Nýtt dagblað - 18.11.1941, Blaðsíða 2

8
NÝTT DAGBLAÐ
Þriðjudagur 18. nóvember 1941.
Bœkur
FOKKEK FLUGVÉLASMIÐUR
Þetta er sagan um Hollending-
inn fljúgandi eða f’okker flug-
vélasmið.
Hersceinn Pálsson blaðamaður
hefur þýtt og farizt það vel úr
hendi. Bókin lýsir ævi hins mikla
brautryðjanda á sviöi fluglistar-
innar, Fokkers, frá því að hann
var strákur í hópi brúnna Mal-
ajastráka austur á Indlandseyj-
um og þar til hann varð heims-
frægur flugvélasmiður. Hún lýsir
skólaárum hans, áhugaleysi hans
á náminu, en áhuga hans fyrir
l'rístundastörfunum, heima í her-
berginu í foðurhúsum, þar sem
hann sýslaði um allskonar til-
raunir og stal gasi úr leiðslu ná-
grannans til þess að geta rekið
tilraunastarfsemina. öllu er þessu
fjörlega og skemmtilega lýst, og
mun öllum þykja gaman að lesa,
og þá einkum strákum.
En það varð flugvélasmíðin og
fluglistin, sem varð starf hins
fulltíða Fokkers, og auðvitað var
snilligáfa hans á þessu sviði tek-
in í þjónustu hemaðarins í síð-
ustu heimsstyrjold.
Efnið er þess vert að kynnast
því, og formið þannig, að það
laðar til lestrar.
A.
Háskóla-
hlfómleíkar
ARNI KRISTJANSSON
og
BJÖRN ÓLAFSSON
halda 5 hljómleika i vetur í
hátíðasal Háskólans.
1. HLJÖMLEIKAR
verða föstudaginn 21. nóvem-
ber ki. 9 síðdegis. Leikin
verða verk eftir Eecles, Bach,
Hándel. Lalo óg Schubert.
Aðgöngumiðar að ÖLLUM 5
hljómleikunum verða seldir í
dag og á morgun í Bókaverzl-
un Sigfúsar Eymundssonar og
Hljóðfærahúsinu. — Ef eitt-
hvað verður óselt fást að-
göngumiðar að einstökum
hljómleikum á fimmtudag og
föstudag.
VrS^Fúm^S^Tiinynmcsk
íþaka og Sóley tilkynna:
Dregið var í hlutaveltu-happ-
iiættinu í gær hjá iögmanni.
Þessi númer komu upp:
1. nr. 2344
2. nr. 3285
3. nr. 3744
4. nr. 1559
5. nr. 4584
.nninganna skal ’dtja til Sæ-
mundar Sæmundssonar, Kidda-
búð, Garðastræti 17.
Heíf og hölá
svíð
aftan daginn
Kaffisalan
Hafnarsírœti 16
Tímarit Máls og menn-
ingar., 2. hefti 1941. Rit-
stjóri Kristinn E. Andrés-
son.
Þetta hefti Tímaritsins á vís-
an stao í ísienzKn boKmenma-
sogu vegna gremar rcanaors Kiij-
an Baxness, er nann necnir „ivraJ
íö. NoKkrar athugasemdir”. Grein
m er ntuö vegna árasa á sio-
ustu rit Halidors, en pær haia
einkum beinzt ao máii bókanna.
