Dagblaðið Vísir - DV - 14.04.2003, Blaðsíða 15

15
MÁNUDAGUR 14. APRÍL 2003
X>V____________________________________________________________________________________________Menning
Agnes Slott-Moller (1862-1937): Dauöi Siguröar Fáfnisbana
Þarna má sjá Guðrúnu Gjúkadóttur syrgja eiginmann sinn með vinkonurnar í kringum sig. (Listasafn íslands á myndina.)
Ný útgáfa af Eddu Snorra Sturlusonar vekur athygli fyrir einstæða myndskreytingu:
Edda umvafin heimslist
Ef raða ætti íslenskum bók-
menntum í þúsund ár i ein-
falda röð yrði Snorra-Edda þar
í efsta sæti. í raun og veru er
það rit svo mikilvæg undir-
staða undir menningu okkar
og tungu að maður fær kaldan
hroll niður bakið við tilhugs-
unina um að hún heföi vel get-
að glatast - eins og svo mörg
önnur ritverk frá fyrri öldum.
En Eddan glataðist ekki. Hún er að vísu ekki
til í eiginhandarriti höfundar síns, ekki einu
sinni í 13. aldar handriti (hún mun vera samin
um 1220) en hún er til í þremur skinnhandritum
frá 14. öld, Konungsbók eða Codex Regius sem
nú er til sýnis í Þjóðmenningarhúsinu, Codex
Wormianus og Uppsala-Eddu sem ein nefnir
nafn Snorra sem höfundar.
Því er á Eddu minnst nú að út er komin hjá
bókaútgáfunni Gudrun í Danmörku ný útgáfa á
henni í enskri þýðingu Jean I. Young (sem fyrst
kom út 1954). Textinn er ekki heill en birtar eru
allar helstu frásagnir ritsins.
Það sem gerir þessa útgáfu einstæða er mynd-
skreyting bókarinnar, því hér er birt í fullum
litum á besta pappír og í stóru broti úrval evr-
ópskrar myndlistar sem sprottin er af lestri
Eddu á undanfomum öldum. Ekki eru þessar
myndir nærri því allar aðgengilegar á stómm
söfnum; margar eru á litlum og lítt þekktum
söfnum og jafnvel í einkaeign, þannig að ekki
hefur verið auðvelt að finna þær.
Enda tók það Bjöm Jónasson útgefanda og að-
stoöarfólk hans nærri sex ár að vinna bókina,
heimsækja söfn, skrifa söfnum, listfræðingum
og áhugafólki í leit að myndum.
Beardsley, Max Beckmann, Max Ernst, William
Heinesen, Asger Jorn, Wassily Kandinsky,
Anselm Kiefer, Paul Klee, Carl Larson, Bjorn
Norgaard og Anders Zom.
Athyglisvert er að skoða ólíka túlkun lista-
mannanna á hinum fomu ásum og atburðum
sem Snorri segir frá. Til dæmis er merkilegt að
sjá hvað sumir gera þá sprelllifandi og ástríðu-
fulla (til dæmis Zorn, Beckmann, Winge og
gamli Abildgaard) og hvað þeir eru fagrir en
steindauðir í túlkun annarra, til dæmis
Blommér (1816-1853) sem á nokkur þjóðemis-
rómantísk málverk í bókinni.
Einstaklega þakklátt er að fá að sjá fjölbreytta
túlkun nokkurra listamanna á einum átakanleg-
asta atburði norrænna goðsagna þegar Loki er
bundinn undir höggormsgini og Sigyn kona
hans heldur skál undir drjúpandi eitrið til að
hlífa manni sínum. 19. aldar mennirnir Eckers-
berg og Winge sýna hjónin í rómantiskum mál-
verkum þar sem Loki engist nakinn; aftur á
móti er hann furðu afslappaður á vatnslitamynd
Ásgríms Jónssonar. Áhrifamesta túlkunin er
eftir Jens Adolf Jerichau sem lést 1916, aðeins
26 ára.
Óhætt er að lofa áhugamönnum um norræn
trúarbrögð - og áhugamönnum um myndlist -
ómældum ánægjustundum yfir þessari gersemi.
Edda-útgáfa
hf. annast
dreifingu og
sölu bókar-
innar á ís-
landi.
Johan Gustav Sandberg (1782-1854):
Vaikyrjur ríða á vígvöll (brot).
Uppskeran er sannarlega betri en nokkum
gat órað fyrir. Eini gallinn á bókinni er sá að
textinn skuli ekki vera líka á íslensku, en Bjöm
lofar því að fái hann styrk muni hann koma
bókinni út á íslensku. „Þar á hún náttúrlega
heima,“ segir hann.
