Dagblaðið Vísir - DV - 05.01.2002, Blaðsíða 39

LAUGARDAGUR 5. JANUAR 2002
47
DV
Helgarblað
- daunninn brýst út með fjögurra
eða fimm alda millibili, segir
Matthías Viðar Sæmundsson
sautjándualdarfræðingur
rúnir. Þaö kom líka í ljós að ræturn-
ar voru enn dýpri en mig óraði fyr-
ir því finna mátti hliðstæðu við
rúnafléttu Jóns í sænskum rúna-
minjum frá elleftu og fimmtu öld.“
Nóg boöiö
Matthías segir að þegar hér var
komið við sögu hafi honum verið
nóg boðið, sem vonlegt er. Ekki er
annað að sjá en daunninn brjótist út
með fjögurra eða fimm alda milli-
bili, en þögn ríkir um hann þess á
milli. „Ég hafði lítinn áhuga á að
ganga i eldspor Jóns yngra en setti
samt fram skýringar á kukli hans í
bókunum Göldrum á íslandi (1993)
og Galdri á brennuöld (1996). Þar
fullyrði ég að rúnum ása og þursa
sé núið saman fyrir tilstilli níu
Nauðrúna og að hugsunin sem ligg-
ur þar að baki sé rökrétt. Stafirnir
áttu að tengja saman tíma goðsagn-
ar og samtíð þess sem galdrar.
Reynt var að endurskapa viðureign
guöa og jötna í ragnarökum með
dulúðugri samsömun þar sem ör-
lagarúnin Nauð gegndi lykilhlut-
verki.“ Að sögn Matthíasar var
galdraskrift sautjándu aldar rökvís-
leg í sinu trúarlega samhengi. „Und-
ir niðri býr kerfi goðsagna og merk-
ingartengsla þegar betur er að gáð.“
Rúnir og heiönar særingar
„Merkasta galdrakverið sem
varðveist hefur á íslensku er frá
sautjándu öld og kallast íslensk
galdrabók eða Galdrabókin. í bók-
inni er að flnna töframyndir af
krist- og gyðinglegum toga, marg-
brotna stafagerð, rúnir og heiðnar
særingar sem eiga sér marvísleg
markmið. Sumir þessara galdra
snúast um vörn, endurreisn og
varðveislu, en öðrum er ætlað aö
vinna mein, valda skaða, sótt og
bana. Brjóta niöur og eyðileggja.
Bókin er að mörgu leyti einstæð á
meðal norður-evrópskra galdra-
bóka, sem varðveist hafa frá sext-
ándu og sautjándu öld, því þær inni-
halda ekki jafn fjölbreytt galdratæki
og þessi.“ Matthías segir að ritið
bendi eindregið til að gömul galdra-
þekking hafi varðveist hérlendis því
meginstofn hennar eigi sér rætur í
norrænni táknmálshefö. Með því er
átt við rúnamyndir, galdratákn og
margslungna stafagerð sem tengist
formi og tölugildi rúnastafa.
„Táknagaldrar eins og þessir eiga
sér ekki augljósar hliðstæður í evr-
ópskum galdraritum jafnvel þótt
vitað sé að íslenskir lærdómsmenn
lögðu stund á stjornuspeki að er-
lendri fyrirmynd, náttúrutöfra og
launspeki, auk þess sem kunnar
dulkrafta- og töfrabækur hafa borist
til landsins. íslenska galdrabókin
byggist á annars konar þekkingu -
goðsögum og talnafræði sem varð-
veist hafði í munnlegri geymd frá
kynslóð til kynslóðar.“
Merkingarheimur rúna
„Nýja bókin fjallar fyrst og fremst
um merkingarheim íslenskra rúna,
en hin forna heimsmynd birtist með
ýmsum hætti í þeim. Ég huga
einnig að fræðum hverrar rúnar um
sig og táknaslóðum sem liggja um
fornrit og rúnasteina. Það skal tek-
ið fram að aðferðin er oft vörðuð til-
gátum sem sprotið hafa af öðrum
tilgátum. Hið eina sem túlkandinn
getur gert sér vonir um er aö skýr-
ingar hans búi yfir samhengi raka
og ályktana.
í bókinni er getið gagna um
hverja rún, vitnað í uppástungur
fræðimanna og rúnaspekinga, en
þess gætt að lesendur geti skilið á
milli fróðleiks og skoðana - hvenær
vikið er af fjölfarinni þjóðbraut út á
skógarstíga tengsla og túlkana.“
Matthias segir að mörk rúnaspeki
og dulspeki kunni stundum að
verða óljós en nauðsynlegt sé að
leyfa huganum að leika á hvörfum
og skyggnast um. „Ég hafna brigðu-
lausri trúartryggð, hvort heldur
dulspeki eða visinda, enda eru
heimildir iðulega af skornum
skammti. 1 bókinni verður rýnt
í form, nöfn og tengsl, lögð
áhersla á þrenndir eða þrí-
undir sem virðast oft og tíð-
um hafa mótað töfraaðferð
rúna. Kraftur Svefnþorns
fólst til dæmis i tengslum
Sólrúnar, Mannsrúnar og
Þursrúnar, en í kvenna-
galdri var Nauð, Óss og
Þurs nuddað saman með
óskaplegum afleiðingum."
