Dagblaðið Vísir - DV - 14.04.2003, Blaðsíða 17

16
MÁNUDAGUR 14. APRÍL 2003
MÁNUDAGUR 14. APRÍL 2003
41
Útgáfufélag: ÚtgáfufélagiB DV ehf.
Framkvæmdastjórí: Örn Valdimarsson
Aðalritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
A&sto&arrltstjórl: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsíngar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlíó 24,105 Rvik, simi: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjðrn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5749
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, simi: 462 5000, fax: 462 5001
Setnlng og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerb og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fýrir viðtöl viö þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Leikur með fjöregg
Allir stjórnarandstöðuflokkarnir
hafa það á stefnuskrá sinni að bylta
stjórnkerfi sjávarútvegsins.
Frjálslyndi flokkurinn, sem varð
til í kringum einn mann, hefur lagt
megináherslu á að kvótakerfið verði
lagt niður í áfóngum á fimm árum.
Vinstrihreyfingin - grænt framboð
segir vænlegastu leiðina „út úr
ógöngunum er að fyrna veiðiheimildirnar út úr núgildandi
kvótakerfi" á 20 árum. Sömu sögu er að segja um stærsta stjórn-
arandstöðuflokkinn. Stefna Samfylkingarinnar er að afnema nú-
verandi kvótakerfi og í kosningastefnu flokksins sem samþykkt
var á vorþingi segir meðal annars: „Samfylkingin vill að kvótinn
verði innkallaður í smáum, árlegum áfóngum, þannig að sjávar-
útvegurinn geti lagað sig að breytingunum og að sem mest sátt
verði um þær. Þetta er svokölluð fyrningarleið."
Ekki er ólíklegt að stjórnarandstöðunni takist að fella sitjandi
ríkisstjórn. Þar með yrði mynduð þriggja flokka vinstri stjóm.
Augljóst er að eitt umfangsmesta verkefni þeirrar stjórnar verð-
ur að bylta núverandi fiskveiðistjórnunarkerfi. Svo afdráttar-
lausir eru flokkarnir í andstöðu sinni við ríkjandi skipulag að
þeir komast ekki hjá því að hrinda stefnu sinni í framkvæmd. Af-
leiðingarnar yrðu hins vegar ógnvænlegar.
í ársskýrslu Kaupfélags Skagfirðinga varar Þórólfur Gíslason
kaupfélagsstjóri alvarlega við hugmyndum af þessu tagi og bend-
ir á að stöðugleiki í efnahagslífi og festa í stjóm fiskveiða ráði
mestu um þróun atvinnulífs á landsbyggðinni á komandi árum:
„Einu öflugu fyrirtæki landsbyggðarinnar eru sjávarútvegsfyrir-
tækin. Með því að veikja grundvöll þeirra með kúvendingu í fisk-
veiðistjórn, hvort sem það er með óhóflegri sérsköttun, fyrningu
veiðiheimilda með uppboðskerfi eða öðrum vanhugsuðum að-
gerðum, er verið að kalla yfir landsbyggðina ómældar hörmung-
ar ... Sú tíð á ekki lengur heima í vestrænu hagkerfi, að rekstr-
arskilyrðum atvinnugreina sé kúvent eftir úrslitum þingkosn-
inga hverju sinni. Slík hagstjórn er viðhöfð í vanþróuðum ein-
ræðisríkjum og á ekkert erindi inn í íslenskt efnahagslíf og í
raun hafa stjórnmálamenn á íslandi ekkert leyfi til að að íhuga
slíkar aðgerðir og hvaö þá framkvæma slík skemmdarverk á at-
vinnulífinu nú þegar komið er fram á 21. öldina.“
Þessi varnaðarorð Þóróifs Gíslasonar eru samhljóma ræðu
Þorsteins Más Baldvinssonar, forstjóra Samherja, á aðalfundi fé-
lagsins 4. apríl síðastliðinn: „Þegar kemur að undirstöðuatvinnu-
vegum þjóðarinnar verðum við að stíga varlega til jarðar. Þegar
fjaliað er um sjávarútveg virðist sem sumum þingmönnum sé fyr-
irmunað að skilja að bætt lífskjör og kaupmáttur er sóttur í fram-
leiðniaukningu.“
Auðvitað er það rétt hjá forstjóra Samherja þegar hann bend-
ir á að það sé grunnhyggið „að einstaka stjórnmálaflokkar í okk-
ar litla þjóðfélagi skuli reyna að telja okkur trú um að við getum
haldið uppi sömu framleiðni og hagsæld í sjávarútvegi með því
að taka aflaheimildir af einum og dreifa til annarra. Slíkar að-
gerðir fjölga ekki störfum“.
