Dagblaðið - 03.01.1977, Qupperneq 11

DAGBI.AÐIÐ. MANUDACUR 3. JANUAR 1977.

inn samfarir við konuna á nu*ð-
an vinur hans hafðist okki að os
kveður sis hafa sofnað.
Listmálarinn misþyrmdi kon-
unni á ýmsan hátt, meðal ann-
ars með því að skera hana með
brotinni flösku. Að lokum tókst
konunni að slá hann með flösku
í höfuðið svo að flytja varð
hann á sjúkrahús til aðgerðar.
Við réttarhöldin fullyrti kon-
an að-hún hefði á allan hugsan-
legan hátt reynt að sleppa frá
listamanninum. Hún hefði hót-
að og beðið sér vægðar og boðið
fram peninga, silfurborðbúnað
og ávísanir. Hún hefði æpt og
reynt að fela sig en ekki þorað
að veita mótspyrnu fyrr en und-
ir morgun.
Listamaðurinn hélt þvi hins
vegar fram að það hefði verið
konan sem farið hefði á fjörur
við hann. Nær ómögulegt hefði
verið að veita henni kynferðis-
lega fullnægingu og að hún
hefði sjálf beðið um að sér yrði
misþyrmt. Að lokum hefði
hann orðið að slá hana til þess
að sleppa frá henni.
Vinur listamannsins, sem var
höfuðvitnið, sagði við réttar-
höldin að hann myndi ekki sér-
lega mikið af því sem gerzt
hefði hina örlagaríku nótt.
Hann staðfesti þó að konan
hefði hrópað á hjálp og enn-
fremur að hún hefði boðið fram
• peninga.
Sagði hann einnig að hann
væri hræddur við vin sinn og
hefði því ekki þorað að blanda
sér i málið.
Dómurinn, sem skipaður var
fimm karlmönnum og sjö kon-
um, rannsakaði málið gaum-
gæfilega og setti fram margar
nærgöngular spurningar undir
lok réttarhaldanna. Hann
spurði konuna m.a. að því hvers
vegna hún hefði ekki sigað stór-
um varðhundi á mennina. Hún
svaraði því til að hundurinn
réðist aldrei að gestum er þeir
væru komnir inn fyrir dyr.
Við réttarhöldin sagði verj-
andi listmálarans að greinilegt
væri að konan hefði ekki reynt
að komast undan, enda þótt
hún hefði haft til þess mörg
tækifæri. Saksóknarinn hélt
því hins vegar fram að konan
hefði verið lömuð af skelfingu
og hefði ekki þorað að verja sig
eða flýja.
t sambandi við málið kom
fram að konan er eiginkona
þekkts dansks stjórnmála-
rnanns og.að listamaðurinn var
hræddur um að hann fengi ekki
réttláta málsmeðferð vegna
þess. Fannst honum, að meira
tillit værí tekið til konunnar en
hans af þessum sökum.
Er hann var sýknaður kvað
við mikið ramakvein frá kven-
réttindamönnum og konum.
„Þetta er óskiljanleg og
hræðileg niðurstaða," segir
Mette Stærck. „Þótt konan
kunni að hafa gefið tilefni til
þess að maðurinn teldi hanæ
viljuga er það hreinn kynferðis-
fasismi að hún skyldi þurfa að
þola misþyrmingar og valdbeit-
ingu.“
Önnur kona, Bente Clod, seg-
ir að langfleátir karlmenn séu
enn þeirrar skoðunar að ekki sé
hægt að nauðga konu, hún
verði alltaf tilleiðanleg á síð-
ustu stundu.
„Skoðun samfélagsins á
nauðgunum er sláandi. Ef kona
svo mikið sem talar við karl-
mann verður hún sjálf að taka
afleiðingunum."
Bettina Heltberg segir að
augljóst sé að dómurinn hafi
ekki tekið mikið tillit til hinnar
vonlausu aðstöðu konunnar.
