frá svarta kassanum og sköpun leikarans.
I byrjun október verður tekið f notkun
nýtt svið f Borgarleikhúsinu. Fyrsta frum-
sýningin á sviðinu verður Beðið eftir Godot
eftir Samuel Beckett en sú sýning hefur
beðið fullbúin frá vormánuðum. Núna er þvf
enn beðið eftir Godot sem er að þessu sinni
löglega afsakaður þvf hann bfður eftir þvf
að pfpararnir klári að setja upp eldvarnar-
kerfi. Fljótlega eftir að Godot verður kom-
inn á skrið er komið að þvf að veita Bene-
dikt Erlingssyni, leikstjóra og leikara,
lyklavöld að nýja sviðinu en þar verður
hann í vetur með sjö leikurum, Gunnari
Hanssyni, Halldóri Gylfasyni, Halldóru Geir-
harðsdóttur (sem kemur til liðs við hópinn
eftir fyrri frumsýningu), Hörpu Arnardótt-
ur, Sigrúnu Eddu Björnsdóttur, Sóleyju Elf-
asdóttur og Þór Tulinius. A útlensku nefn-
ist slfkt fyrirkomulag ensemble en á fs-
lensku má tala um samfélag. Sterkir hópar,
byggðir á þessari hugmyndafræði, finnast
vfða erlendis. „Þetta er tilraun til að búa til
samfélag þar sem getur orðið til orka,
kunnátta, menning; þar sem hægt er að
skapa góða leiklist," segir Benedikt. „Verk-
efnið er óskaptega vandasamt.“
Hópurinn mun f vetur setja upp tvö verk:
annars vegar Fyrst þarf nú að fæðast eftir
Line Knutzon og hins vegar ...And Björk of
course eftir Þorvald Þorsteinsson.
Ramminn er dauður
Byggingarsaga nýja sviðsins er nokkuð
merkileg. Lengi vel stóð til að búa til klass-
fska bfóbrekku, ráðstefnusal. „Það var stór-
kostlegt að ná að stoppa það af,“ segir
Benedikt, „þvf hér er komið hlutlausa
svarta rýmið sem allir leita að. Sá hópur
sem hefur komist næst þvf er Hafnarfjarð-
arleikhúsið með sinn frystiklefa en þar er
lágt til lofts.“
Benedikt segir að svona byggi menn leik-
hús f dag. Áhorfendabekkir eru hreyfanleg-
ir og þvf hægt að snúa salnum þvers og
kruss.
„Nálægðin er lykillinn að nútfma leik-
húsi; líkamleg og andleg nálægð. Hún er
eitt af þvf sem leikhúsið hefur umfram bíó-
ið. Eg hef haldið því fram að ramminn sé
dauður. Það þótti á sfnum tíma stórkostlegt
þegar Stanislawski dró tjöldin frá upplýstu
sviðinu þar sem allir voru eðlilegir; það var
eins og áhorfendur horfðu f gegnum gler-
vegg inn á heimili fólks. Bfómyndirnar gera
þetta mun betur en leikhúsið. Myndavélin
getur tekið nærmyndir af andliti, auga og
sokk ef því er að skipta. Kvikmyndin getur
haldið uppi fjörinu f natúralisma."
Leikrií eru hráefni
Þegar Benedikt er spurður hvort hópur-
inn hafi einhverja sérstaka stefnu eða man-
ifestó svarar hann; „Guöjón Pedersen sagði
f sinni fyrstu ræðu sem teikhússtjóri Borg-
arleikhússins að amma hans hefði kennt
honum að láta verkin tala. Ætli það verði
ekki okkar manifestó svona til að byrja
með, „láta verkin tala“ f Gatinu.
Ég trúi ekki á spekúlasjónir um verkefna-
val. Leikrit, það er að segja handritið, getur
aldrei verið listaverk; það er hráefni f lista-
verk. Það fer enginn út f búð og kaupir leik-
rit til að lesa, það þarf nánast sjálfsaga til
að lesa leikrit, sérstaklega Shakespeare.
