Dagblaðið Vísir - DV - 08.04.2003, Blaðsíða 19

19
ÞRIÐJUDAGUR 8. APRÍL 2003 ___________________________________________________
DV____________________________________________________________________________________________________________________________Menning
Umsjón: Silja Aöalsteinsdóttir silja@dv.is
Maður og mold
í gamalli orðabók er firring skilgreind sem
„kvíðablandin einangrunarkennd vegna skorts á
samhengi milli starfs og lífs“. Ýmsir fræðimenn
eru þeirrar skoðunar að sú firring sem gegnsýr-
ir tilveru okkar í dag eigi upptök sín í iðnbylt-
ingunni á 17. og 18. öld, þegar vélvæðingin riðl-
aði viðteknum lifnaðarháttum og þar með sam-
bandinu milli manns og náttúru. Það var síðan
eitt af markmiðum rómantískra listamanna að
koma aftur á tengslum manns og náttúru, til
tryggingar sálrænni heill samfélagsins, en það
markmið birtist jafnt í óveðursmyndum Turners
sem dýramyndum Delacroix.
En í myndlist 20. aldar, og ekki aðeins nátt-
úrutengdri list, er aðskilnaður manns og náttúru
staðreynd. Sjálf hugmyndin um algilda form-
fræði, um nauðsyn þess að stílfæra hið séða, er
ávísun á náttúruupplifun á forsendum hins
menntaða borgarbams, ekki náttúrunnar. Því
má með nokkmm sanni halda því fram að ís-
lensk náttúra losni ekki úr viðjum hins „borg-
aralega" viðhorfs, fái að njóta sín á eigin for-
sendum, fyrr en með tilbrigðum Kristjáns Dav-
íðssonar um innri og ytri náttúru og málmsteyp-
um Jóhanns Eyfells af „natura naturans".
Myndlíst
Hins vegar er næsta fátítt að sjá myndlistar-
mann velta fyrir sér hvað það þýðir í raun og
veru að vera „eitt með náttúrunni". Það sem ger-
ir sýningu Bjargar Örvar í Galleríi Sævars Karls
einkar áhrifamikla er einmitt einarðleg viðleitni
hennar til að brjóta til mergjar hugmyndina um
samruna þess lífkerfis sem við nefnum „mann-
eskju“ og vistkerfís náttúrunnar.
Smásjárfræöi og stjörnufræði
Þar gengur hún ekki út frá þeirri formgerð
módemískra afstraktlistamanna sem minnst er
á hér að ofan, heldur býr sér til myndmál með
rætur bæði í frumulíffræði og smásjámáttúru-
fræðum; upp í hugann kemur útlistim Vilhjálms
Bergssonar á „samlífrænmn víddum". Ég veit
ekki hvort einhverjir muna eftir ævintýrakvik-
mynd sem nefnist Fantastic Voyage þar sem vís-
indamenn eru smækkaðir og sendir í ferðalag
um blóðrás og líffæri likamans. Á sýningu Bjarg-
ar eru áhorfendur sendir í könnunarferð um
myndheim sem minnir um margt á landslagið
sem birtist í þeirri kvikmynd. Sérhvert málverk
er takmarkalaus vettvangur þar sem líkamlegar
og náttúrulegar vísanir eru kembdar saman með
ýmsum hætti eða liggja hver ofan á annarri eins
og hálfgagnsæjar himnur. Á einum stað er engu
líkara en áhorfandinn sé staddur inni í legköku
þar sem purpurarauðar himnur púlsa af lífi, en
áður en varir breytast þessar himnur fyrir
augliti okkar í næfurþunnt og brothætt skæni,
og æðakerfíð sem nærir þessa lífheild tekur á sig
mynd dýjagróðurs eða þangs.
Annars staðar birtast okkur eins konar neðan-
sjávarsýnir þar sem innviðirnir minna í senn á
sameindalíffræði mannsins og sólgosmyndirnar
sem stjömukíkirinn Hubble hefur verið að senda
okkur. Maður, jörð og alheimur em eitt. Athygli
áhorfandans er ýmist beint að samspili lífrænna
þátta á yfirborði þessara málverka eða óravíðátt-
unum undir þessu yfirborði, og gæðir sú tog-
streita víddanna verkin auknum slagkrafti.
Nýjar víddir
Þessar lýsingar gefa ef til vill ranga mynd af
þessum málverkum. Þau eiga ekkert skylt við
meinafræði eða köld vísindi, heldrn- eru þau
þrungin lífsnautn og fógnuði yfir fjölbreyti-
leika og tærri fegurð sköpunarverksins, hvort
sem er í smáu eða stóru.
Björg hefur sjaldan bundið bagga sina sömu
hnútum og samferðamenn hennar í myndlist-
inni. Stundum hafa jafnvel helstu aðdáendur
hexmar talið sem hún væri komin yfir stakket-
ið sem skilur að frumleika og sérvisku. Með
þessari sýningu lætur hún að sér kveða svo
um munar og eykur - bókstaflega - nýjum
víddum við náttúrutengda myndlist okkar.