Hugmyndir um aö bylta stjórnkerfi sjávarútvegsins eru ekki
annað en leikur með fjöregg íslensks efnahagslífs. Sá leikur mun
því miður halda áfram enda á sjávarútvegurinn undir högg að
sækja í opinberri umræðu.
Þorsteinn Már Baldvinsson hélt því fram á aðalfundi félagsins
að umræða um sjávarútvegsmál væri oft á tíðum ómálefnaleg og
ómaklega vegið að stórum sjávarútvegsfyrirtækjum hér á landi:
„Því miður er það staðreynd að fréttastofur ríkisfjölmiðlanna
hafa leitt þessa ómálefnalegu umfjöllun. Þeir sem gengið hafa
hvað verst um auðlindina og vísvitandi brotið lög hafa átt greið-
an aðgang að fréttastofunum og fréttir frá þeim verið fluttar
gagnrýnislaust."
Þegar kjósendur ganga að kjörborði 10. maf næstkomandi
greiða þeir ekki aöeins atkvæði um næstu ríkisstjórn, um skatta-
loforð stjórnmálaflokkanna eða fögur fyrirheit um aukna fjár-
muni til velferðarmála. Þeir greiða einnig atkvæði um framtíð ís-
lensks sjávarútvegs og þar með sín eigin lífskjör í framtíðinni.
Óli Björn Kárason
Skoðun
Halldór Ásgrímsson utanríkisráöherra um stríöið í írak:
fltök voru óumflvianlea
Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra hefur staðið í ströngu
vegna íraksmálsins að undanfömu.
Hann telur átök hafa verið óumflýj-
anleg en harmar fall óbreyttra
borgara og hermanna. Enn fremur
segir hann það brýnt verk að leysa
deiluna um N-Kóreu og telur einu
varanlegu lausnina vera aukna
samvinnu Suður- og Norður-Kóreu.
Hann sér þó ekki fram á frekari
hernaðaraðgerðir, t.d. gegn Sýr-
lendingum, af hálfu Bandaríkja-
manna.
Ekki hjá átökum komist
Áður en átökin í írak hófust tal-
aðir þú um að vopnaeftirlitsmenn
Sameinuðu þjóðanna œttu að fá
meiri tíma. Fannst þér hernaðurinn
ótímabœr?
„Ég taldi eins og aðrir að það
væri mikilvægast að leysa málið
með friðsamlegum hætti. Það var
hins vegar ljóst að það var ekki
nægileg samstaða um lausn þessa
máls í Öryggisráði Sameinuðu þjóð-
anna en í bakhöndinni var alltaf
þrýstingur á íraka um að beita
vopnavaldi. Þess vegna gerði ég mér
alltaf grein fyrir því að það gæti
komið til átaka. Þegar Frakkar
sögðu svo aö þeir myndu beita neit-
unarvaldi í öllum tilvikum þá varð
mér ljóst að það yrði ekki beðið
lengur. Þannig að þessi staða kom
mér ekkert á óvart þótt ég hefði vilj-
að sjá aðra lausn á vandanum.
En þá vaknar auðvitað sú spurn-
ing: Hvað átti aö bíða lengi? Það
var búið að bíða í tólf ár. Átti að
bíða í mánuð í viðbót, tvo mánuði
eða tvö ár? Þeirri spurningu verð-
ur aldrei svarað en ég held, eftir
því sem ég hugsa meira um það, aö
átök hefðu aldrei verið um-
flúin, jafnvel þótt það hefði
verið beðiö lengur og eftir-
litsmönnunum gefinn
lengri tími.“
En er enginn efi í þínum
huga um aö hugsanlega hafi
of miklu veriö fórnað til þess
að ná fram markmiðum
stríösins?