„Hin sálfræðilega innsýn sem
dómurinn hefur lagt á málið á
bezt heima i verksmiðjum
klámiðnaðarins," segir hún.
Einn þingmaður jafnaðar-
manna í Danmörkú, Inge
Ficher Möller, segir að það sé
augljóslega mjög erfitt fyrir
danska dómstóla að dæma í
nauðgunarmálum. Réttast væri
að þeir slepptu nauðgunaratrið-
inu algjörlega, með það í huga,
og fjölluðu bara um misþyrm-
ingarnar.
Listamaðurinn frá Fjóni hef-
ur sagt um umræður þær sem
orðið hafa um málið að engin
þeirra kvenna sem hér er vitn-
að til hafi verið viðstaddar rétt-
arhöldin. Það hafi dómurinn
hins vegar verið og í honum
áttu sæti sjö konur.
„Ég tel að það séu orðin eins
konar trúarbrögð hjá kvenrétt-
indakonum að stimpla alla karl-
menn sem ákærðir eru fyrir
nauðgun sem seka hvort sem
þeir eru það eða ekki. Það er
kynferðisfasismi," segir lista-
maðurinn sem var sýknaður af
ákærunni.
Um gamlar sálir
og nyjar
— um bok Ingimars Erlends Sigurðssonar
„Veruleiki draumsins”, 120 bls., útg: Letur
skrásetjara, .— en Ingimar
Rétt fyrir stórhátíðir sendi
Ingimar Erlendur Sigurðsson
frá sér ljóðabókina „Veruleiki
draumsins“, en hún er sú fjórða
frá hans hendi síðan 1973. Ljóð
íngimars Erlends hafa mér þótt
undarlega klofin innbyrðis og
hafa sveiflast á milli hófstilltr-
ar karlmennsku og vanmeta-
kenndar, blíðu og ofsa,
íhugunar og nöldurs. Alla-
jafnan eru það fyrri einkennin
sem fundið hafa sér eftirminni-
leg ljóðform meðal verka Ingi-
mars Erlends, hin hafa dregið
úr áhrifamætti samfylgdarljóða
sinna, — og gleymst.
En á nýjustu bók skáldsins er
heillegra yfirbragð en á mörg-
um fyrri bókum hans og er ég
ekki frá því að „Veruleiki
draumsins'* marki tímamót á
rithöfundarferli Ingimars
Erlends.
Lifi hugarflugið
Sem fyrr er hann óhræddur
við að láta skoðanir sínar i ljós,
en þær eru nú ekki stök skot út
í myrkrið, heldur tengjast þær
meira og minna hugmyndum
hans um eðli skáldskapar og
stöðu skáldsins á vorum dögum.
Niðurstöður skáldsins eru að
visu ekki nýjar af nálinni þ.e.
að ímyndunarafl, ást og draum-
ar séu meginstoð manns og
skálds í heimi hagvaxtar og
Erlendur vinnur hér úr
forsendum sínum á þokkafull-
an og ósérhlífinn hátt. Bók sína
byrjar skáldið og endar á eins-
konar póetísku testamenti þar
sem ofangreindar skoðanir og
sannfæringar eru settar fram í
látlausu líkingamáli og er ljóst
að þær miða ekki að flótta frá
veruleikanum, heldur leitast
skáldið við að finna hið undur-
samlega í hversdagslegu um-
hverfi. Eftir flug hugans enda
þessi testament í herbergi
skáldsins, hjá ástinni hans —
og þaðan má hefja flugið á
nýjan leik. Náttúran er einnig
mikil aflvaki og út frá henni
yrkir Ingimar Erlendur mörg
sín beztu ljóð, óhræddur við allt
„byltingarraunsæi" og rímleysi
í kveðskap nútimans.