Hann rekur þessa „málhreinsun-
arrellu” tii smágreinar, er hann
birti í Tímariti Máls og menning
ar fyrir nokkru, þar sem hann
„vakti athygli á nokkrum al-
dönskum orðatiltækjum, sem
mjög sækja í penna manna, eink
um blaðamanna, og var þess eink
ar hógværlega hvetjandi, að
menn reyndu að forðast slíkt
vangát”. Orðin „einkar hógvær-
iega” eiga tæpast við, greinin
var öfgakennd í orðfæri og stað
hæfingum, rituð af skilningsleysi
á þeim þröngu skorðum, er vinnu
aðstæður setja starfsmönnum
við íslenzk dagblöð. Halldór hall-
ast að því, að þeir þrír tugir
manna er fást við blaðamennsku
á íslandi séu ógreindari, lýttir
meiri skapbre3tum og ver upp
aldir en almenningur i landinu,
„einkennilega menntunarsnauðir”
og ráðleggur þeim taugahælis-
vist nokkra mánuði árlega. Þetta
er kiljönsk hógværð! Þó ástæða
væri til svars, hafa blaðamenn
látið greininni ósvarað,, mér er
næst að halda, að þeir hafi sýnt
þann taugastyrk að taka hana
ekki íyllilega alvarlega, þó hún
liafi eflaust orðið til að torvelda
starf þeirra og gefa undir
fót aðfinnslusnobbum, sem halda
að það sé fínt og vottur um bók-
menntun og hámenningu að fara
niðrandi orðum um íslenzka
blaðamennsku.
En greinin varð ýmsum öðr-
um tilefni að lúsaleit í ritum
Halldórs sjálfs eftir „dönsku-
slettum” og þóttust þeir feng-
sælir í sögunni um Ljósvíking-
inn, en þó hefur aldrei komið
annar eins hvalreki á fjörur „mál
hreinsunarmanna” og þýðing
Halldórs á bók Hemingway’s,
„Vopnin kvödd”.
Flesta þessara „málhreinsunar
manna” afgreiðir Halldór með
sárbeittu skopi, en segja má, að
þeir hafi ekki til einskis strit-
að, því árásimar verða tilefni
greinar, þar sem liann gefur ís-
lenzkum lesendum hugmynd um,
hveraig mál hans haftir orðið
til, hvernig hann hefur með íjá-
kvaamni fræðimannsins lagt sig
í framkróka til að kanriq. js-
lenzkt mál, og ritgerðin verður
sterk og rökstudd vöru fyrir
skynsamlega stafsetningu og þó
fyrst og fremst vöra og sókn
fyrir lifandi og gróandi íaienzka
fungu. Það er hægt að sjá til-
sagnarlaust af ritum Halldórs,
hvílíka alúð hann hefur lagt við
raálið, og þar er stöðlig fram-
för, athugulum lesanda er það
sönn unun að sjá og fiiana i síð-
ustu bókunnm, hvte ísl<enzkan er
oi'ðin honuin eftirlát. JBpgu að
síður er ómetanlegt að ík bend-
ingar hans sjálfs um :málið. Það
er ekki tílviljun, að hann minn-
iet 4 bækur James Jrftrofe’a. mg
skyídi tskki ttótet þty tfýíik&pSti
Halldór Kiljan Laxness
Halldórs í islenzku máli og með-
ferö þess yrói sízt áhraaminni
en skáidmál Joyce's á bóKmennt-
ir enskumælandi þjóöa, þó ann-
ars sé ólíku saman jainaó-
1 smágrein síðar í heítinu, um
LaxdæluUtgáfuna, svarar Hall-
dór árásum Hriflu-Jónasar og
Stefáns Péturssonar, og áfrýjar
máli sínu til framtíðarinnar. „Sú
öld, sem kernur eftir okkur, mun
dæma milli þeirra og mín, milli
míns nafns og þeirra nafns. En
meðan við lifum allir, munu þeir
liafa skapraunina, ég skemmtun-
ina”. Honum cr óhætt að leggja
málin í dóm cftirkomendanna.
Halldór Kiljan Laxness ber nú
þegar hátt í bókmenntum íslend-
inga, og endist honum aldur til
áíramhaldandi starfs, munu hin-
ar miklu skáldsögur hans gnæfa
upp úr íslcnzkum bókmenntum
aldariunar og stórfengleg form
þeirra skýrast að sama skapi og
truflandi moldviðri samtíðar
hans linnir.