„Hvert mannslíf er fórn
og vissulega hafa of margir
almennir borgar fallið.
Einnig hafa margir her-
menn fallið, bæði hjá
bandamönnum og írökum,
en það verður líka að hafa
það í huga að það ástand
sem áður var í landinu kost-
aði einnig gifurlegar mann-
fórnir. Almenningur leið
skort, fólk var pyntað og
börn voru að deyja í stórum
stíl. Þess voru meira að
segja dæmi að Saddam
Hussein hefði flutt aftur út
nauðsynjavörur sem komu
inn til landsins. Þannig að
ríkisstjórninni var sama
um sitt eigið fólk. Óbreytt
ástand hefði því líka kostað
miklar mannfómir og jafn-
vel meiri.“
Skiptir litlu hvernig
vindarnir blása
í ljósi þess að Danir
sendu hersveitir til íraks
liggur beint við að spyrja
hvort utanríkisráðherra hefði gert
hið sama ef íslendingar byggju yfir
her. Halldór segist ekki hafa hugs-
að svo langt og þakkar fyrir að
þurfa ekki að taka slíkar ákvarðan-
ir.
„Ég hef í rauninni aldrei hugsað
út í það enda þakka ég guði fyrir
það hlutskipti mitt að búa í landi
þar sem ekki er her og þurfa ekki
að standa í því sem stjórnmálamað-
ur að taka slíkar ákvarðanir. Ég er
ekki viss um að ég væri maður til
þess,“ segir ráðherrann.
„Ég dáist hins vegar að mönnum
eins og Tony Blair sem geta tekið
slíkar ákvarðanir með yfirveguð-
um hætti. Það er ekki skemmtilegt
hlutskipti að þurfa að senda 50 þús-
und ungmenni til baráttu á fram-
andi jörð en að baki slíkum
ákvörðunum hljóta að vera rök-
studdar ástæður og með þessari
ákvörðun sinni er Blair að tryggja
öryggi Bretlands og
leggja sitt af mörkum til
þess að varðveita
heimsfriðinn."
En nú hefur afstaöa
meirihluta almennings
og stjórnvalda ekki farið
saman í þessu máli.
Finnst þér aö almenn-
ingur eigi að hafa áhrif
á stefnu stjórnvalda í
málum sem þessum?
„Almenningur hefur
alltaf áhrif á stefhu
stjórnvalda. Það er fólk-
ið í landinu sem kýs
okkur stjórnmálamenn-
ina til þess að stjórna og
til að taka ákvarðanir í
erfiðum málum sem
þessum. Við búum oft á
tíðum yfir upplýsingum
sem almenningur hefur
ekki aðgang að og við
verðum líka að axla
ábyrgð á gjörðum okk-
ar. Þannig að við getum
aldrei gert eins og öllum
hentar,“ segir Halldór.
„Án þess þó að ég sé
aö líkja því saman þá
var t.d. meirihluti þjóð-
arinnar samkvæmt
skoðanakönnunum mót-
fallinn virkjunarfram-
kvæmdum við Kára-
hnjúka á sínum tíma.
Átti þá að hætta við þær
framkvæmdir? í skoð-
anakönnunum í dag styður meiri-
hlutinn þær framkvæmdir. Ég er
ekki í stjórnmálum til þess að
hlaupa úr í einu í annað eftir því
hvernig vindarnir blása. Ef menn
vilja slíka ráðherra þá bið ég fólk
um að vera ekki að kjósa mig.
Þessu verða menn að gera sér
grein fyrir,“ segir Halldór.
írakar taki við stjórninni
Talsvert hefur verið rætt um
hvernig uppbyggingu íraks verði
háttað að stríðinu loknu og sumir
óttast að til alvarlegs ágreinings
geti komið um það.