Meitlaðar hendingar
En hvergi er náttúran lofuð
hlutlaust og sjálfs sín vegna,
heldur er hún, á rómantískan
máta, hluti af sálarlífi og hugs-
unura skáldsins hverju sinni,—
eins og í „Veðurspá", „Svipir"
og „Bernskuspor". Athyglis-
verð er sú lipurð sem kemur
fram í rímuðum og stuðluðum
ljóðum Ingimars Erlends. —
hvergi er rími eða stuðlum
þröngvað eða ofaukið heldur
falla þau eðlilega inn í sam-
hengi kvæðanna. Sum órímuðu
Ijóðanna eru einnig gerð á
skemmtilega meitlaðan hátt,
eins og sum erindanna í flokkn-
um „Skáld og menn": „Þú ert /
hroka / fullur / af !ífi“ „Þú ert
/ auð / mjúkur / af dauða". En
þótt skáldinu finnist ástin oft
vera mesta undrið er oft að
finna angurværan og þung-
lyndan tón í ástarljóðum hans,
ekki sprottinn af ástleysi held-
ur efa og minningum um gömul
kynni. En auðsætt er á bókinni
sem heild að hin neikvæða hliö
ástarinnar gerir skáldinu kleift
að skilja undur hennar betur.
Kerskni
En eftir hin næmu ljóð um
eðli ástarinnar er það mikið
áfall að rekast á kerskni þá og
hrossahlátur sem fram kemur í
„Einu-galopnu og hundslegu
Ijóði". Hér er eins og tveir
menn séu að verki en ekki einn.
Grin virðist fara misjafnlega i
skáldskap Ingimars Erlends, —
í „Fyrsta-Des-Samkoman“ verð-
ur það nöldurslegt, I hundaljóð-
inu stórkarlalegt og í fimmta
ljóði" Skálda og manna" verður
það ögn kjánalegt. Hins vegar
er hinn gamansami tónn ljóð-
anna um „opin ljóð" hófstilltur
og aðlaðandi. Ljóð Ingimars
Erlends eru bæði opinská og
afar persónuleg og því varla á
óskaiista þeirra sem ætlast til
þess að skáldin leysi þjóðfélags-
leg vandamál og fjalli af póli-
tískri sannfæringu um gang
heimsins. En í þeim er kjarkur
og vilji til þess að hefja bæði
áföll og undur lífsins upp á
æðra stig, upp í skáldskap og
berjast gegn plastsálum
nútímans.
AÐALSTEINN
INGÓLFSSON
ur atvinnustarfsemi, þá mundi
það rugla allt efnahagskerfið.
Það er mjög erfitt að gera sér
grein fyrir því fyrirfram,
hversu miklar tekjur slíkur
skattur mundi gefa. Það yrði
misjafnt eftir tímabilum — eft-
ir því m.a. hversu vel árgangar
5 til 7 árum fyrr hefðu
heppnast.
Auðlindaskattur 5 til 15
milliarðar
Ég læt mér detta í hug, að
líklegt sé að þessi skattur gæti
gefið 5 til 15 milljarða árlega —
eftir ýmsum ástæðum.
Hluti hans gæti óbeint geng-
ið aftur til útgerðarinnar, t.d.
til að kosta fiskivernd (eftir-
lit), til margháttaðra fiskirann-
sókna o.s.frv. — en drjúgur
hluti hans ætti að ganga til þess
að styðja að því að koma upp
iðnaði, fyrst í þeim byggðalög-
um, þar sem takmarka þarf
veiðar á uppeldisfiski. Mætti
skoða þennan stuðning sem
einskonar hagagöngugjald til
norður- og austurbyggða.
Skilyrði leyfiskaupa
Eg tel sjálfsagt, að í fram-
kvæmd þurfi að hugsa upp regl-
ur um það hvernig „uppboðin"
færu fram — og hvernig þau
yrðu skilyrt. Ég tel sjálfsagt að
mörkuð yrði stefna í sambandi
við sölu veiðileyfa, m.a. til að sú
röskun, sem breytingin hefði í
för með sér yrði sem minnst.