Aðalsteinn Ingólfsson
Sýningin stendur til 30. apríl.
Tónlist________________________________________________________________________ ■:
Þögnin fullkomin
Tónleikar Söngsveitarinnar Fílharmóníu sL
sunnudagskvöld í Langholtskirkju blésu
hreinlega inn páskahátíðina og settu á til-
hlökkunina þann hátíðablæ sem stundum
vantar þegar skipulag skíða- og sveitaferða er
orðið fyrirferðarmikið í umræðu heimilanna.
Messías eftir Hándel er skrifaður fyrir kór,
einsöngvara og hljómsveit. í verkinu er farið
yfir sögu Krists allt frá því að komu hans er
spáð og þar til hann hefur verið hæddur og
krossfestur. Atburðir eru ekki raktir beint en
vitnað brotakennt í spámenn og guðspjöll.
Handel var innan við mánuð að setja tónlist-
ina saman og blandaði saman viö frumsamiö
efni tónlist úr öðrum verkum sínum. Þetta var
algengt og viðurkennt á þessum tíma og ekki
alltaf víst að tónskáldin notuðu bara sína eig-
in tónlist.
Tónlistin i Messíasi er sérkennileg blanda
stfibrigða. Hún er á köflum guðdómlega fögur,
alltaf áhugaverð og einstaka sinnum hreint
ótrúlega hallærisleg. Sem dæmi um það síð-
astnefnda er kórinn For unto us a child is
born þar sem vandræðalega poppaðir rísandi
sekvensar eru ofnotaðir. í samtíma tónskálds-
ins hefur þetta sennilega verið bæði djarft og
ferskt en hefur síðan þá verið ofnotað svo
gróflega að allt sem minnir á svona tóna-
vinnslu er óhjákvæmilega tugga. Samt er
mjög gaman að heyra upprunalegt dæmi um
eitthvað sem varð síðar svo ofurvinsælt.
Stjörnufans
Hvert sæti meðal flytjenda reyndist vel
skipað helstu stjörnum okkar á sviði söngs og
hljóðfæraleiks auk kórsins. Rut Ingólfsdóttir
konsertmeistari leiddi mjög góöa sveit hljóð-
færaleikara og hljómurinn í franska forleikn-
um þéttur og fallegur. Basso Continuo hópur-
inn innan hljómsveitarinnar skilaði sínu hlut-
verki með glæsibrag og mörg áhrifamestu
augnablik tónleikanna tengdust þeim flutn-
ingi.
Hulda Björk Garðarsdóttir sópransöngkona
söng bæði söngles og aríur mjög vel. Þó var
eins og stundum vantaði fyllingu eins og í arí-
unni How beautiful are the feet og hljóðfæra-
leg meðferð raddarinnar frá hendi Hándels
hentaði henni ekki alltaf vel eins og mátti
heyra í Rejoice greatly. Sesselja Kristjánsdótt-
ir er mezzosópran en söng þarna althlutverk.
Hún hefur mjög fallega rödd og náði að syngja
flest fallega þó óneitanlega væru sumar hend-
ingarnar full djúpar fyrir hennar rödd. Ágúst
Ólafsson bassi skilaði erfiðu hlutverk mjög vel
og er túlkun hans í sönglesinu Behold, I tell
you a mystery eftirminnileg og meðferð hans
á tónunum í sönglesinu For, behold, darkness
shall cover the earth afburðafalleg.
Eyjólfur Eyjólfsson tenór var stjarna tón-
leikanna. Strax í fyrstu aríu sinni, Ev’ry
valley shall be exalted, sýndi hann fegurð
raddar sinnar, leikni og léttleika. Túlkun hans
er lifandi og oft leikræn. Þannig gaf hann sen-
um sínum alveg sérstakt líf án þess að fara út
fyrir stílramma óratóríunnar. í öðrum hluta
verksins söng hann nokkur atriði í röð og þar
náðu allir þræðir að fléttast svo sterkt saman
að nálgaðist fullkomnun. Hljóðfæraleikur,
söngur og stjómun komu eins og úr einni
sameinaðri uppsprettu. Meira aö segja þögnin
á undan aríunni úr Harmljóðunum var full-
komin.
Allir vegir færir
Bernharður Wilkinson var maðurinn í
brúnni og stýrði af öryggi og oft líka djarft.
Hann málaði verkið í sterkum litum, skapaði
miklar andstæður í styrk og hraða, sveiflaði
bæði kór og hljómsveit vel og gætti hlutfalla af
stakri nákvæmni. Taumnum sleppti hann
bara einu sinni en líka það virtist yfirvegaður
hluti heOdarmyndar. Þannig hljómaði Hall-
elújakórinn frægi svolítið ólíkur öðru efni,
trommur sterkar og flutningurinn aðeins laus-
beislaðri. Heildarsvipur flutningsins var skýrt
mótaður og eins og nærri má geta var þáttur
stjómanda þar mikilvægur.