Ritstjóri „Tímaritsins”, Krist-
inn Andrésson, ritar athyglis-
verða grein, „Reisum Snorra-
höll”, þar sem lagt er til að 700
ára dánardags Snorra Sturluson-
ar verði minnzt með stofnun
„Menningarfélags”, er sameini
alla andans menn, íslenzka, og
veldi sér fyrst verkefna byggingu
„Snorrahallar” í Reykjavík, „sem
verði heimili íslenzkrar listar og
jafnframt hagnýt bygging yfir
ýms söfn þjóðarinnar, sem nú
eru á hrakhólum. Þetta á að
verða fegursta og stærsta bygg-
ing í Reykjavík. Það má ekkert
til hennar spara. Listamcnn
verða að fá að ráða henni, og
þeir verða að skreyta hana, eins
og þeir fegurst geta. Þarna á
að vera Snorrasafn með öllum
útgáfum á verkum hans, ritum
um hann og listaverkum af hon-
um. Þarna eiga listasöfn að vera
og þama á þjóðminjasafnið
heima- Þarna á að vera hljóm-
listarsalur, kvikmyndasalur og
samkomusalir. Þama á að vera
lestrarsalur jmeð nýjustu bókum
og tímaritum, innlendum og er-
lendum, 1 hverri listgreim Þama
eiga skáld og listamenn að eiga
samkomustað. „Þessi bygging á
pð skapa menningargróðri Is-
lands ný skilyrðí. Um leið og
hún er reist í minningu Snorra
Sturlusonar, er hún reist kom-
andi kynslóðum sem tákn um
freisis- og menningarþra Islend-
ing| á tímum hernámslns”, isegir
Kristhra m&ðal aa»ars,.
nerlia oreln um
oi mép
magnaða grein um alþjóðamál,
„Samherjar Hitlers”. Sigurður
Thorlacius ritar grein um upp-
eldisvandamál, er hann nefnir
„Æskan í dag er þjóðin á morg-
un”. ölafur Jóhann Sigurðsson
á þama ágæta grein um áhrif
peningastraumsins á æskulýð
landsins. Aðalbjörg Sigurðardótt-
ir ritar minningargrein um Eirík
Magnússon og Yngvi Jóhannes-
son ritar um indverska skáidió
Tagore. Björn Franzson svarar
Nordal enn nokkrum athugíc-
semdum. Þaö er vel þess vert
að lesa þessa prúðmannlegu rit-
deilu alla að nýju, ef menn hafa
eldri heftin við hendina. I heft-
inui eru þrjú góð kvæði eftir
Stein Steinarr, og „Fornt ásta-
ljóð enskt” eftir Ben Jonson, fært
í fallegan íslenzkan búning af
Halldóri Kiljan. Þar er og smá-
saga eftir Galsworthy, þýdd af
Boga ólafssyni. Loks eru rit-
dómar (eða réttara sagt ritgerð-
ir) um síðustu bækur Jóhannes-
ar úr Kötlum og Tómasar Guð-
mundssonar, útgáfu Menningar-
sjóðs á kvæðum Jónasar Hall-
grímssonar o. m. fl. eftir Krist-
inn Andrésson og Halldór Kiljan
Laxness
Þetta hefti af „Tímariti Máls
og menningar” er stórmerk bók,
og heldur hátt merki því, er Mál
og menning setti sér upphaflega.
Og það hefur Tímaritinu (og
Kristinn E. Andrésson
Rauðum pennum áður) • tekizt
bezt. Bókaval félagsstjómar er
óþarflega fálmandi. Ef það var
nokkuð, sem áreiðanlega var nóg
til af á íslandi áður, var það
útgáfufélög fyrir „sagnaþætti”.
Eg er ekki að lasta þá bók-
menntagrein, en finnst svo vel
fyrir henni séð, að Mál og menn-
ing geti að skaðlausu helgað sig
öörum verkefnum, sem meir hafa
verið vanrækt af bókaútgefend-
um hingað til. Eiils er það, að
heildarútgáfa á ritum íslenzkra
höfunda hlýtur að taka of mikið
rúm í útgáfu félagsins til að
vera æskileg.