„Því miður held ég að það sé
raunveruleg hætta á að það verði
ágreiningur um þetta. En fyrst það
tókst að koma á ríkisstjórn í
Afganistan þrátt fyrir allar þær
hörmungar, sundrungu og eyði-
leggingu sem þar hafði átt sér stað
þá hef ég trú á að það sé einnig
hægt í írak. Það sem þarf að stefna
að er að írakar taki sjálflr við
stjóm landsins en ekki einhverjir
hagsmunahópar," segir Halldór og
bætir við að Sameinuðu þjóðirnar
verði að hafa forystu um uppbygg-
ingu landsins að stríði loknu.
„Ég tel að þetta sé óvinnandi
verk nema SÞ komi þar að máli.
Mér fmnst forsætisráðherra Breta
hafa sett fram skynsamleg sjónar-
mið í þessu máli sem ættu að geta
orðið til þess að brúa þá miklu gjá
sem myndast hefur á milli Evrópu
og Bandaríkjanna. Ef gjáin verður
hins vegar óbrúuð lengi getur þaö
haft gríðarlegar afleiðingar fyrir al-
þjóðakerfið og íslenska utanríkis-
stefnu."
Ógnin af Noröur-Kóreu
Margir óttast einnig að hernað-
urinn í írak sé aðeins upphafið að
frekari hemaðaraðgerðum Banda-
ríkjamanna. Sumir hafa nefnt Sýr-
land sem næsta hugsanlega skot-
mark Bandaríkjanna en utanríkis-
ráðherra telur líkumar á frekari
hernaði ekki miklar.
„Það eru engar slíkar ályktanir
til af hálfu SÞ sem veita heimildir
til slíks. Á sínum tíma var gerður
vopnahléssamningur við íraka en
síðan var ályktað að þeir hefðu
brotið ákveðna kafla í stofnsátt-
mála SÞ og því er þetta á engan
hátt sambærilegt. Ég hef því ekki
trú á að það verði farið í slíkar að-
gerðir nema Sýrland verði uppvíst
að einhverju sem alþjóðasamfélag-
ið telur ástæðu til að hafa afskipti
af. Það er því ekki hægt að bera
írak og Sýrland saman í þessu sam-
bandi.“
En telur þú aö heimsbyggðinni
stafi ógn affleiri ríkjum en írak?
Ég tel að það stafi ógn af þeirri
kjarnorkuvæðingu sem virðist
vera að eiga sér stað í Norður-
Kóreu. Ég tel hins vegar að það
megi leysa það mál með samning-
um, t.d. með aukinni samvinnu
Norður- og Suður-Kóreu. Ég hef
ferðast til Suður-Kóreu og þar hafa
menn miklar áhyggjur af þróun
mála í norðri en mín von er sú að
þessi lönd eigi eftir að sameinast
líkt og gerðist t.d. með Þýskaland.
Það er eina lausnin sem gæti orðið
varanleg," segir Halldór og bætir
við að stuðning margra Asíuþjóða
við hernaðinn gegn írak megi að
sínu mati rekja til óttans við Norð- ^
ur-Kóreu.
„Það er mjög brýnt að finna
lausn á þessari deilu og ég er ekki
í nokkrum vafa um að pólitískur
stuðningur ríkja á borð við Suður-
Kóreu og Japan sé tilkominn vegna
vilja þeirra til að starfa með Bret-
um og Bandaríkjamönnum að
lausn Norður-Kóreudeilunnar. -áb
Ummæli
Elast um umboðsmann
„Ég sé fyrir mér einhvem kall,
sem fer um allt og svo gerist ekki
neitt. Við erum með alls konar
stofnanir í hestamennskunni og
þetta er ein silkihúfan ofan á hin-
ar. Við höfum þegar Hestamiðstöð,
Átaksverkefni og Heiðursvörð. Ég
sé ekki fyrir mér, að þetta fyrir-
hugaða embætti virki. Það kallar á
gríðarlega þekkingu viðkomandi
manns. Ég efast um, að til séu
framsóknarmenn í þetta allt sam-
an.“
Gunnar Arnarson hrossaútflytjandi
um hugmyndir um embætti Umboös-
manns hestsins í viötali viö Eiöfaxa.
lilboð
„Ágæta unga samfylkingarfólk í
Reykjavík! Við í ungum framsókn-
armönnum í Reykjavík skorum á
ykkur í málþing um mögulega
stefnuskrá ríkisstjórnar Framsókn-
ar og Samfylkingar undir forystu
Halldórs Ásgrímssonar."