Ólfkt skáldsagnarforminu þá hefur leikritið
sjaldnast þá seiðandi orku sem heldur
manni við efnið sleitulaust. Til að skynja
leikrit af lestri einum saman þarf að lesa
svo mikið milli Ifnanna, enda er það alkunna
að mörg góð leikrit opna sig fyrst við ann-
an eða þriðja lestur. Leikrit eru mikilvægt
hráefni, nánast jafnmikilvægt hráefni og
leikhópurinn. Það er auðvelt að drepa verk
og það verður enginn vandi að gera það á
nýja sviðinu. Það er hægt að gera leikhús
dauðans úr snilldarverkum leikbókmennt-
anna. Það er hægt að láta áhorfendur þjást
f tvo tfma með hvaða verki sem er. Enda
gerist það iðulega
Á hinn bóginn geta góðir leikhúsmenn
tekið drasl og búið til eitthvað sem heldur
fólkinu að minnsta kosti vakandi; það væri
hægt að taka kaffibolla og vinna með það
konsept og búa til tveggja tfma upplifun og
skemmtiefni úr þvf sem er meira virði en
tveggja tfma dauðaleikhús upp úr heims-
bókmennt. Leikarinn er samt ekki alfa og
ómega og það eina sem skiptir máli þvf án
hugsunar höfundarins er enginn tilgangur.
Eins og Iffið þarf tilgang þá þarf leikhúsið
höfund. Þannig er höfundurinn nokkurs
konar guð en hann er samt ekki Iffið sjálft.
En ég gef skft f þessa bókmenntaáherslu
þegar talað er um leikverk eingöngu á
grundvelli hins ritaða orðs. Þvf hvað er leik-
rit? Orð á blaði. „Orð, orð, orð“ sem leikper-
sónur mæla sfn á milli eða við sjálfar sig. En
hvað er góð leiksýning? Góð leiklist: Raf-
mögnuð endursköpun leikara með áhorf-
endum - gagnkvæmt flæði milli tveggja
hópa þess undirbúna og óundirbúna. Flæði,
gatdur, orka sem snertir hjarta allra við-
staddra.“
Leikhúsið er bræðingur
Benedikt segir að oft séu erfiðleikar
varðandi tjáskipti leikhúsfólks og leikhús-
fræðimanna.
„Leikarinn er sá sem talar með Ifkaman-
um og þvf vinnum við oft á nafvu ptani. Leik-
list snýst um gerðir, samanber enska orðið
actor; það er ekki nóg að tala um hlutina
heldur verður að framkvæma þá og þá koma
ýmsir nýir fletir f Ijós. Það skilja þetta
kannski ekki allir en íþróttamenn, sér-
sveitahermenn og leikarar skilja það.
Fræðimenn og blaðamenn skilja þetta ekki
DVtmjnd Hilmar Þór
Benedikt Erlingsson á nýju sviði
„Náíæqðin er Iqkillinn oð nútíma leikhúsi; líkam-
leq oq andleq nátæqð. Hún er eitt af þvísem leik-
húsið hefur umfram bíóið. Éq hefhaldið þvífram
að ramminn sé dauður. “
og munu aldrei skilja.
Ég tala stundum um að áhersla gagn-
rýnenda á hið talaða orð sé svipuð því að
tónlistarkrftfker tali bara um bassalfnuna
eða bókmenntagagnrýnandi fjalli bara um
landslagslýsingar. Þetta er orðin ansi
þreytt lumma en verður að segjast enn einu
sinni að leiklist, það sem framið er f leik-
húsi fyrir framan áhorfendur, er bræðingur
allra listgreina, það er að segja þegar vel
tekst til.“ -sm
Nýtt leikhúsár er hafiö og Ijóst aö heilinn
og hjartaö hafa til einhvers aö hlakka:
Sviðaveislan byrjar aftur
Ólafur Haukur
Símonarson
Verk eftir Ólaf
llauk íbæði
Borqarleikhúsi
oq Þjóðleikhúsi.
ÍÉpF ' -—-öS: tjuðrún
-Sli Helgadóttir
• Jón Odduroq
||?(ý Jón Bjarni
> komnir aftur á
Með haustinu lifnar leikhúsið við og leik-
húsáhugafólkið rifjar upp kynni sfn við mis-
þægileg sæti og fjölbreytileg listaverk. í
vetur eru fslensk verk nokkuð áberandi. I
tveimur stærstu leikhúsunum eru nfu fs-
lensk verk á efnisskránni en fjölbreytnin
hvað höfunda varðar er þó ekki jafn mikil.