Ástríða eða kitsch
Myndimar í bókinni eru á annað hundrað og
er þess getið í myndaskrá aftast hvar frum-
myndimar eru geymdar. Má þar glögglega sjá
hve víða hefur verið leitað fanga. Elstu mynd-
irnar eru úr íslensku handriti frá 17. öld en sú
yngsta frá 1985. Auk handritaskreytisins eru að-
eins tveir íslenskir listamenn, Ásgrímur Jóns-
son og Jóhann Briem, en fjöldi erlendra lista-
manna, meðal þeirra margir af þekktustu mynd-
listarmönnum Evrópu. Má þar nefna Aubrey
Þrjár myndir af Freyju
Frá vinstri: Freyja eftir Anders Zorn (1860-1920) er í einkaeign en var á sýningu í Lunds Konsthall 1982 þar sem á öörum veggnum héngu passífar konur
og á hinum veggnum aktífar. Þessi sýning var innlegg í umræðu um hina opinberu mynd af konum, en Zorn var fyrst og fremst upptekinn af því sem lista-
maður að ná fram hinni erótísku „tilfinningu“. John Bauer (1882-1918), sem málaði Freyju í miðjunni, teiknaöi guðamyndir í Fadernas Gudasaga eftir
Rydberg árið 1911, en allar frumteikningarnar brunnu. Hann hafði líka málað Freyju á vegg í kvennaskóla í Karlskrona, og listasafnið í Blekinge gat útveg-
að útgáfunni mynd af henni. Freyja eftir Hákon A. Bjærke (1910-1977) kom til útgefanda með þeim hætti að afkomendur Bjærkes höföu frétt af því að
bókin væri í vinnslu og komu fljúgandi frá Sandefjord í Noregi til Kaupmannahafnar meö meöal annars þessa mynd í farteskinu.
Þrjár góðar systur
Aðdáendur rússneska leikskáldsins
Antons Tsjekhovs, sem hyggjast fara til
London um páskana, ættu að sjá
splunkunýja uppsetningu Michaels
Blakemore á Þremur systrum í Play-
house-leikhúsinu á Thamesárbakkan-
um fyrir neðan Charing Cross-stöðina.
Ekki aðeins er þetta „besta leikrit í
heimi“, eins og síöasti þýðandi þess á
íslensku, Ingibjörg Haraldsdóttir, oröar
það heldur er sýningin frábærlega leik-
in og af næmri tilfinningu fyrir kjarna
verksins.
Michael Blakemore er gamall refur á
leiksviðum í London og New York og
veit vel hve miklu máli skiptir að hafa
allt á réttum stað. Bæði sviö og bún-
ingar eru stílfærðir miðað við aldamót-
in 1900 og vandalaust fyrir áhorfanda
að hverfa upp í sveit í Rússlandi fyrir
hundrað árum þar sem leiöinn heldur
hefðarfólki í heljargreipum.
Leikarar eru vel valdir og ber þar
hæst leikkonuna hæfileikaríku og
fógru, Kristinu Scott Thomas sem leik-
ur Möshu, miðsysturina sem er vansæl
í hjónabandi með Kulygin (James
Fleet) þó að hann sé afskaplega ham-
ingjusamur með henni. Masha er þögul
mikinn hluta þess tíma sem hún er á
sviðinu en Kristin Scott Thomas er
ekki í nokkrum vandræðum með að
veiða augu áhorfenda þó að hún sitji
úti í horni og lesi bók meðan aðrir
tala. Harmur Möshu og óbærilegur
leiði urðu nærri því áþreifanlegir í
túlkun hennar. Aðeins létti þunganum
af brá hennar þegar hún var samvist-
um við Alexander Vershínín undirfor-
ingja sem var prýðilega leikinn af Ro-
bert Bathurst (David í Cold Feet), en
þeim er ekki skapað nema að skilja.
Elstu systurina, Olgu, leikur hin
kunna leikkona, Kate Burton, en Irina
er leikin af ungri söngkonu, Madeleine
Worrall, sem fer afar vel með hlutverk-
ið þó að það sé hennar fyrsta á sviði
atvinnuleikhúss. Bróðurinn Andrei
leikur Douglas Hodge og Susannah
Wise hina illskeyttu Natösju konu
hans. Hópurinn allur er óvenjusam-
stilltur og sterkur.
„Það er ástæöulaust að semja minn-
ingargreinar um West End-leikhúsin
þegar þau framleiða svona
heimsklassa," segir gagnrýnandi
Sunday Times í geysiloflegri umsögn
sinni. Hann heldur beinlínis ekki vatni
yfir Kristinu sem hann kallar fremsta
meðal jafningja í þessu stjömustykki.
130 leiksýningar
Af öðrum sýningum í leikhúsborg-
inni er óhætt að mæla með Dauða-
dansi Strindbergs með Ian McKellan
sem Kolbrún Bergþórsdóttir skrifaði
um hér í DV fyrir fáeinum vikum og
þeir sem hafa gaman af ljóðlist gætu
skemmt sér undir drep með Tom Cour-
tenay í líki skáldsins Philips Larkins í
Pretending to Be Me. í National
Theatre er meðal annars veriö að for-
sýna nýja óperu um Jerry Springer, en
konsertuppfærsla á henni vakti mikla
athygli á Edinborgarhátíðinni í fyrra,
og nýr söngleikur í borginni er
Ragtime, sem byggður er á samnefndri
sögu E.L. Doctorows, eins konar félags-
leg saga með söngvum og gerist í New
York, nokkru síðar en Glæpagengi
Scorseses. Sagan kom út á íslensku
undir sama heiti 1977 í þýðingu Jó-
hanns S. Hannessonar.
Að jafnaði eru um 130 leiksýningar í
gangi í London og þar af um 30 söng-
leikir sem sumir hafa gengið árum (og
áratugum) saman. Besta yfirlitið og all-
ar upplýsingar um stað og stund, miða-
verð og símanúmer eru í vikuritinu
Time Out sem kemur út á miðvikudög-
um og er til sölu í öllum bókabúðum,
sjoppum og blaðasölum á torgum og
gatnamótum leikhúsborgarinnar.