Haukur Logi Karlsson, formaöur Fé-
lags ungra framsóknarmanna í
Reykjavíkjurkjördæmi-noröur, í grein í
Morgunblaöinu.
Tapviss
„Ég vissi alveg
að ég myndi ekki
vinna keppnina. ís-
lendingar hefðu
aldrei kosið mig og
lagið var ekki mik-
ið popplag."
Færeyska sönggyðjan
Eivör Pálsdóttir um forkeppni Evró-
visjón í viötali viö vikuritiö Birtu.
Lærdómur stríðsins
„Norður-Kórea hefur séð innrás-
ina í írak sem sönnun þess að eina
leiðin til þess að geta stöðvað árás-
ir Bandaríkjamanna er að ráða yfir
kjamorkuvopnum. Aðrar þjóðir
eru líklegar til að sjá það sama og
í stað þess að stöðva vopnakapp-
hlaupið er það orðið að sprett-
hlaupi. Erfltt er að meta hver
áhrifin verða á hryðjuverkahópa
en það er erfitt að ímynda sér að
innrásin muni leiða til betra
ástands.“
Eyþór ívar Jónsson á Heimi.is.
Regiulega nútímalegip
Islenskir vinstri menn lækka
ekki skatta. Þeir selja ekki ríkis-
fyrirtæki. Þeir breyta almennt ekki
um rekstrarform, jafhvel úreltustu
stofnana. [...] Það er verið að lækka
skatta of mikið, eða á röngmn tíma
eða rangan skatt. Það er verið að
selja rangt fyrirtæki eða á röngum
tíma. Það hefði verið betra að selja
í fyrra. Eða á næsta ári. Bara ekki
núna. Það er svo ýmist verið að
selja of mörgum eða of fáum. Verð-
ið er heldur ekki nógu gott. En á
fjögurra ára fresti mæta samfylk-
ingarmenn á fund kjósenda og eru
nútímalegastir allra.“
Vefþjóöviljinn á Andríki.is.
Handónýtup almenningup
„Ánægja manna
með þessi yfirgengi-
legu loforð [um
skattalækkanir]
styður þá kenningu,
að kjósendur fái þá
valdamenn, sem
þeir eiga skilið.
Ennfremur þá
kenningu, að það sé ekkert aö á ís-
landi, sem ekki sé hægt að laga
með því að skipta um kjósendur."
Jónas Kristjánsson á vef sínum.
Stríð í nafni hverra?
Það er áleitin spuming hvemig Bandaríkjamenn og Bretar gátu komist að þeirri
niðurstöðu að þrátt fyrir alla vamagla, yfirlýstan vilja alþjóðasamfélagsins og
raunverulegan árangur lögmœtra eftirlitsaðila, vœri stríð orðið pólitísk nauðsyn,
algerlega óháð öllum gefnum forsendum.
mM:
iKA Margrét
Frímannsdóttir
ÆW alþingismaður og
% M
Kjallari
„Höfum viö ekkert lært af
sögunni? Að öllum líkind-
um ekki því þaö hiýtur aö
vera mönnum Ijóst eftir
reynslu undanfarinna ára
og áratuga aö það er ekki
hægt að koma á friði meö
geltandi byssukjöftum."
írak samtímans er hryggðar-
mynd. Fortíðin er ískyggileg og
framtíðin í besta falli hættuleg.
Enginn þarf að velkjast í vafa um
að harðstjórinn í írak hefur fært
þjóð sinni glötun og eyðileggingu.
Sannfæring hans er sú að allt skal
gert til að viðhalda völdum, hverj-
ar svo sem fórnir þjóðarinnar
verða. Saddams Husseins verður
ekki saknað. En hverju hefur ver-
ið til kostað? Hversu margir írak-
ar - karlar, konur, böm og gamal-
menni - hafa fallið í stríði sém
kallað var yflr þá af valdamönnum
í fjarlægum löndum. Mannfall
óbreyttra borgara er nefnt óhjá-
kvæmilegur skaði, engu líkara en
verið sé að ræða um brýr, vegi eða
byggingar. Nútímastríð hefur á
sér blæ óraunveruleikans, þar sem
blóðiö rennur ekki nema á sjón-
varpsskjánum, sem jú alltaf er
hægt að slökkva á.