Stefnan ætti að verða sú að
útgerðin yrði sem mest í hönd-
um útvegsbænda, einstakra
manna og smærri fyrirtækja og
félaga. En takmarka þyrfti rétt
ópersónulegra stórfyrirtækja,
sem e.t.v. stunda taprekstur á
kostnað borgaranna. Með sér-
stökum skilyrðum yrði að leit-
ast við að koma í veg fyrir að
þau byggðarlög, sem af þjóð-
Kjallarinn
Kristján Friðriksson
hagslegum og staðartengdum
ástæðum þurfa mest að halda á
atvinnu þeirri, sem útgerð og
fiskverkun veita — fengju að
njóta veiðileyfanna öðrum
fremur með hliðsjón af ýmis-
konar aðstöðu.
Stórir bæir, sem hafa sér-
stöðu til iðnrekstrar, ættu síður
að fá að njóta veiðileyfa en
smærri staðir, sem ættu færri
kosta völ. Þetta mætti gera með
ýmiskonar reglugerðarákvæð-
um — án beinna boða og banna.
Iðnaðurinn og auðlinda-
skatturinn
í grein þinni, Ólafur bendir
þú á eitt mikilvægt atriði. Þú
segir þannig: — „að á meðan
Sjálfstæðisflokkurinn ræður
ríkjum í landinu með sjónar-
mið stórkaupmanna að leiðar-
Ijósi innan flokksins, verður
enginn verulegur iðnaður á
Islandi". Og þú heldur áfram:
„Innlendur iðnaður og iðja er
andstætt hagsmunum stórkaup-
manna. hvernig sem á málið er
litið". Og svo talar þú um að við
höfum látið fleka okkur inn í
Efta.
Þetta er merkileg ábending
hjá þér, Ólafur. og mikillar
ath.vgli verð.
Eg mætti kannski skjóta því
hér inn. að ég held að fáir ein-
staklingar hafi barist jafn
ákveðið og ég gegn Efta-
aðildinni á sínum tíma. Þar ná-
um við saman í hugmyndum
okkar að vissu leyti.
Iðnaðurinn var ekki fær um
Efta-aðildina og er það því mið-
ur ekki enn. E.t.v. væri þó rétt-
ara að segja að stjórnmála-
mennirnir hafi ekki verið færir
um Efta-aðildina, þvi þeim hef-
ur alveg mistekist að búa svo að
iðnaðinum á aðlögunartima-
bilinu, að hann væri þess megn-
ugur að mæta henni.
En nú erum við einu sinni
komnir í Efta — og þá yrði nýtt
stórvandamál að ganga til baka.
En nú býðst einmitt merkilegt
tækifæri.
Auðlindaskattinn er tilvalið
að nota til þess að gera nýjan
iðnað traústan og samkeppnis-
færan. Þetta á ekki að gera með
því að ríkið fari að setja upp
iðnað, þar sem atvinnu kynni
að vanta. Nei, það á að styðja
það einkaframtak og félags-
framtak, sem gefur sig fram á
hinum ýmsu stöðum. Helst án
beinna styrkja — en með hag-
stæðum lánveitingum, tækniað-
stoð og söluaðstoð og markaðs-
leitar — aðstoðar f.vrir fram-
leiðsluna.
Þú slærð því föstu að stór-
kaupmannavaldið hljóti alltaf
að vera andstætt innlendum
iðnaði og iðju. Þetta hefur
verið sorglega mikill sannleik-
ur. En þannig þarf það auðvitað
ekki alltaf að verða. Stórkaup-
menn eru sjálfsagt upp og ofan
jafnvelviljaðir sinni þjóð eins
og aðrir. Og nú hljóta þeir að
sjá. að með breyttri fiskveiði-
stefnu (með þvi að setja Hag-
keðjuna í gang). þá vex það
fjármagn. sem þeir fá i sinn
hlut um tugi milljarða, svo nú
hljóta þeir að verða með! — Og
nýi iðnaðurinn yrði að mestu
útflutningsiðnaður og þá bætist
enn við ráðstöfunarfjármagn til
innflutnings.