Fyrstu bindi „Arfs íslendinga”
eru væntanleg að ári, og hlýtur
það verk að taka meginhlutann
af útgáfugetu félagsins næstu ár-.
in. En við það verður jafnvel
enn meiri þörf á að aðrar bækur
félagsins verði valdar svo, að
sem mest tilbreytni verði í út-
gáfumii, og félagsmönnum veru-
legur fengur i þeini líka.
S. G.
<>0000000000000000
Útbreiðfð Nýtt dagblað
v><>o<><>c<><><><><>c>^^
llanchester Guardian
snýr baki við finnsku
afturhaldstjórninni
I Bretlandi og Bandaríkjunum
eru hinar mótsagnakenndu yfir-
lýsingar finnskra stjórnmála-
manna taldar lítilsvirði, og muni
ekki verða tekið mark á öðru en
aðgerðum Finna.
Enska biaoiö „Manchester Gu-
ardian”, sem hefur ætíð verið
mjög hlynnt Finnum og talið
þeim margt til afsökunar emnig
eftir að núverandi styrjöld hófst,
réðist nýl. harðlega á finnsku
stjórnina fyrir svar hennar til
Bandaríkjastjórnar. Blaðið spyr:
„Er það í þágu öryggis Finn-
lands að Leningrad verði um-
kringd af fasistaherjum? Er það
til að tryggja sjálfstæði Finn-
lands að reyna að hjálpa Þjóð-
verjum til að eyðileggja sam-
gönguæðarnar norður til Múr-
mansk og og Arkangelsk? Sú
staðreynd, að brezkar heraaðar-
flugvélar hafi bækistöðvar í Múr
mansk, ætti að sýna Finnum að
Bretum er mikið í mun að þess-
ar leiðir verði varðar og að
sjálfsögðu telja Bretar sér
fyllsta hag v því að Sovétríkin
sigri. Eftir þessum staðreyndum
verði farið þegar Bretar ákveði
afstöðuna til Finna, og þeim ein-
um-
Gudbrandur Jónssou,
prófcssor ríhíssíjórnar-
ínnar og dokfor nazísfa
heldur fyrírlesfur
Það gerðist undarlegur við-
burður í Keflavík nýlega. Guð-
brandur Jónsson flutti þar fyrir
lestur á vegum Ungmennafélags
Keflavíkur. Fyrirlesturinn átti
að vera um styrjaldir og áhrif
þeirra. Svo einkennilegur var
þessi fyrirlestur, að ekki er gott
að segja, hvort frekar beri að
reiðast slíkum nazistaáróðri, sem
þar var íluttur, eða hlægja að
þeim vitleysum, sem þar voru
boraar á borð.
Samúðin með nazistum var
auðheyrð á öllum fyrirlestrinum.
Guðbrandur kvað Breta vera
búna að eyða öllum þjóðarauð
sjnum' í stríðinu, svo það væri
nokkuð sama hvort þeir ynnu
stríðið eða töpuðu því, þeir
myndu ekki hafa fé til að borga
Bandaríkjunum (!!)
Þá fræddi „doktorinn” Keflvík
inga á því, að Rússar hefðu ráð-
ist á Þjóðverja (!!)
Því næst kom hann með þá
undarlegu upplýsingu, að það
væri Kristjáni konungi að þakka
að íslenzku skipunum hefði verið
þyrmt. Hefði Kristján samið um
þetta við þýzku ríkisstjórnina. —
En ekki skýrði fyrirlesarinn frá
því, hvers vegna Reykjaborg, Pót
ursey og Jarlinum hefði verið
sökkt 1 og mennirnir myrtir og
skotið á Fróða. Það hefur víst
kki átt að miiraa á grimmdai-
verk nazistanna þarna, meðan
verið var að lofsyngja þá. En
fyrirlesarinn hofur haldið Kefl-
víkinga grunnfæráari en þeir
eru.
Fivunh. á 3. síðu