Að laugast í lindum
Þegar Matthías er spurður
hvers eðlis rúnir og rúnafræði
séu segir hann að heimsmynd
rúna sé að sínum dómi vistfræði-
legs eðlis. „Lífið streymir eins og af
sjálfu sér og er sjálfu sér líkt, hvort
sem er í hvínandi brjálæði norð-
lægra vetra eða grænloga suðræns
sumars.
Bændur hafa alltaf vitað að
mönnum er óhollt að mæða jörðina
með offrekju, láta sér þrútna metn-
að og níðast á eða fleyga hana stál-
um í ofstopa. Náttúran elur af sér,
eyðir upp, deyðir og fæðir í ævar-
andi hringrás; vex og gildnar, visn-
ar og blæs út á nýjan leik.
Rúnirnar kenna að maðurinn sé
hvorki aflmiðja alheimsins né mæli-
kvarði allra hluta heldur hluti af
ævarandi heild. Rúnameistarinn
átti sér varla draum um dagskímu
handan við allt, líkt og kristnir
meinlætamenn. Hann kaus að laug-
ast í lindum eftir funaskírn ragn-
araka, þá töflur finnast í grasi. Þetta
er ekki nýr heimur heldur sá gamli,
eldi efldur til öflugra lífs, hinn
nífaldi heimur guðsins sem skapað-
ur var hinn níundi á leið tilverunn-
ar upp úr óskópni; sá heimur sem
maðurinn á sér þá þrá æðsta að líkj-
ast.“
mariafuþorkhniastbmly
Á snældusnúö frá fjórtándu öld má
glöggt sjá samruna heiöni og kristni.
Meö Maríu er án efa átt viö Maríu
mey en rúnarööin er hugsuö sem
stafrófsgaidur.
í víðáttumiklum skógi
„Trúarbragðafræðingurinn E.M.
Butler sagði að sá sem skoðaði trú- .
arbrögð heimsins hyrfi inn í víð- -
áttumikinn skóg fíkjutrjáa sem
eru þeirrar náttúru að skjóta rót-
arsprotum niður á við og mynda
nýja stofna þannig að eitt tré getur
breiðst út um margar ekrur lands.
íslensk galdramenning ber vitni
um slíka flækju þótt hún hafi haft
nokkra sérstöðu í töfraflórunni.
Myndmál fikjuskógar kann aö
fela í sér of mikla einföldun en þaö
má nota hana um sinn því íslensk
galdramenning sver sig að
minnsta kosti í ætt við slíkan
skóg, enda erfitt að greina frum- .
stofn hennar. Hugmyndirnar hafa ,'1
vaxið líkt í ofgnótt óteljandi frá-
vika og nýmyndana. Að baki þeim
býr óbreytanleg frumhvöt sem lík-
ist náttúrlegu ferli fæðingar, lífs,
dauða og endurfæðingar; vaxtar-
hring sem tekið hefur sér ólík
sniðmót innan trúar, töfra og
lista.“
i allt öðrum skógi
Að lokum segir Matthías
aö auðvelt sé að rekja hlið-
stæður með íslenskri
galdramenningu og öðrum
menningarheildum. „Það
er hægt að reika fram og
aftur um skógarþykkni
töfrasögunnar, frá gyðing- >
legri launspeki, um arabísk
og býsantísk fornrit, til anda-
bóka síðmiðalda og galdrakvera
árnýjaldar, - tengslaflókinn er
slíkur að nær útilokað er að
ákvarða orsakir og afleiðingar.
Við vitum sjaldnast hvort við
erum stödd í námunda við frum-
stofn hugmyndaskógarins, í jöðr-
um hans, við afleidda útstofna, eða
jafnvel í allt öðrum skógum."
-kip@dv.is
<sg) TOYOTA
...í NÝJUM COROLLA
Nýr Corolla byggir á þeim gildum sem geröu Corolla aö mest selda bíl í heimi. Cæði hafa ávallt veriö aöalsmerki
Corolla og frá því er hvergi kvikað. Corolla hefur lægstu bilanatíðni bíla í sínum flokki og rekstrarkostnaður hans
er meöal þess lægsta sem þekkist. Nýr Corolia uppfyllir ströngustu kröfur sem fjölskyldufólk gerir til öryggis bíla.
Gerðu miklar kröfur til nýs Corolla - komdu og reynsluaktu strax í dag. Tilfinningin er góð. www.corolla.is
Opið 12-17 í dag, laugardag og 13-17 á morgun, sunnudag.