Enn bœtist við milljarða-
tugina
Ef svo sem þrem til fimm
milljörðum yrði varið árlega til
að byggja upp nýjan iðnað, —
einkum smáiðnað — t.d. næstu
átta árin, mundi það skapa stór-
auknar þjóðartekjur. Eg legg
ekki i að reikna það út hér
(afkastavinnsluvirði 5000
manna i nýjum iðnaði yrði
tæpast minna en 10 til 15
milljarðar) — og má þá bæta
þeirri tölu við þann efnahags-
ávinning. sem fyrr var nefndur.
Á að binda skip — eða
menn?
Sjálfum samtökum útvegs-
manna er nú orðið Ijóst. að
fiskiflotinn er of stór. Skemmti-
leg hugmynd kom upp i því
sambandi, Hún var sú, að hætta
að nota flottroll — af því það
væri of afkastamikið. Ekki af
því að það veiddi smáfisk frek-
ar en til dæmis varpan.
Ef það er eitthvert trúar-
atriði, að endilega þurfi að gera
út allan hinn of stóra flota —
með tilheyrandi olíueyðslu. við-
haldskostnaði, fjármagnskostn-
aði, mannahaldi o.s.frv. — væri
þá ekki alveg eins gott að binda
hægri höndina á öðrum hverj-
um sjómanni aftan við bak. svo
flotinn vrði ekki of afkastamik-
i 11 ?!!
Nei. auðvitað eigum við að
nota afkastamestu tæki sem viil
er á. Smala miðin með sem
minnstum tilkostnaði og láta
okkar góðu sjómenn og dug-
miklu útvegsmenn búa við
sanngjörn skilyrði.
Hver er hinn seki?
1972 skrifaði Hafrannsóknar-
stofnunin ríkisstjórninni og
varaði við ofveiði. Samt gátu
menn gengið óhindrað í sjóð
einn, Fiskveiðisjóð. og fleiri
sjóði, og keypt skip, nánast með
engu. eða svo til engu eigin
framlagi. Þettá var ákvörðun
Alþingis. Það ber eitt ábyrgð á
þeim hroðalegu mistökum, að
allt of stór floti var keyptur. Þó
alþingismenn okkar hafi margt
vel gert og þeim beri að þakka
t.d. fyrir snilli sína í landhelgis-
málinu og fleiru, þá verða þeir
ekki leystir frá sekt sinni fyrir
stórglöp á þessu sviði. En nú
eiga þeir að sýna manndóm.
Leiðrétta villuna. Skipuleggja
fiskvernd, sem dugir og gjalda
skuld sína við iðnaðinn og þar
með þjóðina. Ef þeir gera þaé
ekki — verður að skipta um
menn — því það er óþarfi að
berjast við fátækt og skulda-
söfnun á því gósenlandi. sem
tsland nútímans er.
Mistökin eru óneitanlega að
mestum hluta Alþingi að
kenna. en minna útvegsmönn-
um og alls ekki fiskimönnum.
Nú þurfa alþingismenn að beita
tilsvarandi snilli og kænsku við
að skipuleggja fiskveiðarnar
.-ins og þeir beittu i landhelgis-
málinu. Gott væri til þess að
hugsa að þjóð okkar yrði til
tyrirmyndar fyrir aðrar þjóðir I
þvi að nytja fiskimið á hag-
xvæman hátt — eins og hún
tefur orðið til fyrirmyndar í
tandhelgismálum.
Alltaf blessaður Olafur.
þinn
Kristján Friðriksson.
iðnrckandi.