Friður við byssukjafta
Aðdragandi stríðsins í írak hef-
ur verið með þeim hætti að þegn-
um flestra vestrænna þjóða fallast
hendur. Við þurfum að leita langt
aftur til að finna dæmi fyrir því að
vilji alþjóðasamfélagsins hafi ver-
ið jafn fótum troðinn og raun ber
vitni. Það er áleitin spurning
hvernig Bandaríkjamenn og Bret-
ar gátu komist að þeirri niður-
stöðu að þrátt fyrir alla varnagla,
yflrlýstan vilja alþjóðasamfélags-
ins og raunverulegan árangur lög-
mætra eftirlitsaðila, væri stríð
orðið pólitísk nauðsyn, algerlega
óháð öllum gefnum forsendum.
Höfum við ekkert lært af sög-
unni? Að öllum líkindum ekki því
það hlýtur að vera mönnum ljóst
eftir reynslu undanfarinna ára og
áratuga að það er ekki hægt að
koma á friði með geltandi byssu-
kjöftum. Þvert á móti. Með því
ölum við upp kynslóð hatursfuÚra
ungra manna og kvenna sem
skirrast ekki við að hefna þótt það
kosti þau lífið sjálft. Það er um-
hugsunarefni að á sama tíma og
vestrænar þjóðir eru hver annarri
háðar með einum eða öðrum hætti
um flesta þætti mannlegrar tilveru
er sundrungin fordæmalaus. í dag
er að alast upp heil kynslóð fólks
sem fmnst sem það hafi nákvæm-
lega engin áhrif á stefnu stjórn-
valda. Mikil er ábyrgð þeirra sem
blása í herlúðra og engu minni er
ábyrgð þeirra sem ljá þeim þögult
samþykki sitt.
Þolinmæði brást
Sagan hefur kennt okkur að sem
þjóðir og sem menn verðum við að
taka afstöðu til óþægilegra mála.
Allt annað er hugleysi. En að
sama skapi verður sú afstaða eða
sá málstaður sem tekinn er að
fylgja sannfæringu, lögmæti og
umfram allt siðferðislegri vitund.
Slíka afstöðu tókum við þegar
harðstjórinn í Belgrad lét til skar-
ar skríða. Það var ekki auðvelt en
þó siðferðislega rétt. Um það deila
fáir. Líklegast var minni hags-
munum fómað fyrir meiri og þótt
þróunin hafi verið farsæl til þessa
þá mun tíminn einn skera úr um
endanlegan árangur. En í þetta
sinn er málum öðruvísi farið.
Stríðið í írak varð ekki til af slysni
heldur var um klaufalega fram-
reidda pólitíska nauðhyggju að
ræða. Óþægilegar fregnir um fyr-
irætlanir Bandaríkjamanna í írak
eftir að stríði lýkur renna enn
frekari stoðum undir það.
Auðvitað var það ekki aðeins
lagaleg skylda manna að hafa þolin-
mæði til að bíða eftir að vopnaeftir-
litsmenn Sameinuðu þjóðanna
lykju sínum störfum. Sú skylda var
einnig siðferðisleg. Alþjóðasamfé-
lagið, með Sameinuöu þjóðimar í
öndvegi, hefði átt að fá svigrúm til
að meta staðreyndir og taka lög-
mæta ákvörðun um hvaða aðgerða
ætti aö grípa til út frá þeim forsend-
um. En í þess stað brast afskaplega
takmörkuð þolinmæði sjálfskipaðra
sýslumanna veraldar. Vilji þorra al-
þjóðasamfélagsins var hunsaður,
saklausir borgarar og hermenn
hafa fallið og á hverjum degi vex
réttlát reiði borgaranna. Þetta stríð
er ekki háð í þeirra nafni og alls
ekki í mínu nafni.
-hb