Halldór Laxness á tvö verk á fjölunum,
Kristnihald undir Jökli sem frumsýnt verð-
ur annað kvöld f Borgarleikhúsinu, og
Strompleikinn sem frumsýndur verður eftir
áramót f Þjóðleikhúsinu f tilefni af aldaraf-
mæli höfundarins. Ólafur Haukur Sfmonar-
son á sömuleiðis verk f báðum stóru húsun-
um, Viktoría og Georg verður sýnt í Þjóð-
leikhúsinu og Boðorðin 9 f Borgarleikhús-
inu. Þorvaldur Þorsteinsson á aðild að
tveimur verkum f Borgarleikhúsinu en þar
verður sýnt verkið ...And Björk of course
eftir hann og á stóra sviðinu verður sýnd
leikgerð Hörpu Arnardóttur af Blfðfinni.
Fimmta október verður frumsýnt á stóra
sviði Þjóðleikhússins nýtt verk eftir Ben-
óný Ægisson, Vatn Iffsins. Barnaleikrit eft-
ir Guðrúnu Helgadóttur um hina síungu Jón
Odd og Jón Bjarna verður sýnt f Þjóðleik-
húsinu og þar verður einnig sýnt nýtt verk
Ólafs Jóhanns Ólafssonar, Rakstur. Auk
þessara frumsýninga verður verk Andra
Snæs Magnasonar, Blái hnötturinn, tekið
aftur til sýninga um miðjan október.
Hinn fulikoinni maður
Islensk verk er einnig að finna hjá sjálf-
stæðu leikhópunum. I Hafnarfjarðarleik-
húsinu eru hafnar sýningar á nýju verki eft-
ir Hávar Sigurjónsson, Englabörn. I Kaffi-
leikhúsinu verður sýnt verkið Veröldin er
vasaklútur eftir Ágústu Skúladóttur og
Völu Þórsdóttur f samvinnu við The lceland-
ic Take Away Theatre. Draumasmiðjan sýnir
Hinn fullkomni maður/Herpingur eftir Mik-
ael Torfason og Auði Haralds. Nýja leikhús-
ið Vesturport frumsýnir nýtt verk eftir
Agnar Jón Egilsson og nefnist það Lykla-
börn. Auk þess verður sýndur fjöldinn allur
af fslenskum verkum fyrir börn.
Beðið eftir Godot og Elvis
Það var ekki bara beðið eftir Godot f
Borgarleikhúsinu á sfðasta leikári. Fjand-
maður fólksins, Tómas Stokkmann, lætur
alla jafna ekki bfða eftir sér en f fyrra kom
kafbátur upp á milli hans og Borgarleik-
hússins þannig að verkið Fjandmaður fólks-
ins verður ekki sýnt fyrr en f nóvember.
Vestur f bæ hefur verið beðið eftir Elvis
en sýningin Eldað með Elvis hefur enn ekki
verið frumsýnd hjá Leikfélagi Islands. Sam-
kvæmt upplýsingum frá Ll verður verkið
frumsýnt um jólin en það verður fyrsta
frumsýning leikársins hjá félaginu. I Þjóð-
leikhúsinu var beðið eftir Emmu en biðinni
lauk fyrir skömmu.
Leikfélag Akureyrar sýnir f vetur gaman-
leikrit Kjartans Ragnarssonar, Blessað
barnalán, verkið Slavar eftir Tony Kushner
og Saga um pandabirni sögð af saxófónleik-
ara sem á kærustu f Frankfurt eftir Matéi
Visniec.
Alveg e,ðal...
Auk þeirra verka sem talin hafa upp verð-
ur allt vaðandi f úrvalsverkum f vetur. Þar
má nefna Eftirlitsmanninn eftir Gogol sem
verður sýnt f Borgarleikhúsinu f samstarfi
við Listaháskólann, Dauðadansinn eftir
Strindberg sem er samstarfsverkefni LR og
Strindberghópsins, Gestinn eftir Eric-
Emmanuel Schmitt sem er samstarfsverk-
efni LR og Þfbylju og Önnu Kareninu f Þjóð-
leikhúsinu.
Nokkrar sýningar frá fyrra leikári hafa
verið teknar upp og má þar helst nefna sýn-
ingar Viðars Eggertssonar, Laufin f
Toscana eftir Lars Norén og Öndvegiskonur
eftir Werner Schwab.
Gleðilegt nýtt ár!
M. E .N.N.i. 2. □ □ 1. / 2 □ □. 2
161