Söngsveitin Fílharmónía eflist og styrkist
við hverja dáð. Raddþjálfún virðist sérlega
vönduð og skynsamleg beiting eins og til
dæmis hjá tenórum í kómum All we like
sheep tryggir að mistök eiga sér ekki stað.
Sópranraddir sýndu líka mikla leikni í með-
ferð á efniviðnum og héldu fallegum lit gegn-
um erfiðar hendingar. Hlutfóll milli radda eru
góð og sönggleði og falleg túlkun einkenndu
flutninginn. Og hafi menn haldið að stuðning-
ur hinnar góðu kammersveitar væri forsenda
kórhljómsins þá afsannaðist það meö frábær-
um söng í a capella hluta kórsins Since by
men came death. Þetta er stór og hljómfagur
kór og honum virðast allir vegir færir.
Sigfríður Björnsdóttir
Píanótvenna
Annað kvöld kl. 20 verða tónleikar
fyrir tvö píanó í Salnum. Þar flytja pí-
anóleikaramir Steinunn Bima Ragn-
arsdóttir og Þorsteinn Gauti Sigurðs-
son þekkt verk fyrir tvö píanó eftir
Brahms, Debussy, Milhaud, Fauré og
Shostakovich.
Steinunn Birna og Þorsteinn Gauti
hafa starfað saman sem píanódúó síðan
árið 1995 og komið víða fram á tónleik-
um bæði hér heima og erlendis. Þau
stunduðu bæði nám við Tónlistarskól-
ann í Reykjavík, luku þaðan einleik-
araprófi og fóru til framhaldsnáms í
Bandarikjunum, Steinunn Birna í
Boston og Þorsteinn Gauti í New York.
Þau eru bæði í fremstu röð íslenskra
tónlistarmanna.
Tónleikarnir eru tileinkaðir minn-
ingu Áma Kristjánssonar píanóleikara.
Fyrirlestur um arkitektúr
Á morgun kl. 12.30 halda arkitekt-
arnir Heba Hertervig, Hólmfriður Jóns-
dóttir og Hrefna Björg Þorsteinsdóttir í
Arkibúllunni fyrirlestur um eigiii verk
og vinnuaðferðir í Listaháskóla ís-
lands, Skipholti 1, stofu 113. Þær sýna
nokkrar samkeppnistillögur auk Þjón-
ustuhúss í Nauthólsvík sem tilnefnt er
til Mies van der Rohe-arkitektúrverð-
launanna fyrir hönd íslands.
Vatnslitamálun
Námskeið i vatnslitamálun hefst 19.
maí í Listaháskóla íslands, á Laugar-
nesvegi 91. Kennd verður meðferð
vatnslita og vatnslitapappírs, reynt að
ná fram gagnsæi og tærleika litanna og
farið í myndbyggingu og formfræði.
Kennari er Torfi Jónsson myndlistar-
maður.
Rómeó elskar Júlíu enn
Það er gleðilegt að geta nú sagt frá
því að sýningar eru aftur hafnar á
Rómeó og Júlíu í Borgarleikhúsinu eft-
ir slysið sem Nína Dögg varð fyrir í
hlutverki Júlíu fyrir nokkrum vikum.
Síðustu sýningar fyrir páskafrí era
annaö kvöld og laugardaginn 12. apríl.
Svanurinn blæs
Annað kvöld kl. 20 verða vortónleik-
ar lúðrasveitarinnar Svans í Loftkastal-
anum. Efnisskrá er stór og mikil, þar
verða bæði verk með suðrænni sveiflu,
country sveiflu og austur-evrópskri
sveiflu. Einleikari í Homkonserti op.
417 nr. 2 eftir Mozart verður Ella Vala
Ármannsdóttir sem er að ljúka einleik-
araprófi frá Tónlistarskólanum í
Reykjavík. Stjómandi er Haraldur Ámi
Haraldsson sem er nú að láta af störf-
um eftir farsælt starf með sveitinni í
tíu ár.
„Geira-lögin“
í kvöld kl. 20 verða tónleikar í Hafn-
arborg með sönglögum Oddgeirs Krist-
jánssonar, „Geira-lögunum“. Flytjendur
eru Hafsteinn Þórólfsson söngvari, Að-
alheiður Þorsteinsdóttir píanóleikari og
Matti Kallio harmonikkuleikari. Odd-
geir Kristjánsson lifði og starfaði sem
tónlistarmaöur í Vestmannaeyjum og
samdi fjölda laga sem hafa náð miklum
vinsældum, til dæmis Ég veit þú kem-
ur í kvöld, Gamla gatan og Ship o-hoj.